Þjóðviljinn - 11.11.1987, Blaðsíða 3

FRETflR
Stefán og CIA
ÆUuðum þeim ekki svo illt
Einar Olgeirsson: Kommúnistahrœðslayfirvarp hjá Bandaríkjamönnum. Ýmis-
legt kemur fram núna sem mann grunaði þá en vildi ekki trúa
Stefán og CIA
Tortrygginn
í minn garð
Hannibal Valdimarsson: Var
með kommúnista á heilanum
Hannibal Valdimarsson var á-
hrifamaður í Alþýðuflokknum á
valdatíma Stefáns Jóhanns Stef-
ánssonar, og jafnframt helsti and-
stæðingur hans innan flokksins. I
óútkominni bók Þorleifs Friðriks-
sonar sagnfræðings um samskipti
Jafnaðarmannaflokkanna á
Norðurlöndum kemur fram með-
al annars að Stefán Jóhann hafl
rægt Hannibal fyrir leiðtogum
hinna jafnaðarmannaflokkanna
á Norðurlöndunum og talið hann
handbendi kommúnista sem ógn-
aði öryggi landsins og vestrænu
varnarsamstarfi.
- Hannibal, hefur þú heyrt
fréttirnar af nánu og reglubund-
nu samstarfi Stefáns Jóhanns
Stefánssonar við bandarísku
leyniþjónustuna árið 1948 á með-
an hann gegndi embætti forsætis-
ráðherra?
- Já,ég hefheyrt þessarfréttir,
en ég hef enga frekari vitneskju
um hvað í þessu sambandi fólst
og hvaða upplýsingar fóru þar á
milli.
- Nú hefur nýlega verið upp-
lýst að Stefán Jóhann tortryggði
þig mjög í eyru leiðtoga jafnaðar-
mannaflokkanna á hinum
Norðurlöndunum og taldi þig
þjóðhættulegan útsendara
heimskommúnismans. Telur þú
að samband geti verið á milli
þeirrar tortryggni og náinna
tengsla Stefáns við bandarísku
leyniþjónustuna?
- Mér er það ekkert launung-
armál að Stefán Jóhann var alltaf
tortrygginn í minn garð, og það
var líka reynt að koma á mig
kommúnistastimpli á þessum
tíma, en kommúnisti var ég
aldrei. Stefán Jóhann var ákaf-
lega tortrygginn út í kommúnista
á þessum tíma og okkur fannst
stundum að hann væri með þá á
heilanum. En ég fæ ekki brúað
það bil í ímyndun minni, að sam-
band hafi verið á milli þessrar tor-
tryggni í minn garð og þessara
tengsla hans við leyniþjónustuna.
-ólg.
Sambönd þessara manna við
kanann voru augsýnilega
miklu nánari en maður hélt, sagði
Einar Olgeirsson einn helsti for-
ystumaður sósíalista á fimmta ár-
atugnum og þeim sjötta um frétt-
irnar af samráði Stefáns Jóhanns
Stefánssonar og bandarísku
leyniþjónustunnar.
- Hætta á uppreisn kommún-
ista hér var auðvitað yfirvarp
Bandaríkjastjórnar, sem þá var
að seilast eftir yfirráðum hvar
sem við varð komið. Þetta var
auðvitað fráleitt, að minnsta
kosti á íslandi þar sem kommún-
istarnir voru bæði friðsamir og
vopnlausir, og höfðu þá fyrir
nokkrum árum verið í samstjórn
með íhaldinu í nýsköpuninni.
- Okkur datt það ekki í hug þá
að Stefán Jóhann og aðrir í her-
námsflokkunum væru svo vit-
lausir að óttast kommúníska upp-
reisn á íslandi, þótt mig gruni að
Bjarni Benediktsson hafi verið
verulega hræddur 30. mars 1949.
En ég þori ekki að segja um það
hvort þeir trúðu þessu, hvort þeir
létu kanann blekkja sig. Þeir létu
voðalega mikið blekkja sig.
- Ég veit ekki hvort klofning-
urinn í Alþýðuflokknum nokkr-
um árum síðar er í tengslum við
þetta samráð Stefáns Jóhanns við
CIA. Hannibal var á móti hern-
um og Nató, Gylfi reyndar líka,
en þeir Stefán og Guðmundur í.
Guðmundsson voru miklir fanat-
íkerar og kommúnistahatarar.
Hinsvegar er komið fram að áður
var fjárhagsstuðningur til Alþýð-
uflokksins frá dönskum sósíal-
demókrötum bundinn því skil-
yrði að kommúnistar yrðu reknir
úr flokknum, sem gerðist frá 1926
og varð til þess að við stofnuðum
Kommúnistaflokkinn.
- Og það hefur líka komið
fram og er athyglisvert að þegar
Hannibal varð formaður Alþýð-
uflokksins 1952 lét Guðmundur
í. taka fyrir þennan danska fjár-
stuðning til Alþýðublaðsins. Það
varð meðal annars til þess að
Hannibal varð að veðsetja hús
sitt á ísafirði til að geta borgað
laun á blaðinu.
- Ýmislegt sem mann grunaði
áður um samskipti þessara
manna við útlönd en átti bágt
með að trúa er núna að koma
fram. Raunar ætluðum við and-
stæðingunum í pólitík hér aldrei
eins illt og þeir sýnast núna hafa
verið til í að gera, sagði Einar að
lokum.
Stefán og CIA
Kemur ekki á óvart
Porleifur Friðriksson sagnfræðingur: Náin tengsl Stefáns og CIA falla inn íþá
mynd sem ég heffundið afsamskiptum íslenskra og norrœnna jafnaðarmanna á
þessum árum
Þessar fréttir koma mér ekki á
óvart, sagði Þorleifur Frið-
riksson sagnfræðingur, en á
næstu dögum er væntanlegt fyrra
bindi af tveim sem hann hefur
skrifað um samskipti Alþýðu-
flokksins við norræna sósíal-
demókrata fram til ársins 1956 og
þau áhrif sem erlendir aðilar
höfðu á íslcnsk stjórnmál í gegn-
um Alþýðuflokkinn á þessum
árum.
- Sérstaklega koma mér ekki á
óvart þær fréttir að Hákon Lie,
framkvæmdastjóri norska alþýð-
usambandsins, hafi verið í nánum
tengslum við bandarísku leyni-
þjónustuna. Hákon Lie og Kon-
rad Nordal forseti norska alþýðu-
sambandsins voru í nánum
tengslum við Stefán Jóhann á
þessum árum. Þetta tengist allt
upphafi kalda stríðsins og macc-
arthyismanum í Bandaríkjunum,
þar sem allir þeir sem neituðu að
játast hinni svarthvítu heims-
mynd kaldastríðsins voru taldir
vera mögulegir landráðamenn.
- Mccarthyisminn breiddist
einnig til Norðurlandanna og
Hákon Lie varð einn helsti tals-
maður þeirrar herferðar í Noregi.
Það má segja að átök vinstrifylk-
inganna tveggja hafi tekið
stakkaskiptum á þessum árum að
því leyti að menn skirrtust ekki
lengur við að beita þeim meðul-
um sem tilgangurinn krafðist.
Átök stórveldanna og afstaðan til
þeirra varð á þessum árum mið-
punktur allra átaka í stjórnmál-
um, og þau gerðust um leið af-
skiptasamari um innanríkismál
annarra ríkja.
- Þáttur Stefáns Jóhanns í
þessari herferð kemur meðal
annars fram í því að hann notaði
sér kommúnistahræðsluna í rógs-
herferð sinni gegn Hannibal
Valdimarssyni meðal norrænna
sósíaldemókrata. Þannig hef ég
meðal annars séð bréf frá Ulof
Carlsson, einum af forystu-
mönnum danskra krata, til Haak-
on Lie og Konrad Nordal, þar
sem Hannibal er lýst sem stór-
hættulegum hugsjónamanni sem
þurfi að einangra.
- Ég hef fundið ótvíræðar
heimildir um íhlutun Bandaríkj-
anna í íslensk stjórnmál á 6. ára-
tugnum, þar sem koma rneðal
annars við sögu skýrslur banda-
rískra „verkalýðsfulltrúa“ sem
fjölluðu um íslensk málefni og
ræddar voru af fullri alvöru með-
al jafnaðarntanna á hinum
Norðurlöndunum. Þær upplýs-
ingar munu koma fram í síðara
bindi verks rníns. Maccarthyism-
inn á Norðurlöndunum kom
meðal annars fram í því að það
voru ekki bara svokallaðir
kommúnistar sem voru undir
ströngu eftirliti, heldur líka allir
þeir innan annarra stjórnmála-
flokka, sem ekki vildu viður-
kenna hina svarthvítu heims-
mynd kalda stríðsins. Stefán Jó-
hann Stefánsson gegndi greini-
lega mikilvægu hlutverki í því
„eftirlitsstarfi“.
-ólg
„Veit ekkert
Eysteinn Jónsson: Get ekkert upplýst
r
Eg hef ekki hugmynd um þetta
mál og get ekkert upplýst um
það, sagði Eysteinn Jónsson fyrr-
verandi ráðherra, en hann var
fjármálaráðherra fyrir Fram-
sóknarflokkinn í ráðuneyti Stef-
áns Jóhanns Stefánssonar árið
1948, þegar samskipti hans við
ieyniþjónustu Bandaríkjanna
áttu sér stað.
Eysteinn sagði að ráðherrar
hefðu oft haft samband við sendi-
herra erlendra ríkja og hann vissi
ekkert í hverju samskipti Stefán
Jóhanns hefðu verið fólgin eða
hvað stæði í þeim skjölum, sem
nú hefðu verið dregin fram í dags-
ljósið. Því gæti hann ekkert tjáð
sig um þetta mál. -ólg
KV/KMYN
GERÐAR-
MENN!
SJÓNVARP/Ð
/NNLEND DA&
SKRÁRGERÐARDE/LD ÓSKAR
EFT/R T/LBOÐUM í GERÐ KV/KMYNDA
ÆTÍAÐA YNGSTUÁHORFENDUM. MYND/N ER HLUT/
AF SAMNORRÆNUM MYNDAFLOKKÍ PARSEM HVER,
KV/KMYND ER SJÁLFSTÆTT VERK OG VERÐUR SYNDA
ÓLLUM NORÐURLÖNDUNUM. LENGD MYNDAR/NNAR ÞARF AÐ
VERA UM 20 MÍNÚTUR. í ÚTBOÐ/NU FELST ENDANLEGUR
KOSTNAÐUR V/Ð GERÐ MYNDAR/NNAR ASAMT
HANDR/T/ SEM VERKTAK/ VELUR SJALFUR.
T/LBOÐUM PARFAÐSK/ÍA T/L SJÓNVARPS/NS
FYR/R 1. JANÚAR 1988. KV/KMYND/N AFHEND/ST
FULLBÚ/N E/G/ SÍÐAR EN1. DESEMBER 1988.
NÁNAR/ UPPLÝS/NGAR VE/T/R DAG
SKRÁRFULLTRÚ/ BARNAEFN/S.
SJÓNVARP/NU LAUGAVEG/176
106 REYKJAVÍK_
SÍM/ 38800

Mi&vikudagur 11. nóvember 1987 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 3
RIKISUTVARPIÐ