Dagur - 26.03.1987, Blaðsíða 11

Stefán Valgeirsson alþingismaður:
Aðlögunartíminn
allt of skammur
- kaflar úr ræðu er talað var fyrir breytingartillögum um
búvörulögin á Alþingi 1985
Mikið hefur verið rætt og ritað
um landbúnað að undanförnu og
stöðu hans nú. í þeirri umfjöllun
hefur fram komið nokkur gagn-
rýni á búvörulögin sem lögfest
voru í júnímánuði 1985.
Þar sem ég tel rétt að fram
komi hvers vegna ég stóð að
þessari lagasetningu vil ég birta
nokkra kafla úr framsöguræðu
minni er ég flutti við 2. umræð.u
um málið í neðri deild, er ég tal-
aði fyrir breytingartillögum
meirihlutans.
Stuðningur minn við þetta mál
byggist fyrst og fremst á því að í
þessum lögum er trygging fyrir
staðgreiðslu á mjólk og sauðfjár-
afurðum, á því magni sem um
semst við ríkisstjórn á hverjum
tíma. Hins vegar er ég mjög
óánægður með ýmis ákvæði
laganna, þrátt fyrir verulegar
breytingar sem náðust fram í
landbúnaðarnefnd.
Pá koma hér kaflar úr ræðu
minni:
Framleiðslustjórnun
á öllum búgreinum
Pað má segja að í því samkomu-
lagi sem formenn stjórnarflokk-
anna gerðu og er dagsett 6. sept-
ember 1984 sé að finna þann
grundvöll sem frumvarpið er
byggt á. Þetta samkomulag er
birt með nefndaráliti meiri-
hlutans. Frumvarpið felur í sér
heimildir til að stjórna öllum
búgreinum, allri búvörufram-
leiðslu í landinu, ef þær heimildir
eru notaðar til fulls, sem í frum-
varpinu felast.
í 6. kaflanum eru ákvæði um
hvernig háttað skuli greiðslum
samkvæmt frumvarpinu á fram-
leiðsluvörum bænda. í 28. grein
segir:
„Afurðastöð er skylt að haga
greiðslum til framleiðenda fyrir
innlagðar búvörur í samræmi við
ákvæði þessara laga og þeirra
samninga og ákvarðana sem
teknar eru með heimild í þeim.“
í samkomulagi formannanna
segir:
„Framleiðendur fái fulla
greiðslu fyrir afurðir sínar sem
næst við afhendingu enda verði
vinnslustöðvum með afurðalán-
um gert það kleift."
í samþykkt ríkisstjórnarinnar í
marsmánuði síðastliðnum stendur
m.a. þetta, til frekari áréttingar
þessu atriði:
„Jafnframt ákveður ríkisstjórn
að viðskiptaráðherra skipi nefnd
til þess að gera tillögur um fram-
kvæmd samþykktar stjórnar-
flokkanna frá 6. sept. þannig að
bændur geti frá 1. maí nk. fengið
innlagða mjólk greidda að fullu
innan mánaðar og sláturafurðir
um áramót. Markmiði þessu sé
náð með endurskoðun á reglum
um veitingu afurðalána, tíma-
setningu í niðurgreiðslum úr
ríkissjóði og reglum um lág-
marksfjármögnun birgða af eigin
fé stöðvanna."
„Nú stendur þannig á að gagn-
vart vinnslustöðvunum, eins og
hjá ýmsum öðrum fyrirtækjum í
okkar þjóðfélagi, að þar cr ekki
að finna fjármagn sem vinnslu-
stöðvarnar geta tekið til grciðslu
á afurðum bænda umfram það
sem nú er. Nú verður að koma
annað og meira til.“
Margir óttuðust
örðugleika
í viðtölum við þá sem komu til að
ræða við nefndina um þetta frum-
varp heyrðist í mörgum, að þeir
óttuðust að það myndu verða
miklir örðugleikar að fá fjármuni
til þess að hægt væri að standa við
það greiðslufyrirkomulag sem í
frumvarpinu felst. Af þessu
tilefni vil ég beina því til hæstvirts
viðskiptaráðherra og hæstvirts
forsætisráðherra að þeir komi
upp í ræðustól að loknu máli
mínu og staðfesti hér í neðri
deild að þeir muni ásamt ríkis-
stjórninni gera þær ráðstafanir
sem til þurfi til þess að hægt verði
að fara eftir því greiðslufyrir-
komulagi sem í frumvarpinu
felst. (Ráðherrarnir staðfestu
þetta í umræðunum).
Og síðan segir:
Nefndinni hafa borist um það
tilmæli að hámarksverðmiðlunar-
gjald samkvæmt 19. gr. verði
hækkað úr 3% af heildsöluverði,
eins og lagt er til í hinu upphaf-
lega frumvarpi. Ástæða þessarar
beiðnar er að á einstökum teg-
undum búvara hefur reynst nauð-
synlegt að hafa gjaldið verulega
hærra en 3% og hefur þar m.a.
komið til mismunandi vinnslu-
kostnaður og verðtilfærsla milli
einstakra framleiðsluvara
umfram þá verðtilfærslu sem 6-
manna nefnd hefur ákveðið. Pað
ber auðvitað að hafa í huga að
hér er um að ræða hámarks-
heimild sem óvíst hvort notuð
verði að fullu en þessi hámarks-
heimild er samkvæmt breytingar-
tillögunum 5,5%.
í breytingartillögu við 29. gr.
frumvarpsins er lagt til að svo-
nefnd frumgreiðsla vegna sauð-
fjárinnleggs að hausti fari fram í
síðasta lagi 31. október eftir regl-
um sem Framleiðsluráð setur. Nú
er vitað að ýmsir sláturleyfishafar
hafa greitt slíkar uppígreiðslur
fyrr og auðvitað er ekkert í
ákvæðinu sem bannar þeim að
gera það eftirleiðis. Hins vegar
telja menn hættu á að þetta
ákvæði eins og það er í frumvarp-
inu leiði til þess að eftirstöðvar
afurðaverðs verði vaxtafærðar
síðar en nú er, en það er 15. okt-
óber.
Nánari reglur þarf
Því er lagt til að umrædd frum-
greiðsla fari fram í síðasta lagi
15. október og hjá þeim sem
slátra eftir þann tíma fari hun
fram eigi síðar en 10 dögum eftir
innleggsdag. Pað verður áfram
verkefni Framleiðsluráðs að setja
nánari reglur um þessi efni.
Á síðustu árum hefur Fram-
leiðnisjóöur landbúnaðarins veitt
töluverðu fé til nýrra búgreina og
breyttra búskaparhátta. Með 37.
gr. frumvarpsins fær sjóðurinn
aukna fjámuni til þessa verk-
efnis, sem ætlað er að styðja við
nýjar búgreinar sem komi í stað
sauðfjár- og mjólkurframleiðsl-
unnar. Hér gæti t.d. verið um að
ræöa bónda sem hefur búmark til
framleiðslu sauðfjárafurða en fær
stuðning til uppbyggingar á loð-
dýrabúi. Þá gæti verið eðlilegt að
skerða það búmark þegar hin
nýja framleiðsla er farin að gefa
af sér tekjur.
Með 9. breytingartillögunni er
lagt til að eftir 1990 og þar til
endurskoðun samkvæmt 38. gr.
hefur farið fram skuli útflutnings-
bætur árlega nema 4% af heildar-
verðmæti búvöruframleiðslunn-
ar.
Með umræddri breytingar-
tillögu er tryggt að réttur bænda
til útflutningsbóta verði ekki með
öllu felldur niður nema til komi
frekari umfjöllun Alþingis, þar
sem metið verður hvernig til hef-
ur tekist um árangur af þessari
lagasetningu. Þessi endurskoðun
á fyrst og fremst að mínum dómi
að vera til að meta hvernig til
hefur tekist að ná því markmiði
sem lögin fela í sér og yfirlýsingar
ríkisstjórnarinnar sem hafa hvað
eftir annað verið endurteknar,
þ.e.a.s. að byggja upp annan
atvinnurekstur til þess að mæta
því tekjutapi sem verður vegna
þeirrar framleiðsluminnkunar í
hefðbundnum búgreinum sem er
talin nauðsynlegt, a.m.k. við þær
aðstæður í markaðsmálum sem
nú blasa við.
Uppbygging
í stað samdráttar
Ég hef þá trú að eftir 4 ár verði
staðan sú að það verði langt frá
því að það mark hafi náðst að
byggja upp atvinnurekstur í
strjálbýli sem komi í staðinn fyrir
þann samdrátt, þá framleiðslu-
minnkun sem manni sýnist nú
blasa við. Við skulum vona að
það verði breyting á markaðs-
málum og verulegur samdráttur
þurfi ekki til að koma. Þessi
endurskoðun á fyrst og fremst að
byggjast á því hvort þurfi að
herða róðurinn til þess að ná
þessu marki, þ.e.a.s. að það fólk
sem býr í strjálbýli hafi tekju-
möguleika sem eru í einhverju
samræmi við tekjur annarra
stétta. Að fjárhagsaðstoðinni,
sem felst í 37. gr. og á að fara til
þessarar uppbyggingar verði ekki
hætt heldur aukin, þar til við
náum því marki sem ríkisstjórn-
in hefur sett sér, bæði í málefna-
samningnum sem gerður var þeg-
ar ríkisstjórnin var mynduð og í
yfirlýsingum um að reyna að
halda landinu í byggð í svipuðu
formi og nú er.
Það hafa haft samband við mig
ýmsir sem framleiða alls konar
grænmeti og kvarta mjög yfir því
að það hafi verið flutt inn eftir að
íslenskt grænmeti kom á markað
á þessu vori. Þeir báðu mig að
minnast á það hér að setja þurfi í
reglugerð og að við allan inn-
flutning á grænmeti verði að gefa
skýrslu til ráðuneytisins eða
Framleiðsluráðs og að gengið
verði frá þeim málum þannig að
ekki þrengi að íslenskri fram-
leiðsju á þann veg sent þeir telja
að hafi verið gert á síðastliðnu
vori. Þeir sem flytja inn grænmeti
verða að gera glögga grein fyrir
þeim innflutningi.
Það kom sú ósk frá fram-
leiðendum kartaflna að það bætt-
ist við 44. gr. að ekki mætti selja
kartöflur og gulrófur nema í
þeim stöðvum sem hafa sam-
26. mars 1987 - DAGUR - 11
Stefán Valgeirsson.
þykki landbúnaðarráðuneytisins
til að versla með þessar vörur í
heildsölu. Það kom fram hjá
þessum mönnum að það hefðu
verið gerðar athuganir á ástandi
þessarar vöru i verslunum í
Reykjavík og hefði komið í Ijós
að þær geymslur sem eru notaðar
fyrir þessar vörur í verslunum
væru með þeim hætti að í mörg-
um tilvikum hefði ekki verið á
boðstólum hæf söluvara. Okkur
nefndarmönnum var sýnt hvernig
ástand þessarar vöru er í sumum
verslunum.
Það varð ekki samstaða um að
verða við þessari ósk framleið-
enda. Hins vegar verður að
benda framleiðendum á að eina
leiðin fyrir þá í þessu efni er að
þeir stofni sjálfir sín samtök um
að öll þessi framleiðsla verði seld
frá dreifingarstöðvum sem hafa
fullkomnar geymslur. Fram-
leiðendur þessarar framleiðslu
sitji allir við sama borð en ekki
eins og nú hefur verið að sumir
eru búnir að selja alla sína fram-
leiðslu frá því í fyrra en aðrir eiga
mjög mikinn hluta af henni
óseldan. Bændur ættu að vera
búnir að læra það á liðnum árum
að þeir verða að stjórna þessum
málum sjálfir. styrkja sín sam-
tök og láta eitt yfir alla fram-
leiðendur ganga í hverri fram-
leiðslugrein. Það er sígilt að sam-
einaðir stöndum vér en sundraðir
föllum vér.
Framkvæmdin skiptir
höfuðmáli
Ég vil svo að síðustu segja að það
samkomulag sem formenn
stjórnarflokkanna og meirihluti
landbúnaðarnefndar gerðu er
málamiðlun. Við hefðum margir
hverjir viljað hafa þetta frumvarp
á annan veg. En samkomulag er
samkomulag. Sé það gert verður
að standa við það. Ég hcld líka.
að þó að ýmiss ákvæði þessa
frumvarps hefðu að mati hinna
einstöku nefndarmanna þurft að
vera öðruvísi. hafi verið gerðar á
frumvarpinu mikilvægar breyt-
ingar sem ég tel að séu allar til
mikilla bóta. Þær breytingar-
tillögur sem leitað var eftir en
ekki fengust - samþykktar eru
flestar ekki eins mikilvægar og
þær sem samkomulag varð um.
En það er framkvæmd laganna
sem líka skiptir miklu máli
hvernig til tekst. í reynd verður
það framkvæmdin sem dómurinn
um þetta frumvarp mun fyrst og
fremst byggjast á þegar fram líða
stundir.
Landbúnaðurinn er nú í mikl-
unt öldudal og inargir bændur
búa við mjög þröngan kost. Ég
vona að með því að byggja upp
nýjan atvinnurekstur í sveitum
verði þessu snúið við og bændur
fái von um betri tíma framundan.
Það gerist ekki á 4 eða 5 árum.
Raunhæfara virðist að til þess
þurfi þrefaldan þann tíma.
(Eftir að þessi grein var rituð,
hefur umþóttunartíminn verið
lengdur um 2 ár, eða til ársloka
1992. Það er að mínu mati allt of
skammur tími en þó spor í rétta
átt).
Akureyringar
athugið
Erum með ódýrasta
og besta fiskinn
í bænum.
Mikið úrval.
T.d.: Reyktur rauðmagi,
reyktur lax, reykt ýsa,
útvatnaðursaltfiskur, siginn fiskui
og selspik. Hrogn, lifur
og kútmagi.
Ýsa, þorskur, karfaflök,
gellur nýjar og nætursaltaðar,
'ýsuhakk, ýsa í raspi,
saltaðar kinnar, súr hvalur,
frosinn lax og silungur,
kæst skata og hnoðmör, saltsíld
og mjög góðar kartöflur
á kr. 30 kg.
Ellilífeyrisþegar
og öryrkjar.
Við sendum ykkur heim
að kostnaðarlausu milli kl. 12.30
og 14.00 og kl. 18.00 og 19.00.
Athugið að panta tímanlega.
Opnunartími kl. 9.00-12.30 og
14.00-18.00 alla virka daga,
laugardaga frá kl. 10.00-12.30.
Fiskbúðin,
Strandgötu 11 b
simi 27211.
5. sýning fimmtudag
26. mars kl. 20.30.
6. sýning föstudag
27. mars kl. 20.30.
Uppselt
7. sýning laugardag
28. mars kl. 20.30.
Uppselt
MIÐASALA
SlMI
96-24073
Leikfélag akureyrar
Grattan
pöntunarlisti
Vor- og sumarlisti
1987 kominn
Glæsilegri en nokkru
sinni fyrr.
Verð kr. 250.00, + póstkrafa
ATH: Aðeins 500 listar
verða seldir fyrir Norðurland
Umboð Akureyri sími 96-23126
v