Þjóðviljinn - 24.03.1977, Blaðsíða 8

8 SIÐA — ÞJÓDVILJINN Fimmtudagur 24. mars 1977
Þaö eru vissulega mikil tföindi
aö Þjóöþingsflokkurinn ind-
verski hefur misst meirihluta
sinn I neöri deild indverska
þingsins og aöalandstæöingur
hans Janata(alþýöu-)banda-
lagiö fengiö þar hreinan meiri-
hluta i staðinn. Þau tiöindi eru
heimssögulega merkileg, þar eö
Þjóöþingsflokkurinn hefur ekki
einungis fariö meö völd i iand-
inu ailt siöan þaö varö sjálf-
stætt 1947, heldur haföi flokkur-
inn I áratugi áöur veriö helsta
forustuafliö I sjáifstæöisbarátt-
unnigegn breska heimsveldinu.
Þjóöþingsflokkurinn var
flokkur Mahatma Gandhi, Ne-
hrus og annarra álika leiötoga
og mótaöur af þeim.
Enda þótt ljóst hafi verið aö
andstaöan gegn stjórn Indiru
Gandhi var mikil og vaxandi,
Fjórir af helstu forustumönnum indversku stjórnarandstööunnar sem kollvarpaöi stjórn Indiru Gandhi •
taiiöfrá vinstri: Jayaprakash Narayan, Raj Narain, Morarji Desaiog L.K. Advani.
Hrœringar í
þjóöardjúpi
munu kosningaúrslitin hafa
komiö mörgum á óvart. Sá sem
þetta ritar haföi tal af mönnum,
nákunnugum i Indlandi, sem
töldu óhugsandi aö Indira og
flokkur hennar töpuöu kosning-
unum. Þessir menn — og einnig
fréttaskýrendur ýmissa vest-
rænna blaöa — bentu á, aö enda
þótt óánægjan meö stjórn
Indiru væri mikil og vaxandi i
borgum, þá næði sú hreyfing
mjög takmarkaö út til sveita-
þorpanna, þar sem 80% ind-
verja búa ennþá. 1 sveitunum
haföi Þjóöþingsflokkurinn i ára-
tugi aölagaö kerfi sitt ekki ein-
ungis kerfi rikisins, heldur og
hinu ævagamla samfélagskerfi
indversku sveitanna, sem enn
•er aö verulegu leyti þaö sama og
þaö var á timum mógúlakeisar-
anna og allrahanda soldána,
fursta og kónga sem fyrir þeirra
daga riktu.
„Hinn rétti vegur"
Þetta ævaforna skipulag ber
nokkurn lénssvip og er ramm-
lega grundvallaö á stétta-
skiptingunni (kastakerfinu), en
hún hefur skipt indverjum svo
rækilega niður i dilka aö raunar
er hér um aö ræöa meira en
stéttaskiptingu i venjulegum
skilningi orösins. Þetta kerfi er
gundvallaö á trúarbrögöum ind-
verja, sem móta hugi þeirra
miklu meira en á sér staö um
múhameöstrúarmenn og
vesturlandamenn hvaö þá kin-
verja. Grundvallaratriöi I ind-
verskri trú eöa trúarspeki er
dharma sem útlagt hefur veríö
„hinn rétti vegur” og „skylda.”
Þetta hugtak krefst þess fyrst
og fremst af einstaklingnum aö
hann sætti sig möglunarlaust
viö hlutskipti sitt hér I lifi, aö
öörum kosti biöur hans æru-
missir og niöurlæging jafnt I
þessu lifi sem hinum næstu.
Þetta hugtak hefur veriö taliö
hafa svo sterk tök á indverskum
almenningi aö þaö ekki einungis
útilokaöi I Indlandi byltingu,
heldur og nokkrar umtalsverðar
umbætur.
Byltingarsvipur
Opinberlega hefur Þjóöþings-
flokkurinn aö visu fordæmt
kastakerfiö, þvi samkvæmt lög-
um eru allir þegnar hins nýja
Indlands jafnir. 1 borgum og
meöal upplýstara fólks er þaö
og á undanhaldi, en i sveitunum
heldur þaö aö verulegu leyti
velli enn. Og þar hefur Þjóö-
þingsflokkurinn, þrátt fyrir sina
umbótastefnuskrá, einmitt not-
fært sér þetta kerfi til aö try ggja
sér auösveipt fylgi sveitaal-
múgans. Þar hefur flokkurinn
tryggt völd sln meö bandalagi
við afturhaldssama forustu-
hópa. Þetta bandalag hefur að
sjálfsögöu spillt flokknum og
um leiö veriö öllum umbótum i
sveitunum þröskuldur i vegi.
Svo sterkt er þetta kerfi i
sveitunum enn aö sumir frétta-
skýrendur kalla þaö hiö eigin-
lega valdakerfi Indlands.
En kosningaúrslitin núna
gætu óneitanlega bent til þess að
hinn ólæsi múgur indversku
sveitanna væri þrátt fyrir allt
ekki svo sljór og auðsveipur
jaröneskum og yfirjaröneskum
máttarvöldum (ríkisstjórninni
og dharma) og álitiö hefur
veriö. Miöaö viö indverskar aö-
stæöur hafa úrslitin á sér
byltingarsvip, en ennþá er allt
óljóst um hvert framhaldið
veröur.
Mannréttindaskerðing —
vananir
Margar ástæöur hafa án efa
átt sinn þátt í ósigri Indiru
Gandhi og hennar
manna. Neyöarástandslögin
ásamt meö fangelsunum á póli-
tiskum andstæöingum,
skeröingu á ritfrelsi og öörum
mannréttindaskeröingum hafa
án vafa snúiö miklum þorra
þess hluta indverja sem ein-
hverja skólun hafa hlotiö (þaö
er aö segja lært aö lesa), gegn
stjórn Indiru. Sá hluti þjóðar-
innar hefur i áratugi vanist
þingræöi (aö visu I næsta af-
bakaöri mynd) og ritfrelsi aö
vestur-evrópskri eöa breskri
fyrirmynd, og vill sem eölilegt
er ekki sjá þessum réttindum á
bak. Spurning er hinsvegar,
hvort sú réttindaskeröing hefur
haft veruleg áhrif á þann stóra
meirihluta þjóöarinnar, sem
ekki kann aö lesa, hefur rétt aö-
eins nóg aö boröa eöa ekki þaö
og er enn á nokkurnveginn
sama hugarfarsstiginu og á
timum Akbars og Shahjehans
stórmógúla. Aörar ráöstafanir
stjórnarinnar, ekki sist
vönunarherferöin, kunna hins-
vegar að hafa valdið róti i þvi
mikla þjóöardjúpi. Sú herferö
hefur undanfariö veriö rekin af
miklu kappi og er svo aö heyra
aö menn hafi i stórum stil verið
geröir ófrjóir, hvort sem þeir
vildu eöa ekki. Múhameöstrúar-
menn, sem eru margir tugir
miljóna á Indlandi,eru af trúar-
legum ástæöum sérstaklega
andvigir ófrjósemisaögeröun-
um, en andstaöan gegn þeim
mun einnig mikil meöal hindúa.
Fólksfjölgunin er aö visu eitt
mesta vandamál Indlands, sem
best má marka á þvi,að frá þvi
landið varð sjálfstætt hefur
aukning matvælafram-
leiöslunnar ekki gert betur en aö
haldast i hendur viö fólksfjölun-
ina. En aö þvi spyr ekki ólæsi
smábóndinn, sem likt og for-
feður hans I árþúsundir mann
fram af manni hefur gengiö út
frá þvi, að sem mest sonaeign sé
trygging fyrir jafnt timanlegri
sem eilifri velferð. Vera kann,
aö honum hafi fundist aö meö
ófrjósemisaögeröunum hafi
stjórnin sjálf gerst brotleg viö
hiö ginnhelga dharma.
Upplausn í flokkskerfinu
Enn eina ástæöu ber aö nefna,
sem áreiöanlega hefur spillt
mjög fyrir Þjóöþingsflokknum,
þaö er aö segja klofninginn i
rööum hans sjálfs. Fyrir all-
mörgum árum klofnaöi veru-
legur hluti flokksins frá honum
undir forustu Morarji Desai,
sem lengi heföi veriö þar meöal
helstu áhrifamanna, og fyrir
kosningarnar nú snerust nokkr-
ir áhrifamiklir leiötogar flokks-
ins i viöbót gegn stjórn Indiru,
þeirra helstur Jagjivan Ram,
leiötogi stéttleysingja, niöur-
nlddasta hluta indverja, en þeir
eru margir tugir miljóna. Trú-
legt er aö þessi klofningur hafi
valdið veruiegri upplausn I hinu
rótgróna kerfi Þjóöingsflokks-
ins.
Hér veröur engu reynt aö spá
um hversu næstu stjórn Ind-
lands, sem væntanlega veröur
mynduö af Janata-bandalaginu,
muni farnast. Sú fylking er
næsta sundurleit og hefur raun-
ar verið sameinuö um þaö eitt,
aö vera á móti Indiru-stjórn-
inni og neyöarástandslögum
hennar. En hinn greypilegi ósig-
ur þeirrar stjórnar bendir
óneitanlega til þess aö meira
umrót sé i indverska þjóöar-
djúpinu en veriö hefur lengi.
Þaö er þvi ekki út i hött aö
vænta þess, aö fleiri óvæntir at-
burðir gerist á næstunni i þessu
ööru fjölmennasta riki heims.
dþ.
af
eiiendum
vettvangi
r
Kjaramálaályktun Iönnemasambands Islands:
Fullur verkfallsréttur
og stórbætt lífskjör
voru meginkröfur iönnema á kjaramálaráöstefnu
á Akureyri 12.-13. þessa mánaöar
Eins og öllum er kunnugt, hefur
veröbólgan á siöustu árum veriö
gifurlega mikil, eöa um þaö bil
40% aö meöaltali á siöustu þrem
árum. Þetta hefur haft þær af-
leiðingar i för meö sér, aö kaup-
mátturhinna óverötryggöu launa
verkafólks hefur minnkaö i si-
fellu og hraöar en nokkru sinni
áöur eöa almennt um 25-40% frá
þvi febrúar 1974.
öllum er ljóst aö ekki verður
viö svo búiö, og nú þegar samn-
ingar fara i hönd, er ljóst aö
grundvöllur er fyrir verulegum
kauphækkunum, sem eölilegt
veröur aö telja aö atvinnu-
reksturinn taki á sig aö öllu leyti,
Ráöstefnan styöur þvi heils hugar
þær kröfur sem fram komu á
kjaramálaráöstefnu ASI, sem
haldin var 1 Reykjavik25. fd)r. sl.
um 100 þús. kr. lágmarkslaun á
nánuöi frá 1. nóv. sl. aö viö bætt-
um fullum visitölubótum siöan,
og fullar visitölubætur á laun.
Ráöstefnan undirstrikar aö ekki
veröi frá þessari grundvallart
kröfu horfiö. Mjög áriöandi er að
i komandi samningum veröi
ákvæöi sem tryggja aö stjómvöld
geti ekki aö eigin geöþótta af-
numiö visitölubætur, eöa brotiö
samningana á annan hátt meö
óhóflegumi veröhækkunum eöa
öörum aögeröum. Ef til þess
kemur samt, skoöist samningar
lausir tafarlaust og verklýös
hreyfingin mæti sliku af fullri
Framhald á 14. siöu
Fyrirlestur
í Norrœna
húsinu
Próf. ALF KAARTVEDT frá
Bergen heldur erindi I Norræna
húsinu 1 kvöld kl. 20:30 og nefnir
þaö: „Unionsfellskap som radi-
kaliserende faktor.”
Fyrirlesarinn er fæddur 1921 og
varö prófessor i sagnfræöi I Berg-
en 1967. Hann hefur gefiö út f jölda
norskra sagnfræöirita, m.a. „Det
norske Storting gjennom 150 ár”.
I fyrirlestri sinum sýnir próf.
Alf Kaartvedt fram á, hvernig
sambandiö viö Sviþjóö 1814 ól af
sér róttæka hugmyndafræöi i
baráttu norðmanna gegn viöleitni
svia til aö tengja löndin enn fast-
ar. Þessi róttækni leiddi aö sinu
leyti til þess aö norska stórþingiö
fékk miklu meiri völd en gert var
ráö fyrir I Eiösvallarsamþykkt-
inni, og þaö haföi enn sitt aö
segja, þegar vinstri andstaöa
upphófst um 1870 sem setti sig á
móti „the establishment.”
Margt virðist likt um þá póli-
tisku þýöingu, sem norska stór-
þingiö haföi I baráttunni gegn
sambandinu viö Sviþjóö og
þýöingu Islenska alþingisins I
sjálfstæöisbaráttunni.
Flautan í
forgrunni
á sinfóníu-
tónleikum
Manuela Wiesler.
12. reglulegu tónleikar
Sinfónluhljómsveitar tslands
veröa haldnir i Háskólabiói i
kvöld kl. 20.30. Stjórnandi veröur
PALL P. PALSSON og einleikari
á flautu MANUELA WIESLER.
A efnisskránni veröa eftirtalin
verk: „Hugleiöing um L.” eftir
hljómsveitarstjórann Pál P.
Pálsson,og er þaö frumflutningur.
Ennfremur flautukonsertar eftir
Stamitz og Rivier og Sinfónia nr.
8eftir Beethoven.Þ. 26. mars n.k.
er 150 ára dánardægur Ludvigs v.
Beethoven og hefur Páll P. Páls-
son hafthann I huga viö samningu
tónverks slns.
Manuela Wiesler kemur nú
fram i fyrsta sinn sem einleikari
á tónleikum meö Sinfóniuhljóm-
sveitinni. Manuela á aö baki sér
glæsilegan feril sem flautuleikari
og hefur unnið til margra verö-
launa. M.a. vann hún ásamt
Snorra Birgissyni 1. verölaun I
norrænni kammermúsikkeppni i
Helsingfors áriö 1976. I næsta
mánuöi hefur henni verið boöiö aö
halda einleikstónleika i „Kultur-
huset” I Stokkhólmi og upptöku i
sænska rikisútvarpinu.
Sovétríkin kaupa
verksmiöjur
af nordmönnum
Nýlega keyptu Sovétrikin af
fyrirtæki I Björgvin i Noregi
verksmiöju tilframleiösluá fiski-
súpum. Forsvarsmenn fyrir-
tækisins sögöustgera ráö fyrir aö
geta selt 5 slikar verksmiöjur
þangaö til viöbótar, svo fljótt sem
þeir gætu afgreitt þær.