Alþýðublaðið - 14.06.1964, Blaðsíða 5

r^Miiiiinniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiin’inriiiiiiiiiiiniiiiiiiuiiiinitmniiiiiiiniiiitiituiiTiiiiniiiiiiiiiiiim’ *imimnnmiiiiiimiimiiiiimnnm'Tviiiniiiin!imiiiuiiiiiimimfiiniMiniiimiinumiin»iiiiimiiiiiimiiiiiiiiimiiiimniiiiimiiiimitiimimi nnhumiumimnmnmunumnin'immnmnnnmnunmnimnnnimiminiumnnnnnunmnnnmmninnuinnnunuinunninimnniir^
ii111iiiii i ■ i
iiiiiiiiiiiiiiitiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiitiiiiiiiiiiiii(tiiiiiiii*iiiiiiiiiii«iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii.ii«iik>iiiiii
iiiin
iitiiiiiimntiniiniiimmr*(itirn
iiiiiiii(Miiiiiiii(iiiiiniiiiiiiiiiiiitiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii(iiiiifii<iiiiiiitiiiimimiiii)iiiliiiiiiiiiiiii«Miir,,
Rúrik Haraldsson, Gunnar Eyjólfsson og Helga Valtýsdóttir.
Þjóðleikhúsið:
KRÖFUHAFAR eftir Au-
gust Strindberg. Þýðandi:
Loftur Guðmundsson. Leik
stjóri: Lárus Pálsson. Leik-
tjöld: Gunnar Bjarnason.
Búninga eikningar: Lárus
Ingólfsson.
Þegar komið var undir miðja
sýningu Þjóðleikhússins á
Kröfuhöfum Strindbergs á
fimmtudagskvöldið kom upp ill
ur kurr í salnum. Megna reykj
arstybbu lagði um húsið og kom
sumum í hug að eldur væri
laus, spruttu á fætur og tóku
að forða lífi sínu. Varð af
þessu mesti ys og þys langa
stund. Orsökin var, eins og
sagt hefur verið frá í blöðum,
bilun á lof.ræstingarkerfi húss
ins. Þetta atvik, þó það sé lítil-
vægt út af fyrir sig, er' vís-
bending um það hversu lítið
þarf að bera út af svo skelfing
grípi um sig á slíkum samkom
um. Og það varð til að spilla
mjög fyrir sýningunni, bæði
uppþotið sjálfc sem olli því að
góða stund heyrðist varla orð
af sviðinu fram til áhorfenda
og svo óloftíð sem síðan grúfði
yfir salnum. Þetta var slysa-
legt allra hluta vegna. Kröfu-
hafar er leikur sem útheimtir
einbeitingu áhorfenda eigi hann
að komast al’ur og heill til
skila. Og Þjóðleikhúsið var
þarna að vinna verk sem átti
skilið að njóta ótruflaðrar at-
hygli leikhúsgesta.
Lárus Pálsson leikstjóri hef
ur bersýnilega vandað vel til
þessarar sýningar sem einnig
nýtur góðra verka þeirra Gunn
ars Bjarnasonar og Lárusar
Ingó fssonar. Leiktjöld Gunn-
ars eru hið bezta seih ég hef
séð eftir hann; þau eru einkar
eihföid, augntöm en prjállaus,
og miðla leiknum með látlaus-
um hætti alveg nákvæmri stað-
ar- og tímamerkingu, sem bún-
ingar Lárusar Ingólfssonar
árétta enn. í þessari umgerð
hvílir rík og vönduð áherzla á
hverju atriði, orði, atkvæði
leiksins í meðförum Lár-
usar Pálssonar, — kannski ein
um um of vönduð. Kröfuhafar
er lokaátak Strindbergs í nat-
LISTAHÁTÍDIN
úralisma fyrir Infernó-krepp-
una svokölluðu sem markar
þáttaskil á ferli hans. Þar
kemst hann lengst í samþjöpp-
un leiks: Kröfuhafar er ein ó-
rofin s.ígandi frá fyrstu setn-
ingu til hinnar síðustu. Njörv
að form leiksins, þrautþjálfuð
orðlist hans, ef höfuðstyrkur
verksins; ó hinn bóginn er sál-
fræði'eg gerð leiksins, sögu-
þráður hans, heidur en ekki
fjarstæðufull sé tekið að gefa
henni gaum út af fyrir sig.
Kröfuhafar er hatursleikur,
fólkið á sviðinu sem sýgur líf-
ið hvert úr öðru allt söguhetj-
ur í því demóníska leikverki
sem er samanlagt verk Strind-
bergs; og á líf sitt undir því að
takist að sefja áhorfandann til
að trúa þessu hatri á sviðinu
sem veruleika, án allrar Ieik-
fræði. Því er mikið komið und
ir fimi og hraða sýningarinnar
þar sem hvert orðsvar, hvert
svipbrigði grípur við öðru
í óstöðvandi framrás; og mikið
undir nákvæmu, hröðu og full
komlega eðlilegu orðfæri leiks
ins. Þýðing Lofts Guðmunds-
sonar hefur með köflum full-
bóklegan málsvip og líkinga-
má!i leiksins (með skuld og
kröfu að lykilorðum) er varla
nógu nákvæmlega skilað. Þetta
kann að há sýningunni að ein-
hverju leyti; en hitt skiptir
þó meiru að leikurinn gengur
of þungt, of seint fyrir sig á
sviðinu, áherzla hans dreifist
í stað þess að koma öll á stíg-
andina. Enda er sýningartími
óeðlilega 'angur, — fullir tveir
tímar á frumsýningu. Að vísu
kann þetta að vera að ein-
Msrju leyti s'|k eldsvoðans
sæla og þeirrar truflunar sem
stóð af honum, og stencjur því
vonandi til bóta.
En þessi leikmáti virðist
Iienta vel Gunnari Eyjólfssyni
sem kom a. m. k. mér á óvart
í hlutverki Adolfs. Framsögn
Gunnars er að sönnu ævinlega
dálítið þreytandi, þessi söngl
andi messutónn með síjafnri á-
lierzlu á hverju atkvæði ræð-
unnar. Þessi talsmáti háði hon-
um einkum framan af, og hans
gætti raunar einnig síðar, í
uppgjörinu við Teklu. En Gunn
ar hafði náð minnisverðum
tökum á hlutverkinu, að sín-
um eigin hætti; hann sýndi
okkur hvernig Adolf tærist upp
í höndum Gustavs og Teklu,
hvernig þau mala undir sig
veiklaðan, ringlaðan hug hans
svo niðurfallssýkin verður
næstum eðlileg, óhjókvæmileg
að lokum. Það kostar oft dálitla
áreynslu að sætta sig við hlut-
verk Gunnars Eyjólfssonar,
una aðferðum hans, þótt mað-
ur hljóti að viðurkenna að oft
vinnst honum alveg listavel;
og svo var nú þrátt fyrir allt.
Rúrik Haraldsson var hins veg
ar með öllu sannfærandi í'hlut
verki Gustavs. Hann er hinn yf
irsterkari í leiknum, skyggnir
bæði Adolf og Teklu til botns,
sér fyrir viðbrögð þeirra, flæk
ir þau í net sitt unz þau sprikla
þar hjálparvana, yfirbuguð,
eyðilögð. Þróttur og harðneskja
Gustavs birtist skilmerkilega
og ýkjulaust í meðförum Rúr-
iks, eu einnig einmanaleiki
hans, og hann tjáir með lát-
lausum hætti du’da viðkvæmni
. hans að lokum þar sem kveður
við tón sem bendir fram til
síðari verka Strindbergs: „Vesa
lings manneskjan!" Það er eina
niðurstaða hins eyðandi hat-
Rúrik Ilaraldsson og Gunnar Eyjólfsson.
urselds sem tærir þetta fólk,
þá þjóð sem byggir allan heim
Strindbergs. Mér hefur varla
orðið ljóst fyrr en af Billy í
Tánj,ngaá,st og nú Gustav í
Kröfuhöfum hversu mikilhæf-
an Ieikara Þjóðleikhúsið á sér
þar sem Rúrik Haraldsson er;
skyldi ekki fleirum svo farið?
En Helga Valtýsdóttir veld-
ur vonbrigðum sem Tekla, og
sætir það furðu þar sem þar
virtist einniitt leikkona gædd
því skapi, þeirri ástríðu sem ‘
hæfir þessu hlutverki. Fyrst
þegar hún birtist á sviðinu
sýndist Tekla þar alsköpuð, en
það var engu líkara en Helgu
brysti allt öryggi í hlutverkinu,
konunni brá þar einungis fyrir
í samhengislausum glömpum.
Geðbrigðalýsing hcnnar var
stöðugt óljós og ónákvæm,
bæði í skiptunum við Adolf og
svo Gustav, og þar með allir
þættir þessarar konu, meínað-
ur hennar, ástríða og grimmd.
Það er vonandi að Helga Val-
týsdóttir nái betri tökum á
hlutverki sínu fyrir næstu sýn
ingu; — allir þekkja hæfi-
leika hennar og hér virðist hún
einmitt rétckjörin.
Þessi sýning var tillag Þjóð-
leikhússins til listahátíðarinn-
ar og aðeins þessu eina sinni.
í haust mun ætlunin að taka
hana upp á hinni nýju annexíu
Þjóðlsikhússins handan við
Lindargöcuna. Sú ráðagerð
virtist viturleg: það er mjög
trúleg saga að þessi vandaða
og svipmikla sýning — sem
hún er, hvað sem aðfinnslum
líður — njóti sin vel á slíku
litlu sviði. Það er tilhlökkunar
efni að sjá hana þar, ótruflaða
af eldsvoðum utan sviðs —
og vonandi í fullnaðri mynd en
nú. — Ó.J.
DREGIÐ
20. JLJNÍ
I
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiii
1111111111111111111111 l■■ll•l■lMllllllIIlllIIIIIIIIIIIM-( l'l'l'l «111111 lllllllIIIIIIHIIIIII llllllllllllllllltillllllllllll''
llllllfllllllllllllltlllllllllllllllll
IIIIIIUIIII
ALÞÝÐUBLAÐfÐ — 14. júní 1964 «g