Þjóðviljinn - 13.07.1978, Blaðsíða 8

8 SIÐA — ÞJODVILJINN Fimmtudagur 13. júli 1978
Fimmtudagur 13. júll 1978 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 9
Þetta kemur aft vlsu kvikmyndatöku ekkert viö, en þeir féiagarnir
böröu upp hjá þessum aidna heibursmanni I Vik I Mýrdal.
Aning. Gubný les viötal vib Eolf Hadrich og Jdn Laxdal fjálgum huga,
meöan sá slöarnefndi nýtur veöurbllbunnar.
Undir bæjarvegg: Frá vinstri: Gubný Hallddrsddttir, Rolf HSdrich, Jdn Laxdal, Gerd Wolpers og Bjbrn
Björnsson.
Þetta var algeng sjdn á þjdöveginum austur um sveitir s.l. föstudag. Cortinan
stöövuö allt I einu og skimaö og bent I allar áttir.
„Nei, þetta er áreiöanlega ekki burkni.” Þau Jdn Laxdal og Gubný Hallddrsddttir veltu mjög fyrir sér
þeim hluta fldru tslands sem fyrir augu bar á leibinni, enda áhugafdlkum jurtalif, aöþviervirtist.

„Undir Steinahlíðum rísa bæir á grundum undir björg-
um sem voru sævarbakki fyrir tuttugu þúsund árum. í
bjargraufum myndast jarðvegur og þar festist gróður
sem feyskir bergið og molar úr því; í vatnsveðrum vor og
haust skolast síðan mold úr bergsprúngunum og mola-
berg hrynur á jarðirnar. Af þessu gr jóti verður á sumum
jörðum spilllng eingja og túna á hverju ári, stundum hús-
ísrot..."
„Á mornana og kvöldin voru túnin svo græn að þau
voru rauð og á daginn var víðáttan svo blá að hún var
græn. En í þessu merkilega litrófi, sem enginn tók
reyndar eftir eða skifti sér af, héldu Hliðar undir Steina-
hlíðum áfram að vera einn þeirra bæa á Suðurlandi þar
sem ekki gerist sögulegt nema fýllinn hélt áfram að
flögra fyrir berginu einsog verið hafði hér á árunum
þegar lángafi bjó. Á syllum og í raufum bergsins óx
burnirót og burknar, hvannir, tófugrös og túnglgras.
Steinarnir halda áf ram að hrjóta ofan líkt og hjartalaus
bergrisinn væri að tárast..."
(Paradísarheimt, fyrsti kapítuli)
Gamla brunnsveifin virkabi ekki, þdtt Gubný geröi sitt besta.
Var svo
heppinn,
að Jón og
Laxness
þekktust
Rætt við Jón Laxdal og Rolf Hádrich
um leitina að sögustöðum Paradísar-
heimtar; kvikmyndun sögunnar
og þá staðreynd, að ekki er
hœgt að kvikmynda bókmenntir
Þetta var staðurinn sem þau
voru aö leita aö, fimmmenning-
arnir sem óku um suöur- og suö-
austurland slöustu helgi, skimuöu
i allar áttir eftir aö komiö var
austur yfir Markarfljótsbrú;
stönsuöu meö stuttu millibili og
tóku myndir á Polaroid til aö
skoöa á áningarstaö. Þaö var
bersýnilega bæöi timafrekt verk
og erfittaö velja staöi til aö nota
til kvikmyndatöku, enda tók ferð-
in þr já daga og þau komust lengst
austur aö Lómagnúp.
Þetta voru þau Rolf HSdrich
leikstjóri, Jón Laxdal leikari og
Gerd Wolpers kvikmyndatöku-
maöur frá sjónvarpinu i
Hamborg og meö þeim I feröum
voru Björn Björnsson leikmynda-
smiöur og Guöný Halldórsdóttir
aöstoöarleikstjóri. Erindiö? Aö
finna staöi til að taka sjónvarps-
kvikmyndina um Paradisarheimt
Halldórs Laxness næsta sumar.
En höföu þau árangur sem
erfiöi?
— Já, já, viöfundumfleiristaöi
en viö höfum þörf fyrir, sagöi Jón
Laxdal, þegar við króuöum hann
og Rolf Hádrich af á Hótel Holti á
þriöjudagsmorguninn. Raunar
kom Þjóöviljinn þar meö i veg
fyrir aö þeir kæmust i heita pott-
inn i Sundlaug Vesturbæjar, en
þeir tóku þeim fantaskap meö
jafnaöargeöi og velvilja.
—- Nú sitjum viö raunverulega
frammi fyrir þeim vanda, aö sá á
kvölina sem á völina, bætti Jón
viö. — Viö sáum þarna staöi sem
eru forkunnarfagrir og beint úr
sögunni, en þar reyndist erfitt aö
koma fyrir kvikmyndatöku,
vegna þess aö klettar lokuöu
gjarnan myndfletinum og geröu
hann flatan þegarum close-up-tök
ur er aö ræöa, og þegar þarf aö
taka breiöari myndflöt koma
gjarnan simastaurar og þess
háttar nýmóöins dót til og eyöi-
leggja flötinn.
Aftur ámótifórum viö inn i dali
þarna sem eru sérstaklega
skemmtilegir vegna þess, aö þar
er hægt aö ná mjög spennandi
myndflötum. En viö erum ekki
búnir aö taka ákvöröun um end-
anlega staöi.
Rolf Hádrich: Viö Björn ætlum
aö hittast i kvöld til aö ræöa þaö
mál. Viö þurfum aö taka ákvörö-
un um staöina áöur en ég fer utan
aftur, þannig aö Björn geti byggt
bæ Steinars bónda sem fyrst og
látið gróa yfir hann áöur en
myndataka byrjar aö fullu næsta
sumar. Halldór Laxness benti
okkur á ákveöna staöi sem hann
haföi i huga sem baksviö sögunn-
ar og þaö hefur vitanlega mikið
aö segja.
Svo er annar maöur sem getur
oröið okkur mikil hjálp viö töku
þessarar myndar. Þaö er Þóröur
á Skógum. Viö heimsóttum safniö
hans á leiöinni austur og þaö er
alveg stórkostlegt aö hitta mann,
sem veit svo margt um gamla
hluti ogsögu þeirra. Hann jafnvel
bauöst til aö lána okkur hluti og
útvega aöra sem ekki eru á safn-
inu, eins og kistilinn góöa. Nú, svo
var þarna á safninu brjóstmynd
af Birni á Leiru (Þorvaldur á
Þorvaldseyri). Þaö hefur veriö
mikilúölegur maöur aö sjá.
— Nú var Krapi Steinars I Hllö-
um gersemi meöal hesta. Haflö
þiö skoöaö hesta hér meö hann I
huga?
R.H.: Ég fer austur á Þingvöll
á morgun, á hestamannamótiö,
til aö skoöa hesta og kvikmynda
þá. Viö erum ansi bundnir af útliti
Krapa, hann verður aö vera ann-
aö hvort grár eða hvitur, — og
einstakur hestur I útliti öllu og
fasi. — Þú mátt gjarnan láta þaö
koma fram, aö ef einhver telur
sig eiga I fórum sinum shkan önd-
vegisgrip, þá væri okkur akkur i
aö vita af þvi.
— Hvaö um val á leikurum?
R.H.: Viö höfum mikiö velt
þeim fyrir okkur. Ég er svo láns-
samur aö þekkja allflesta
islenska leikara, þannig aö valiö
er ef til vill ekki eins erfitt fyrir
mig nú og var i sambandi viö
Brekkukotsannál. Passi leikar-
arnir I hlutverkin, ræö ég þá.
— Þú notaöir töluvert ólæröa
leikara i Brekkukotsannál, ætl-
aröu aö gera þaö I Paradisar-
heimt lika?
R.H.: Já. I svona verki verður
maöur aö raöa niöur I hlutverkin
þannig, aö ákveöiö jafnvægi
skapist milli persónanna. Þannig
getum viö ekki valiö i hlutverk
dótturinnarSteinu fyrr en viö höf-
um valiö leikara til aö fara meö
hlutverk foreldranna. Og Steina
veröur aö öllum likindum aö vera
leikin af amatör, — ég hef aö
minnsta kosti ekki trú á aö ég
finni hennar persónuleika meðal
atvinnuleikara eöa læröra Jeik-
ara.
Annar vandi er sá, aö I verkum
eins og Paradisarheimt hafa and-
lit persónanna óskaplega mikiö
aö segja. Leikarar eru borgarbú-
ar, en söguhetjurnar eru veöur-
baröir púlbændur. Viö hittum
gamla viniokkar austur á Kirkju-
bæjarklaustri um helgina, Starra
IGarði og Jakobinu Siguröardótt-
ur. Starri er meö andlit sem
myndi henta vel í svona mynd, en
slikt andlit finnur maöur bara
ekki meöal leikara viö leikhús i
borg. Aö visu væri kannski hægt
aöfarða leikarana, en þaö myndi
þó ekki ná þeim áhrifum sem ég
er að leita eftir.
— Eru islenskir leikarar góöir
kvikmyndaieikarar?
J.L.: Hér eru til leikarar sem
eru hreint frábærir, bæöi á sviöi
og filmu. En svo eru aörir sem
lenda i hreinustu vandræöum ef
þeir standa frammi fyrir kvik-
myndavél, þótt þeir séu frábærir
á sviði. Veröa hræddir og nervus-
ir. Þetta er nákvæmlega sama
vandamáliö og viö er aö giima
annars staöar, en ég er ekki frá
þvi aö ástandiö hér sé aö batna.
Ég sá til dæmis Lilju Hrafns
Gunnlaugssonar og mér sýndist
það vera vel gerö mynd, leikar-
arnir innilegir og sannir. Aróra
Halldórsdóttir var frábær i
þeirri mynd og mér fannst sér-
staklega gaman aö sjá hana þar,
eftir mörg ár.
Raunar hlýtur að vera um
framför að ræða i þessum málum
hér á landi, meö öllum þessum
gáfuöu og vel menntuöu mönnum
sem eru aö flykkjast til landsins
eftir nám við góöar stofnanir i
Sviþjóö, Englandi, Póllandi og
vlöar. Enda er það bráönauösyn-
legt þjóö, sem vill telja sig þjóð
meö þjóöum nú á timum, aö gera
vel viö kvikmyndaiönaöinn,
mennta fólk til starfa innan hans
og rétta honum örvandi hönd.
Þetta siöasta er aö visu litt iðkaö
hér, en þaö hlitur aö fara aö
breytast til batnaöar.
— Hvað veldur þessum áhuga
þínum, Hadrich, á Islenskum
skáldsögum? Er þetta áhugi á
Laxness sem sllkum eöa Islensk-
um bókmenntum almennt?
R.H.: Þetta hljómar sjálfsagt
eins og túristarulla, en þaö er
samt satt: Ég hef dáöst aö verk-
um Halidórs Laxness frá þvi ég
var ungur maöur og komst fyrst i
kynni við verk hans. Og auk þess
kann ég ákaflega vel viö fólkiö
sem byggir þetta land, — kann
raunar miklu betur viö fólkiö á ls-
landi en landslagiö, ef út i þaö er
fariö.
En tildrög þess aö ég kom hing-
aö og fór aö kvikmynda hér á
landi voru þau, aö fyrir tiu árum
réöi ég Jön Laxdal til að leika aö-
alhlutverkiö i kvikmynd sem ég
var aö gera. Ég réöi hann sem
þýskan leikara, en þegar ég frétti
aö hann væri alls ekki þýskur
heldur islenskur, fékk ég hann til
aö koma mér i samband viö
Halldór Laxness.
Ég var svo lánssamur aö þeir
þekktust, þannig aö þetta varö
auöveldara en ég haföi gert ráö
fyrir. Aöur en mjög langur timi
var liðinn haföi veriö komiö um
kring okkar fyrsta fundi og þaö
leiö ekki á löngu þar til viö fórum
aö ræöa um kvikmyndun á verk-
um hans. Og viö komumst aö
samkomulagi um aö gera mynd
um Brekkukotsannál, sem svo
aftur leiöir af sér Paradisar-
heimt.
— Hafa veriö geröar mikiar
breytingar á handriti þinu?
R.H.: Nei, raunar ekki.
Laxness kom til Sviss og vann
meðmér aö lokagerð handritsins,
þannig aö þaö eru ekki miklar
breytingar þessa dagana. Hins
vegar er þaö svo, aö ég þekki
aðeins þá Paradisarheimt sem
hefur veriö þýdd af islensku á
þýsku og nú höfum viö komist aö
þvi, aö margt I bókinni er hrein-
lega rangt þýtt, auk þess sem i
nokkrum tilfellum efniö kemst
ekki rétt til skila, andinn veröur
eftir i þýöingunni.
Hinu megum viö ekki gleyma,
aö kvikmynd er kvikmynd og
bókmenntir eru bókmenntir. Þaö
er ekki hægt aö kvikmynda bók-
menntir. Þaö er hægt aö taka bók
og seg ja s em svo, a ö nú veröi gerö
kvikmynd eftir efni hennar. Siöan
er bókin tekin, efninu umsnúiö á
alla kanta og myndin kemur
þannig út aö skyldleiki sögu og
myndar er vandfundinn. Sagan
getur þannig veriö grundvöllur
myndarinnar en viö getum ekki
kvikmyndaö þann bókmennta-
lega anda sem felst i ritverkinu.
1 sjónvarpinu I Hamborg erum
viöaöreynaaö sýna þessum 30-40
miljónum sjónvarpsáhorfenda
bókmenntir sem þaö heföi annars
misst af. Þannig var Laxness
nánast gleymdur i Vestur-Þýska-
landi áöur en viö sýndum Brekku-
kotsannái, en eftir aö hann var
sýndur vaknaði geysilegur áhugi
ábókinni. Við lentum hins vegar i
erfiöleikum viö aö fullnægja
þeirri eftirspurn, þar sem útgáfu-
rétturinn er i Austur-Þýskalandi
og viðgátum meö herkjum herjaö
úr 3000 eintök til aö selja fyrir
vestan. Þaö dugöi hins vegar eng-
an veginn tii aö anna eftirspurn-
inni.
Þetta er ekki aðeins reynslan af
Brekkukotsannái, þótt ég taki
hann sem dæmi, þetta er r eynsla n
af kvikmyndun verka eftir fleiri
rithöfunda.
- — O — -
Þeir félagarnir Jón Laxdal og
Rolf Hádrich báðu Þjóöviljann aö
koma eftirfarandi á framfæri:
Næsta sumar vantar okkur Ibúö
á ieigu meöan á kvikmynduninni
stendur. Góöaibúðogstóraágóð-
um staö. Ef eigendur slikrar
ibúöar hafa hugsaö sér aö fara i
feröalag næsta sumar og skilja
ibúöina sina eftir manniausa á
meöan, eru þeir beönir aö taka tii
ihugunar, hvort ekki væri skyn-
samlegra aö leigja hana þýskum
kvikmyndageröarmönnum.
Einnig þykjumst viö vita, aö
hér á landi hljóti aö vera hesta-
eigandi sem lumar á gráum eöa
hvitum gæöingi af gæöaflokki
Krapa Steinars i Hliöum. Ef eig-
andi sliks gæöagrips væri fáan-
legur til aö leyfa honum aö leika i
kvikmynd næsta sumar, er hann
vinsamlegast beöinn aö gefa sig
fram.
Upplýsingum um Ibúö og hest
er veitt móttaka i sima 66617, hjá
Sigriöi Halldórsdóttur.
—hm
Skeggræöur I túni: Jón og Rolf Hádrich.
Gengið I bæinn að Skógum, þar sem Þórftur Tómasson spilaOi a tangspil og
gamalt orgel fyrir gestina. „Stórkostlegt aft finna mann sem veit svo mikift
um gamlahlutiog sögu þeirra,” sagfti Rolf Hádrich.
Þetta aflagða fjárhús undir Eyjaföllum heillafti ferftatangana og Björn
leikmyndasmiftur taldi ekki vandamál aft nota þaft I myndinni, ef svo bæri
undir, þrátt fyrir aö nærliggjandi bæirvirtust býsna áberandi I landslag-
inu. „Viö skellum bara upp tveim góftum heysátum og þtf sjást þeir ekki”,
sagfti Björn.