Dagur - 01.02.1992, Side 4

4 - DAGUR - Laugardagur 1. febrúar 1992
ÚTGEFANDI: DAGSPRENT HF.
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31, PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI,
SÍMI: 96-24222 • SÍMFAX: 96-27639
ÁSKRIFT KR. 1200 Á MÁNUÐI • LAUSASÖLUVERÐ KR. 110
GRUNNVERÐ DÁLKSENTIMNETRA 765 KR.
RITSTJÓRI: BRAGI V. BERGMANN (ÁBM.)
FRÉTTASTJÓRI: KRISTJÁN KRISTJÁNSSON
RITSTJÓRNARFULLTRÚI: EGILL H. BRAGASON
UMSJÓNARMAUR HELGARBLAÐS: STEFÁN SÆMUNDSSON
BLAÐAMENN: INGIBJÖRG MAGNÚSDÓTTIR (Húsavík vs. 96-41585),
JÓHANN ÓLAFUR HALLDÓRSSON, JÓN HAUKUR BRYNJÓLFSSON (íþróttir),
ÓLI G. JÓHANNSSON, ÓSKAR ÞÓR HALLDÓRSSON, SKÚLI BJÖRN GUNNARS-
SON (Sauðárkróki vs. 95-35960, fax 95-36130), STEFÁN SÆMUNDSSON,
ÞÓRÐUR INGIMARSSON, LJÓSMYNDARI: KJARTAN ÞORBJÖRNSSON
PRÓFARKALESTUR: SVAVAR OTTESEN
ÚTLITSHÖNNUN: RÍKARÐUR B. JÓNASSON, ÞRÖSTUR HARALDSSON
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRÍMANN FRÍMANNSSON
DREIFINGARSTJÓRI: HAFDÍS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR, HEIMASÍMI 25165
FRAMKVÆMDASTJÓRI: HÖRÐUR BLÖNDAL
PRENTVINNSLA: DAGSPRENT HF.
Bölsýniskórinn
hefur upp raust sína
Síðustu mánuði hafa ýmsir
málsmetandi menn í þjóð-
félaginu kyrjað sannkallað-
an bölsýnissöng. Efnislega
fjallar söngur þessi um að
engin leið sé að sjá til sólar
í íslensku efnahags- og
atvinnulífi; hér sé allt á
heljarþröm. Eitt erindi text-
ans fjallar um aflasamdrátt,
annað um minnkandi þjóð-
artekjur, hið þriðja um
niðurskurð ríkisútgjalda,
hið fjórða um vaxtaokur,
hið fimmta um aukið
atvinnuleysi, hið sjötta um
frestun stóriðjuframkvæmda
— og svona mætti lengi
telja. í viðlaginu er svo
sungið um að kreppan
mikla sé snúin aftur eftir
þrjátíu ára fjarveru.
Þessi svartsýnissöngur er
í senn langur og leiðigjarn.
Margt sem þar kemur fram
er vissulega sannleikanum
samkvæmt en sumt er ekki
alls kostar rétt. Til marks
um hið síðarnefnda er sjálf
þungamiðja söngsins; við-
lagið um að kreppan hafi
verið að kveðja dyra á ný.
Einhverra hluta vegna hef-
ur höfundunum sést yfir
það að hin títtnefnda
kreppa er búin að hafa við-
dvöl í íslensku þjóðlífi um
nær tveggja ára skeið. Hún
gerði hins vegar aðallega
vart við sig í undirstöðu-
atvinnugreinum á lands-
byggðinni fyrst í stað.
Fyrir þá sem ekki vita er
sjálfsagt að upplýsa að sjáv-
arafli íslendinga hefur
minnkað tvö síðustu ár,
bæði vegna kvótaskerðing-
ar og aflabrests. Atvinna
þeirra sem við sjávarútveg
og fiskvinnslu starfa minnk-
aði að sama skapi — og þar
með minnkuðu tekjurnar.
Sömu sögu er að segja úr
landbúnaðinum. Þar hefur
framleiðslan verði skert
mjög verulega á síðustu
árum að tilstuðlan stjórn-
valda. Bein afleiðing þeirrar
skerðingar er aukið atvinnu-
leysi í sveitum landsins og
ekki síður í þéttbýli þar sem
fullvinnsla landbúnaðar-
afurða er stunduð í ríkum
mæli. Landsbyggðarfólk til
sjávar og sveita hefur því
mátt haga seglum eftir
vindi og síðustu tvö árin
hefur ekki blásið allt of byr-
lega.
Af þessu má glögglega
sjá að kreppa sú, sem ýmsir
málsmetandi menn á höfuð-
borgarsvæðinu uppgötv-
uðu fyrir skemmstu, er ekki
nýstigin á land. Hennar
hefur þó ekki orðið vart í
verslun og þjónustu á þétt-
býlasta svæði landsins
nema að litlu leyti til þessa.
En nú hefur hún kvatt dyra
á höfuðborgarsvæðinu. Þá
fyrst hefur bölsýniskórinn
upp raust sína svo um
munar. BB.
ÖÐRUVÍSI mér áður brá
Stefán Sæmundsson
Blaðamenn og
fréttimar neikvæðu
Endur fyrir löngu var sá siður í heiðri hafður að refsa
þeim sem fluttu vondar fréttir. Boðberum ótíðinda
var misþyrmt eða þeir hreinlega teknir af lífi. En tíð-
indin sem blessaðir mennirnir fluttu urðu ekkert betri
þrátt fyrir þessar grimmdarlegu aðferðir. Það er eins
gott að slíkar aðferðir hafa verið lagðar niður því
annars væri starf blaðamannsins lífshættulegt. Blaða-
menn verða víst nógu skammlífir, ef marka má kann-
anir sem segja þá þjást af streitu, hreyfingarleysi,
svefnleysi og afleiðingum óhóflegrar kaffidrykkju og
tóbaksnotkunar.
Hvers vegna er ég að rifja þetta upp? Ekki eru
menn líflátnir fyrir vondar fréttir í dag? Nei, en vissu-
lega er oft ráðist á fjölmiðlamenn, beint eða óbeint,
fyrir að flytja neikvæðar fréttir og þeir jafnvel sakaðir
um að bera ábyrgð á gjaldþrotum, aflabresti, fólks-
flótta, lélegri sprettu og snjóleysi, svo ýkt dæmi séu
tekin. Blaðamenn eru líka stundum skammaðir fyrir
eitthvað sem aðrir segja og gífuryrðum viðmælenda
klínt á þann sem skrifar viðtalið eða fréttina.
Þegar reiðin bitnar á röngum aðila
Tökum eitt tilbúið dæmi frá Akureyri. Blaðamaður
Dags skrifar frétt undir fyrirsögninni „Þeir hafa þver-
brotið samninga" - segir Sær Hrannar um yfirboðara
sína hjá Herskipum hf. í fréttinni lýsir Sær því hvern-
ig yfirmenn Herskipa hafa kúgað starfsmenn, brotið
samninga og rekið þá sem hafa verið með múður.
Blaðamaður leggur að sjálfsögðu ekkert til málanna
en reynir að fá viðbrögð yfirmanna Herskipa en þeir
vilja ekki láta hafa neitt eftir sér og reyna að hafa
áhrif á blaðamanninn, segja að þetta sé ekki blaða-
matur.
Síðan birtist fréttin og veldur hún nokkrum úlfaþyt
enda verið að gagnrýna mikilsmetið fyrirtæki í
bænum. Framkvæmdastjóri Herskipa hringir æfur í
viðkomandi blaðamann og ritstjórann einnig og rífst
og skammast út af þessum fréttaflutningi. Hann segir
að Dagur sé kominn í fréttabann og fái aldrei fréttir
frá fyrirtækinu. Ættingjar yfirmannanna segja upp
blaðinu í mótmælaskyni og einum starfsmanni
blaðsins, sem tengist ritara fyrirtækisins, er ekki leng-
ur boðið í fjölskylduveislur.
Þarna er auðvitað dálítið ýkt dæmi á ferðinni en
svona getur þetta gengið fyrir sig. Blaðið er látið
gjalda þess að ummæli einhvers sem rætt er við koma
illa við einhverja.
Engu tauti viö manninn komið
Ég gæti auðvitað rifjað upp mörg atvik sem komið
hafa upp í blaðamennskunni undanfarin fimm ár og
snerta samskiptin út á við, en þau hafa yfirleitt verið
ánægjuleg. Þó langar mig að nefna eitt dæmi um
hvernig fólk getur misskilið starf blaðamanna, sem á
jú að felast í því að miðla upplýsingum, flytja nýjustu
fréttirnar hvort sem þær eru neikvæðar eða jákvæðar,
taka viðtöl við hina og þessa, skrifa fróðlegar og
skemmtilegar greinar o.s.frv.
Eitt sinn barst okkur grein sem snerti ákveðna
stétt. Það var dálítið púður í greininni og frétta-
stjórinn bað mig að vekja athygli á henni með því að
skrifa tilvísunarfrétt á útsíðu. Ég gerði það, tók
nokkrar krassandi setningar úr greininni og vitnaði í
höfundinn og vísaði síðan á greinina inni í blaðinu.
Þessi ofur venjulegu vinnubrögð voru herfilega
mistúlkuð af einum fulltrúa stéttarinnar sem fjallað
var um í greininni. Sá hringdi kolvitlaus í mig og
sagði að ég væri „helv. aumingi" og fleira í þeim dúr
og hann var svo gjörsamlega blindur að hann hélt að
ég væri að ráðast á stéttina. Ekki minntist hann einu
orði á höfund greinarinnar og reyndar var engu tauti
við hann komið. Síðan hef ég haft afskaplega lítið álit
á manninum sem von er.
Hvenær má blaðamaður hafa skoðanir?
Misskilningur af þessu tagi er sem betur fer fátíður en
sumir standa fast við þá skoðun sína að blaðamenn
séu boðberar hins illa. Vissulega eru þeir misjafnir en
ég held að flestir sem starfa á sæmilega ábyrgum fjöl-
miðlum hafi heiðarleika og hlutleysi að leiðarljósi,
auk þess sem siðareglur veita fjölmiðlamönnum
aðhald.
Fólk má heldur ekki rugla saman fréttum, greinum
og viðtölum. Blaðamaðurinn er hvergi nálægur í
frétt, þar er hann að miðla upplýsingum og skoðanir
hans eiga ekki heima í fréttum. í viðtölum leggur
hann stundum eitthvað til málanna en aðalatriðið er
að fá fram sjónarmið viðmælandans. Blaðamenn
skrifa stundum pistla undir fullu nafni og þá er þeim
auðvitað frjálst að láta persónulegar skoðanir koma
fram. Eins er það með greinar, hvort sem þær eru
aðsendar eða skrifaðar af blaðamönnum, þær verða
að birtast undir nafni og höfundurinn ber á ábyrgð á
skoðunum sínum. Að lokum má nefna forystugrein-
ar. Þær eru sér á báti og snúast oftar en ekki um
pólitík sem vitanlega á ekki heima í fréttum eða öðru
efni sem blaðamenn vinna. Það á að vera augljóst
mál. Blaðamaður sem styður Kvennalistann, er í KA
og stúku og á bróður hjá Foldu hf. lætur það ekki
hafa áhrif á skrif sín.
Jæja, þetta er að verða heilmikill fjölmiðlapistill
hjá mér og Þröstur Haraldsson á síðunni hér á móti
verður kannski súr ef ég ryðst inn á hans svið. Upp-
haflega ætlaði ég að tala um ástandið í Bandaríkjun-
um, en það verður að bíða betri tíma. Bandaríkja-
menn eru nú að gefast upp á frjálshyggjunni og
einkavæðingunni í mennta- og heilbrigðiskerfinu og
þeir heimta að ríkið fari að koma inn í þessa mála-
flokka og láti líka atvinnumálin til sín taka. Þannig
fór um sjóferð þá en erum við íslendingar ekki ein-
mitt á hraðri siglingu til sæluríkis einkavæðingar og
kostnaðarvitundar?