Skírnir - 01.01.1901, Blaðsíða 34

34
Búastríðið.
enn nokkurt lið norðan úr Óraníu, og fekk Kritzinger tekið á sitt vald
þá borg, er Jamestown heitir. Auðvitað varð hann að hörfa úr borginni
aftur fám dögum síðar, en áður hafði hann birgt alt sitt lið að vopnum,
vistum og klæðum. Þegar er Búar komu suður til Höfðalýðlendu, lýstu
Bretar landið alt í hervörzlu og undir herstjðrn. Var þá harðbannað
hverjum ensknm þegni að veita Búum nokkurt lið, eða selja þeim vistir,
vopn eða klæði, þðtt full borgun væri í boði; talin drottinssvik, ef út af
væri brugðið, og skyldi varða lífláti. Búar veittu oft árásir flutnings-
lestum Breta og náðu á þann hátt í flestar nauðsynjar sínar; enda virt-
ist þeim sjaldan féfátt og gátu venjulega borgað í ensku gulli alt það,
er þeir keyptu. Sú saga er sögð um Kritzinger í Jamestown, að hann
kom þar í búð nokkura og var kaupmaðurinn enskur þegn af Búakyni.
Kritzinger bað hann selja sér mikið af fatnaði handa sér og sínum mönn-
um. Kaupmaður kvaðst það eigi geta. Kritzinger sá, að búðin var full
af fatnaði og hélt að kaupmaður kynni að vera hræddur um borgunina;
kvað hann eigi skyldu það að ðttast: „Því að ég skal alt gjalda i ensku
gulli, og skifti hönd hendi". Kaupmaður kvaðst honum gjarna selja vilja,
en eigi þora; kvað líf sitt liggja við og benti honum á auglýsingu stjórn-
arinnar, er fest var upp á þilið þar, eins og í öllum sölubúðum. Kritz-
inger gekk þá út, sðtti nokkra af hermönnum sínum og kvaddi nokkra
bæjarmenn til vitnis um að hann rændi búðina; hafði hann þaðan allan
þar.a fatnað, er hann þurfti; spurði síðan kaupmann, hve miklu þeir fjár-
munir næmi, er hann hafði þá rænt. Kaupmaður sagði til þess. Kritz-
inger drð þá upp sjöð mikinn og helti á borðið ensku gulli, jafnmiklu
fé sem nam verði þess, er rænt hafði verið. Kaupmaður nefndi sér votta að
því, að hann hefði eigi selt Kritzinger varninginn, heldur hefði Kritzinger
rænt varningnum og lagt verð á mðti. Með þessu mðti var kaupmanni
borgið, svo að Bretar gátu eigi hengt hann fyrir að hafa brotið sölubann-
ið. Kritzinger lét svo um mælt, að eigi tæki hann nærri sér að borga,
því að gullið væri frá Bretum.
í Júní var French hershöfðingi skipaður yfir alt Bretalið í Höfðalýð-
lendu. Bltist hann lengi við Búa suður þar, og svarf svo hart að Kritz-
inger, að hann varð að hörfa norður yflr Óraníufljót 13. Ágúst, og um
sama leyti urðu þeir Búaforingjarnir, Wessels og Malan, einnig hraktir
norður yfir fljðtið. Svarf nú enn fastara að uppreistarmönnum, og hertóku
Bretar Lotter hershöfðingja 6. Sept.; hann hafði verið við 134. mann;