Dagur - 01.02.1992, Side 10

10 - DAGUR - Laugardagur 1. febrúar 1992
Það hefur ekki ríkt ýkja mikill friður í bæjarmálum Ólafs-
fjarðar. Sjálfstæðisflokkurinn hefur logað í deilum og um
tíma voru það vinsamleg en ákveðin tilmæli félagsmála-
ráðuneytisins að ekki yrðu haldnir fundir í bæjarstjórn
fyrr en búið væri að setja niður deilurnar. Pótt deilurnar
séu harðastar innan Sjálfstæðisflokksins sem hefur meiri-
hluta í bæjarstjórninni fara aðrir bæjarbúar ekki varhluta af þeim og
stundum tekur það á sig allsérstæða mynd. „Það var á einhverju stigi
deilnanna að komið var að máli við mig og ég spurður hvort ég gæti
hugsað mér að víkja úr bæjarstjórn ef Sigurður Björnsson bæjarfulltrúi
Sjálfstæðisflokksins gerði slíkt hið sama. Petta var hugsað sem lækning á
innanflokksmeinum Sjálfstæðisflokksins.”
Sá sem þetta segir er ekki sjálfstæðismaður
heldur oddviti minnihlutans í bæjarstjóm. Björn
Valur Gíslason heitir hann, 32 ára gamall sjó-
maður. Varla þarf að taka það fram að hann tók
ekki þessu einstæða boði. Hann situr áfram í
bæjarstjóm fyrir sameiginlegan lista vinstri-
manna og hefur verið nokkuð áberandi í fjöl-
miðlum að undanfömu, reyndar aðallega fyrir
tilverknað meirihlutans.
Sjómabur í sautján ár
Bjöm Valur er innfæddur Ólafsfirðingur og seg-
ist hafa búið þar nánast alla sína tíð. Hann ólst
upp á dæmigerðu sjómannsheimili, faðir hans,
Gísli Gíslason, var stýrimaður og skipstjóri á
bátum fram á áttunda áratuginn.
„Það kom að mestu í hlut móður minnar, Sig-
urveigar Stefánsdóttur, að ala upp bömin og ég
sé það núna þegar ég er sjálfur kominn með böm
hversu mikilvægt það er fyrir böm að það sé á-
vallt einhver heima sem hægt er að leita til. Ég á
bara góðar minningar frá æskuárunum, þótt ég
hafi svo launað þeim ofeldið með því að valda
þeim andvökunóttum síðar meir. Ég hefði mátt
reynast foreldrum mínum betri þegar ég varð
eldri.“
Hann fór ungur á sjóinn, byrjaði á rækjubát
hjá föður sínum sumarið 1974, þá fimmtán ára
gamall. „Sumarið eftir var ég á trollbát og svo á
togurum og bátum hér heima. Næstu árin sótti ég
sjó frá Vestmannaeyjum, Grindavík og fleiri
stöðum, en árið 1981 fór ég í Stýrimannaskólann
í Reykjavík. Ég lauk 3. stiginu árið 1984 og hef
síðan verið á sjó. Aðra vinnu hef ég ekki stund-
að ef frá eru talin tvö haust sem ég sá um kennslu
fyrir undanþágumenn á skipunum hér í Ólafs-
firði. Þeim var boðið upp á réttindanám og við
kenndum tíu manns sem allir eru stýrimenn og
skipstjórar í dag. Svo hef ég líka kennt á nám-
skeiðum fyrir trillukarla í pungaprófinu, þe. 30
tonna skipstjómarréttindum."
Konunni sinni kynntist Bjöm Valur í Reykja-
vík. „Hún heitir Þuríður Rósenbergsdóttir og við
tókum upp sambúð tveim ámm áður en ég
byrjaði í skólanum. Við fluttum hingað 1984 og
það hefur ekki komið til umræðu enn að flytja.
Við eigum þrjár stúlkur og auk þess á ég fimmt-
án ára glæsimenni á Siglufirði.
Verkaskipting okkar hjóna er í stómm
dráttum sú að ég er á sjónum en hún elur upp
bömin. Þetta er sama mynstrið og ég ólst upp við
enda finnst mér mikilvægt að annað hvort for-
eldra sé heima þegar bömin koma úr skólanum.
Velferðarþjóðfélagið gerir kröfu til þess að fólk
sé ekki heima hjá sér en í því kerfi verða bömin
undir. Og ekki virðist núverandi ríkisstjóm ætla
að breyta því.“
Stefán jónsson
gerbi útslagib
Þama er sleginn tónn sem virðist Bimi tamur.
Hefur hann alltaf verið pólitískur?
„Ég hef alla tíð haft gaman af að hlusta á póli-
tíkusa. Ég fór að sækja pólitíska fundi 12-13 ára
gamall og hlustaði á útvarp frá Alþingi þegar
það var. Þama voru ýmsir skemmtilegir karakt-
erar og ég man enn eftir mörgum hnyttnum ræð-
um. Þegar ég var 15-16 ára gamall voru gmnd-
vallarskoðanir mínar á lífinu orðnar nokkuð
mótaðar, ég vissi hvemig ég vildi hafa lífið. Ég
reifst þá eins og ungir menn rífast enn í dag enda
vom þær hugmyndir sem ég hafði ekki vinsælar
hjá þeim sem réðu hér í Ólafsfirði.
Ég fann að ég var vinstra megin og gerði mér
fljótt grein fyrir því hverjir voru helstu talsmenn
þeirra hugmynda sem ég hafði. Það var Stefán
Jónsson sem gerði útslagið. Þegar ég kynntist
honum hafði ég þann sið að sækja fundi í öllum
flokkum, en ákvað eftir það að láta mér nægja
fundina hans Stefáns. Hann var mannlegri en
aðrir stjómmálamenn og ávallt tilbúinn að ræða
við okkur ungu mennina. Hann gerði sig að jafn-
ingja allra.
Síðan hef ég fylgt Alþýðubandalaginu að
málum. Ég sat í stjóm ungliðahreyfingar flokks-
ins í Reykjavík og í miðstjóm í nokkur ár. Árið
1987 fór ég í forval fyrir þingkosningar og lenti
í 4. sæti listans. Ég tók fullan þátt í kosningabar-
áttunni og þvældist um allt kjördæmið með
Steingrími J. Sigfússyni, Svanfríði Jónasdóttur
og Sigríði Stefánsdóttur. Þetta var góður hópur.
Árangurinn var hins vegar ekki eins góður og
við bjuggumst við. Þar kom ma. til framboð
Stefáns Valgeirssonar. Hann reyndist miklu öfl-
ugri en nokkum óraði fyrir. Við fundum að fólk
hafði samúð með honum og vildi gera honum
þann greiða að kjósa han. Inn í þetta blandaðist
uppgjörið sem hann stóð í við Framsóknarklík-
una.
Árangur flokksins hér í kjördæminu var hins
vegar betri en flokkurinn náði á landsvísu.
Aðstæður okkar voru erfiðar í þessum
kosningum og ég tel okkur hafa komist vel frá
þeim, þótt margir hafi verið á annarri skoðun.
í fyrra færðist ég svo upp í þriðja sætið.
Kosningabaráttan var skemmtileg og listinn náði
vel saman. Við fundum strauminn til okkar og
að fólk kunni að meta það sem Steingrímur hafði
gert í landbúnaðar- og samgöngumálunum. Það
var unnið gott starf og fylgisaukning okkar var
umtalsverð og verðskulduð. Flokkurinn náði
nærri 18% fylgi hér í kjördæminu sem er með
því albesta sem orðið hefur. Við vorum auðvitað
mjög ánægð með þennan árangur."
Eindreginn vinstrisvipur
á listanum
„Því var þó ekki að leyna að gagnrýnisraddir
heyrðust um skipan Stefaníu Traustadóttur í
annað sæti. En þetta var nú einu sinni ákvörðun
kjördæmisráðs og ég studdi þá ákvörðun heils-
hugar. Mér finnst hins vegar ekkert óeðlilegt að
fólk velti því fyrir sér núna hvort rétt hafi verið
að manneskja sem búsett er í öðru kjördæmi
skipaði sæti á listanum. Þetta má ekki skilja á
þann veg að ég beri ekki traust til Stefaníu. Það
gerir ég og hún hefur sýnt að hún er vel hæf.
Þetta getur hins vegar talist vafasamt séð frá
byggðasjónarmiði. Fólki finnst eðlilegra að
landsbyggðarlisti sé skipaður landsbyggðarfólki
en ekki fólki af suðvesturhominu. Undir þetta
get ég tekið, við stöndum í vamarbaráttu gegn
Reykjavíkursvæðinu og til þess ber að taka tillit.
Fólki finnst áhrif suðvesturhomsins á stjóm
landsmála eðlilega orðin allt of mikil. Það er líka
auðveldara fyrir okkur sem búum hér í kjördæm-
inu að halda uppi tengslum við kjósendur okkar
en fyrir þá sem búa í fjarlægum kjördæmum.
Hinsvegar var það ótvíræður kostur við þessa
uppstillingu að listinn bar eindreginn vinstrisvip.
Það vom átök í flokknum á þessum tíma sem
leiddu til þess að nokkrir fyrmm félagar okkar
láku yfir til krata, og verði þeim að góðu. Okkur
fannst því mikilvægt að taka af skarið og manna
listann fólki sem allir vissu hvar stóð á vinstri-
kantinum. Kosningaúrslitin sýndu það ótvírætt
að þetta var rétt ákvörðun. Ég er þeirrar skoð-
unar að betra sé að hafa hlutina á hreinu en vera
með eitthvert hnoð. Þá er betra að vera aðeins
minni og heilsteyptari. Með þessu er ég þó ekki
að segja að ég vilji ganga eins langt og þeir
félagar Angantýr Einarsson og Þorgrímur Starri
eiga að hafa gert í einni kosningabaráttunni.
Þeim félögum var annt um atkvæðin sem flokk-
urinn fékk og gengu meira að segja svo langt að
biðjast undan atkvæðum sem þeim fannst lítið
varið í! En ég sel þessa sögu nú ekki dýrara en ég
keypti hana.“
Andvígur
einstaklingskvóta
- Þú minntist á átök í flokknum. Þau hafa ma.
náð til þeirra mála sem standa þér nœst, þe.
sjávarútvegsmálanna.
„Já, Alþýðubandalagið er eins og aðrir flokk-
ar að því leyti. Það er enginn flokkur með aðeins
eina skoðun á sjávarútvegsmálum. Flokkurinn
hefur reynt að tengja kvótaúthlutun byggðarlög-
um en ekki bara skipum eins og nú er. Þær til-
raunir hafa tekið á sig ýmsar myndir, svo sem að
hluti kvótans yrði tengdur fiskverkuninni og að
sveitarfélögin haldi eftir hluta af kvóta ef skipin
flytjast burt. Það var gert ráð fyrir skipun úthlut-
amefnda í byggðarlögunum. Þetta er góðra
gjalda vert en ég segi nú fyrir mig að ekki vildi
ég sitja í slíkri nefnd í litlu byggðarlagi og út-
hluta kvóta.
Ríkisvaldið getur hins vegar ekki varpað af
sér ábyrgð á byggðaröskun sem kann að hljótast
af kvótasölu. Það þarf að koma í veg fyrir slíkt
því hún hefur í för með sér atvinnuleysi og
eignaupptöku fólks. Hvers virði em fasteignir í
sjávarplássi ef ekki má veiða þar fisk? Með því
yrði ævistarf fólks gert að engu.
Ég er í raun mótfallinn því að kvóta sé úthlut-
að til einstaklinga. Það má taka dæmi af Bolung-
arvík og stöðu stærsta sjávarútvegsfyrirtækisins
þar sem mjög hefur verið til umræðu að
undanfömu. Hvað verður um þann bæ ef kvótinn
er seldur burtu? Við stóðum frammi fyrir þess-
um vanda hér fyrir nokkra. Þá var illa staðið að
útgerð togarans Olafs bekks og rekstri Hrað-
frystihúss Ólafsfjarðar. Litlu munaði að við
misstum bæði togarann og kvóta hans úr bænum
vegna þess.
Það velta margir milljarðar milli fyrirtækja
þessi misserin í kvótakaupum. Ég heyrði
hagfræðing frá Þjóðhagsstofnun undrast þessa
miklu veltu. Hann sagði það lyginni líkast að
fyrirtæki sem áram og jafnvel áratugum saman
hefðu verið rekin undir núllpunktinum fræga
ættu nú milljónir til að kaupa kvóta. Það var
aldrei hægt að hækka kaupið eða bæta reksturinn
í þessum fyrirtækjum en nú kaupa þau kvóta fyr-
ir milljónir."
- En hafa sveitarfélögin ekki möguleika á að
sporna gegn því að kvótinn sé seldur úr pláss-
inu?
„í kvótalögunum er byggðarlögunum veittur
forkaupsréttur að kvóta. Þetta ákvæði var sett
inn í lögin í fyrra þegar menn horfðu upp á
byggðaröskun á Vestfjörðum vegna kvótatil-
færslu. Spumingin er hins vegar hvort mörg
sveitarfélög hafi peninga til að kaupa kvóta fyrir
milljónir og hvort yfirleitt sé rétt að þau standi í
slíku. Með þessu ákvæði geta stjómvöld hins
vegar firrt sig ábyrð. Nú geta þau sagt sem svo:
- Ykkur var nær, þið gátuð keypt kvótann.”
Pólitíkin hver
og personi
- Björn Valur Gíslason bœjarh
Miklar tilfærslur milli
veibiabferba
- En sérðu fram á að kvótakerfinu verði breytt í
grundvallaratriðum ?
„Ég held að kvótakerfið muni detta upp fyrir
með tímanum. Það vex eins og ófreskja og tekur
ráðin af okkur. Tökum sem dæmi bátana sem
hafa krókaleyfi. Þar eru 1.200 bátar að bítast um
5.500 tonn. Það gerir rúm fjögur tonn á bát og á
því lifa fáir. Á síðustu áram hafa hundruð báta
verið smíðaðir og menn helltu sér í krókaveið-
amar, sumir veiddu 100 tonn og meira. Þetta
gengur ekki upp til lengdar. Þegar kvótinn verð-
ur settur á neyðast mjög margir til að selja. Þá
verða eftir fáir en stórir útgerðarmenn.
Ég er andsnúinn því að selja fiskinn í sjónum,
það er ekki réttlátt. Spumingin er líka hverjir
mega eiga kvóta. Ég er búinn að vera á sjó í
sautján ár. Af hverju fæ ég ekki kvóta ef ég fer í
land? Ég fæ bara mín laun og búið.
Ég hef líka áhyggjur af þeim miklu tilfærsl-
um sem orðið hafa milli skipastærða og veiðiað-
ferða. Þegar ég sat nokkra daga á þingi í fyrra
lagði ég fram fyrirspum um það hversu miklar
þessar tilfærslu væru. Ég lét þess getið að hér
væra sennilega um mörg þúsund tonn að ræða
fyrstu mánuðina í fyrra. Þá var hlegið að mér, en
þegar svarið kom reyndist vera búið að flytja
5.000 tonna kvóta frá bátum til togara í maímán-
uði.
Ég spurði fiskifræðing að því hvaða áhrif til-
flutningur milli veiðiaðferða gæti haft á viðgang
stofnanna. Hann sagði að það hefði ekki verið
kannað en að menn hefðu áhyggjur af því. Áhrif-
in sjást ma. af því að netabátur þarf að veiða 180
fiska að meðaltali í hvert tonn. Togari þarf hins
vegar að veiða nærri því þrefalt fleiri einstak-
linga, eða 500 fiska í tonnið. Þetta hlýtur að hafa
áhrif á stofnana.
Með þessu er ég hins vegar ekki að halda því
fram að togarar séu verri en önnur fiskiskip. Við
verðum að halda úti sem fjölbreyttustum fiski-
skipaflota sem veiðir í sem flestar tegundur
veiðarfæra. Ég varð mjög undrandi þegar ég las
ályktun frá samtökum smábátaeigenda á
dögunum þar sem nánast var talað um að banna
frystitogara. Helstu rökin vora þau að þeir spilltu
umhverfi og nýttu fiskinn illa. Hvað með
grásleppuveiðar trillukarla? Ég efa að stundaðar
séu aðrar veiðar við landið sem nýta veiddan fisk
jafnilla og þeir.“
Stöbugar skyndiárásir
á sjómenn
„í ljósi svona dæma sýnist mér kvótakerfið ekki
hafa skilað þeim árangri sem að var stefnt. Ég fæ
heldur ekki séð að það sé ódýrara að ná í hvert
tonn af fiski núna en var fyrir daga kvótans. Hins
vegar hafa aflaheimildimar minnkað stöðugt.
Þær hafa mikil áhrif í sjávarplássunum. Ætli það
láti ekki nærri að Ólafsfjörður hafi tapað uþb.
2.000 tonna kvóta við síðustu úthlutun og menn
geta ímyndað sér hvað það þýðir í samdrætti á
veltu, skatttekjum sveitarfélagsins og þjónustu-
starfsemi. Sveitarfélögin og atvinnulífið standa í
vamarbaráttu sem er þeim mun harðari sem
byggðarlögin eru fámennari og atvinnulífið
fábreyttara. Áfallið er hlutfallslega meira á
smærri stöðunum en þeim stærri.
Sjómenn hafa farið illa út úr þessu líka. Há-
seti á togara hefur um 1.000 krónur út úr tonninu
upp úr sjó og þá sést hver launaskerðingin er
þegar þess eru dæmi að togarar missi allt að 500
tonna kvóta. Ég held að þingmenn geri sér ekki
grein fyrir þessu. Af hverju reyna þeir ekki að
milda áfallið sem af þessu hlýst? Þeir standa
þvert á móti fyrir hverri skyndiárásinni á kjör
sjómanna á fætur annarri. Sjómenn hafa að sjálf-
sögðu mátt þola sömu kjararýmun og annað
launafólk en auk þess kemur til kvótaskerðingin,
skerðing á sjómannaafslætti og nú síðast árás á
lífeyrisréttindin."
- Attu einhverja patentlausn í sjávarútvegs-
málunum, eitthvað sem gœti leyst kvótakerfið af
hólmi?
„Nei, það verður eflaust erfitt að vinna sig út
úr kvótakerfinu. Þar eru miklir hagsmunir í húfi
því fyrirtækin hafa mörg hver fjárfest fyrir
hundrað milljóna í þessu kerfi. Það verður þó að
reyna að tengja kvótann fleiri aðilum, gera fleiri
ábyrga fyrir fiskinum í sjónum en útgerðar-
menn.“