Dagur - 01.12.1987, Blaðsíða 4

4 - DAGUR - 1. desember 1987
ÚTGEFANDI: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS
SKRIFSTOFUR:
STRANDGATA 31, PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI
SÍMI: 24222
ÁSKRIFT KR. 560 Á MÁNUÐI
LAUSASÖLUVERÐ 55 KR.
GRUNNVERÐ DÁLKSENTIMETRA 400 KR.
RITSTJÓRAR:
ÁSKELL ÞÓRISSON (ÁBM.)
BRAGI V. BERGMANN
BLAÐAMENN:
ANDRÉS PÉTURSSON
(Reykjavlk vs. 91-17450, pósthólf 5452, 105 Reykjavík),
ÁSLAUG MAGNÚSDÓTTIR, EGGERTTRYGGVASON, EGILL BRAGASON,
INGIBJÖRG MAGNÚSDÓTTIR (Húsavík vs. 41585),
JÓHANN ÓLAFUR HALLDÓRSSON, KRISTJÁN KRISTJÁNSSON (íþróttir),
PÁLL B. VALGEIRSSON (Blönduósi vs. 95-4070), STEFÁN SÆMUNDSSON,
TÓMAS LÁRUS VILBERGSSON, VILBORG GUNNARSDÓTTIR,
ÞÓRHALLUR ÁSMUNDSSON (Sauöárkróki vs. 95-5960),
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRlMANN FRÍMANNSSON
ÚTBREIÐSLUSTJÓRI:
HAFDÍS FREYJA RÓGNVALDSDÓTTIR, HEIMASI'MI 25165
FRAMKVÆMDASTJÓRI: JÓHANN KARL SIGURÐSSON
PRENTUN: DAGSPRENT HF.
Að stjóma bæ
með bflflautum
„Rúntararnir" svo nefndu á Akureyri, hafa
verið mikið í sviðsljósinu eftir að ákvörðun
Bæjarstjórnar Akureyrar, um að loka fyrir alla
ónauðsynlega bílaumferð um Ráðhústorgið
eftir klukkan 10 á kvöldin, kom til fram-
kvæmda fyrir viku. Bæjarstjórn tók þessa
ákvörðun að beiðni íbúa í miðbæ Akureyrar,
sem hafa orðið fyrir miklu ónæði og rúmruski
vegna „rúntaranna".
Þeir sem stunda „rúntinn" á Akureyri, tóku
þessari aðgerð vægast sagt illa og hófu að
þeyta bílflautur í gríð og erg þegar líða tók á
kvöld, til þess að tryggja að íbúar Miðbæjar-
ins fengju örugglega ekki svefnfrið þrátt fyrir
lokun „rúntsins". Smám saman barst hið
gráa gaman í önnur hverfi bæjarins og lögðu
mótmælendurnir sig í líma við að valda sem
mestu ónæði í nágrenni við híbýli framámanna
bæjarins. Viðbrögð bæjarstjórnar við þessum
mótmælum eru með eindæmum: Hún ákvað að
láta undan þrýstingnum og opna „rúntinn"
að nýju!
Eflaust má deila um réttmæti þeirrar
ákvörðunar að loka Ráðhústorgi fyrir ónauð-
synlegri umferð að næturlagi. Það er þó ekki
mergurinn málsins, heldur hitt, að bæjar-
stjórn skuli láta undan þeim ólögmæta og
ósmekklega þrýstingi sem ■ ökumennirnir
beittu. Einnig er ljóst að lögreglan brást ger-
samlega skyldu sinni í þessu máli. Hún sekt-
aði reyndar nokkra ökumerin fyrir brot þeirra
- en lét þar við sitja. Lögreglunni bar hins
vegar tvímælalaust skylda til að láta kné
fylgja kviði og svipta þá bílstjóra ökuréttind-
um, sem ekki létu sér segjast og brutu
umferðarlögin ítrekað, þrátt fyrir viðvaranir.
Með sinnaskiptum sínum hefur Bæjarstjórn
Akureyrar ef til vill gefið fordæmi fyrir því
hvaða baráttuaðferð er árangursríkust þegar
bæjarbúar vilja mótmæla umdeildum ákvörð-
unum hennar. Má kannski búast við því að
fasteignaeigendur fylki liði og þeyti bílflautur
að næturlagi í náinni framtíð, ef þeir vilja mót-
mæla hækkun fasteignagjalda eða einhverju
álíka? Og mun bæjarstjórn breyta ákvörðun
sinni í framhaldi af því?
Án gamans. Sú ákvörðun Bæjarstjórnar
Akureyrar, að láta undan hávaðasömum mót-
mælum ungra ökumanna, er einstaklega
órökrétt og vafasöm - hvernig sem á málið er
litið. BB.
Skyldu þær hafa farift í krabbameinsskoftun?
Krabbameinsleit:
Odýr líftiygging
- spjallað um konur og krabbamein
Góð vísa er sjaldan of oft
kvcðin, segir máltækið. Sömu
sögu er að segja um krabba-
meinsleit hjá konum, en ætíð
er misbrestur á því að allar
konur mæti til krabbameins-
leitar. Konur hugsa mikið um
rétt mataræði, holdafar, hár og
fatnað. Miðað við hugsunar-
hátt nútímakonunnar er skrítið
til þess að hugsa að hún láti svo
mikilvægt atriði sem móðurlíf
sitt sitja á hakanum en rækti
líkamann að öðru leyti. Eins
og margar konur þekkja er
ekki það skcmmtilegasta sem
hægt er að hugsa sér að fara í
móðurlífsskoðun en það er líka
leiðinlegt að fara til tannlæknis
sem þykir þó sjálfsagður
hlutur!
Þær Heba Ásgrímsdóttir og
Rósa Gunnarsdóttir eru hjúkrun-
arfræðingar sem starfa við
krabbameinsleit á Heilsugæslu-
stöð Akureyrar og fengum við
þær í spjall um þessi mál. Hvers
vegna krabbameinsleit, var fyrsta
spurningin sem lögð var fyrir
þær.
„Krabbameinsleit er fyrir-
byggjandi starf. Þetta er sú leit
sem hefur skilað hvað bestum
árangri, fyrir utan berklaveikina
sem útrýmt var eingöngu vegna
fyrirbyggjandi starfs. Legháls-
krabbamein væri næstum hægt að
útiloka með fyrirbyggjandi starfi.
Allar tölur sýna að tíðni legháls-
krabbameins er orðin með þeim
lægstu. Tilfellin greinast en stór
hluti læknast vegna þess hve
snemma þau greinast.
Kona kemur inn með smá
frumubreytingu, þ.e. frumu-
breytingar í leghálsslími eru ekki
alveg eðlilegar. Ef við létum
hana vera og gerðum ekkert, gæti
þetta eftir 5 eða 10 ár þróast í að
verða krabbamein á byrjunar-
stigi. Vítavert væri að fylgja því
ekki eftir. Krabbamein hjá kon-
um sem hafa komið með frumu-
breytingu greinist ekki, því við
leyfum því ekki að þróast svo
langt. Gripið er inn í áður með
tiltölulega litlum aðgerðum.
Ef krabbameins á byrjunarstigi
verður vart, er venjulegasta
aðgerðin sem framkvæmd er
svokallaður keiluskurður en þá
er fjarlægður biti úr leghálsi kon-
unnar. Síðan er fylgst með kon-
unni og hún er nánast alltaf ein-
kennalaus.“
- Hefur það sýnt sig að leit
sem þessi beri árangur?
„Já tvímælalaust. Alls staðar
þar sem átak hefur verið gert í
þessum málum fer tíðni legháls-
krabbameins lækkandi. í Skot-
landi lækkaði hún t.d. úr 22%
niður í 2%.
í dag greinast e.t.v. ekki færri
tilfelli krabbameins, en þau
greinast fyrr og hægt er að lækna
þau. Það má hæglega fullyrða að
ef greinist frumubreyting á byrj-
unarstigi eru 100% líkur á að
hægt sé að koma í veg fyrir
krabbamein. Þetta réttlætir
skoðunina og ættu allar konur frá
20 ára aldri að gera sér það að
reglu að mæta til leitar annað
hvert ár. Það er nóg þegar allt er
í lagi því frumubreytingar gerast
það hægt að á milli tveggja ára
væri um byrjunareinkenni að
ræða.
- Er einhver ákveðinn hópur
kvenna sem er í meiri hættu en
aðrir?
„Það hefur verið tvíeggjað að
slá fram þeirri staðhæfingu að
frjálsræði í kynlífi virðist spila
þarna inn í, því það hefur sært
sumar konur. Þetta hefur ekki
verið sannað en okkur finnst
áberandi hve aldur kvenna sem
greinast með frumubreytingu
hefur lækkað. Þarna má nefna
tölu eins og tíu ár, því greinst
hafa breytingar hjá konum undir
tvítugu.“
Það sem styður þessa kenningu
er það að nunnur fá mjög sjaldan
leghálskrabbamein en þær eiga
það frekar til að fá brjóstkrabba-
mein og er talið að þar komi
brjóstagjöf hjá mæðrum til
hjálpar.
í fyrra bættust 52 konur á skrá
í eftirlit, þ.e. þær greindust með
frumubreytingar og þá eru þær
kallaðar oftar inn í eftirlit. Af
þessum konum voru 22 fæddar
1960 og seinna. Stór hluti þeirra
var að vísu með smávægilegar
breytingar en engu að síður eru
þetta sláandi tölur. Langflestar
konurnar sem bætast í hópinn
eru fæddar á árunum 1955-1965.
„Um daginn kom til okkar
kona tæplega fimmtug sem þurfti
í leghálsspeglun og vakti það
undrun okkar því það er frekar
óalgengt.
Fyrir tæpum 30 árum var nokk-
uð algengt að konur dóu úr leg-
hálskrabbameini en nú er það
afar sjaldgæft hér. En það er allt-
af sama sagan með þessar konur,
að þær hafa ekki farið í
skoðun...fyrr en of seint!“
- Eru konur smeykar við að
fara í skoðun?
„Það er alltaf átak að fara í
skoðun en það er svo margt sem
maður verður að gera sem er
erfitt. Konum ætti að þykja það
vænt um sjálfa sig að þessi þáttur
á að vera sjálfsagður.
Finni konur einkenni eins og
óreglulegar blæðingar, útferð,
blæðingu við samfarir, blett-
blæðingar sem oft má rugla sam-
an við blæðingar vegna lykkju,
þá ættu þær að leita læknis. Geri
þær það ekki má draga þá álykt-
un að um ofsalega hræðslu sé að
ræða frekar en trassaskap. Kon-
an er hrædd við að fá staðfestingu
á sínum grun. Þessi kona er vænt-
anlega búin að líða mikið fyrir
þessa hræðslu sína.
Við þekkjum dæmi um konu
sem ekki sefur nóttina áður en
hún fer í skoðun en hún lætur sig
hafa það að koma, hálf rænulaus,
því hún telur þetta sína skyldu.
En henni líður mjög vel þegar
hún er búin. Með því að koma í
skoðun má segja að konur séu að
kaupa sér ódýra líftryggingu.
Það virðist sem fyrsta skrefið
sé erfiðast því við munum ekki
eftir því að kona verði það
„sjokkeruð" eftir fyrstu skoðun
að hún komi ekki aftur. Skoðan-
irnar eru hvorki dýrar né sárs-
aukafullar, þær taka fljótt af og
því hvetjum við allar konur, sér-
staklega þær sem ekki koma
reglulega til að endurskoða hug
sinn og bætast í hópinn."
Við tökum undir orð þeirra
Rósu og Hebu og þökkum þeim
kærlega fyrir spjallið. VG