Skírnir - 01.01.1901, Blaðsíða 35

Búastríðið.
35
féllu af þeim 19; 52 særðust og 62 vóru herteknir. Lotter var kærður
fyrir herdómi um uppreist, dæmdur til dauða og hengdur 11. Okt.
Nli víkur sögunni norður yfir Óraníufljót. Þar vóru Búar í ávs-lok
1900 farnir að halda hor sínum í smáflokkum víðsvegar um landið.
Hvar sem þeir sáu sér færi á, slógu þeir flokkum saman og réðu á Breta
hvarvetna þar, er þeir fundu þá veika fyrir. En sætti Englendingar að
þeim með ofurefli liðs, dreifðu Búar sér aftur í smá-flokka og leituðu und-
an í ýmBar áttir, svo að Bretar máttn ekki hönd á þeim festa. Kitchen-
er lávarður hafði gefið út anglýsingu í Prætoria 20. Dss. 1900 þess efnis,
að öllum Búum, sem sjálfkrafa gæfist upp, skyldi heimilt vera að haf-
ast við með skuldaliði sinu í tjaldbúðum þeim, er stjórnin léti reisa fyrir
þá, þar til er hernaðurinn væri á enda kljáðnr. Fénað þann og gripi, er
þeir ætti, skyldu Bretar eigi af þeim taka, nema herliðið þyrfti á þeim að
halda, og skyldi þá fult verð fyrir koma. Dessu boði sættu eigi allfáir.
í Júni 1900 höfðu Bretar tekið upp á því að hæla og hrenna hús og
heirnili allra Búa, hvar scm þeir fundu eigi húsbóndann heima; skildu
þannig við konur og börn allslaus á víða vangi með viku forða matar;
öllu öðru eyddu þeir: brendu vistir með húsum, eyddu akra og rændu
kvikfénaði öllum. Frá Júní 1900 þangað til í Janúar 1901 höfðu þeir
brent þannig 630 heimili, 415 af þeim í Október og Nóvember. Bretar
báru það fyrir, að Búar, þeir er í hernaði væri, fengi jafnan vistir hjá
konum þeim og börnum, er á heimilunum væri, og átti það víst að réttlæta
þetta óheyrða tiltæki; því að alt frá því er sögur hefjast, eru þess engi
dæmi meðal siðaðra þjóða, að herjað sé á konur, börn og nantgripi, og
hoimili bænda breud; onda hefir þessi aðferð Breta þótt svo villimannleg
og grimmileg, að öllum þjóðum hefir hrosið hugur við og jafnvel her-
mönnunum sjálfum, sem hefir þótt sér sár svivirðing að hlýða þessu
grimdarboði. Konurnar og börnin, sem heimilin hafa verið brend fyrir,
áttu ekki annars úrkosti en að flýja á náðir Breta og fá að hafast við í
herbúðatjöldum þeim, er stjórnin hafði reisa látið í því skyni. Dar var
þeim haldið eins og föngum, sumt varð að liggja nætur og daga á ber-
svæði, hitinn óþolandi að hásumrinu til, sem þar er um Nýársleyti, mjólk
því nær öngva að fá, viðurgerningur allur bæði illur og óhollur. Þotta
er alt marg-sannað, enda er sjón sögu ríkari, að miklu meir en helming-
ur allra barna i tjaldbúðum þessum dóu á ári, og manndauði óvenjulega
mikill af stálpuðu fólki, einkum kvenfólki.
Dað er mælt, að þegar Búar réðust inn i Höíðalýðlendu, þá hafi þeir
8*