Þjóðviljinn - 11.11.1987, Blaðsíða 8

MENNING
Malan Simonsen.
Fyrirlestrar
um
færeyskar
bókmenntir
Malan Simonsen, lektor í fær-
eyskum bókmenntum við Fróð-
skaparsetur Færeyja, flytur tvo
opinbera fyrirlestra í boði
heimspekideildar Háskóla ís-
lands, annan í dag, hinn á morg-
unn, fimmtudag.
Sá fyrri fjallar um færeyskan
skáldskap samtímans og er flutt-
ur á færeysku (kl 17.15 í stofu 422
í Árnagarði í dag, miðvikudag).
Hinn síðari fjallar um kvenna-
bókmenntir í Færeyjum og er
fluttur á dönsku á morgun kl.
17.15 í stofu 422 í Árnagarði.
Malan Simonsen lauk cand.
mag prófi frá Kaupmannahafn-
arháskóla og framhaldsnámi frá
háskóianum í Odense. Hún hefur
starfað sem lektor í dönsku og
færeysku í Frankfurt. Hún er nú
einn helsti bókmenntafræðingur
Færeyinga og hefur m.a. gefið út
bókina Kvinnuröddir, sem fjallar
um hlut kvenna í færeyskri blaða-
útgáfu og félagslífi nálægt alda-
mótum.
Heimsókn Malan Simonsen er
liður í þeirri viðleitni heimspeki-
deildar að halda uppi virkum og
reglubundnum samskiptum við
færeyska fræðimenn.
Tónlistarfélag
Kristskirkju
Tónleikar
í vetur
Tónlistarfélag Kristskirkju
mun gangast fyrir fjölbreyttum
tónleikum í vetur. Hlíf Sigurjóns-
dóttir mun leika með David Tutt,
fiðlupíanómusík, eftir Bach,
Bartók og Richard Strauss, á tón-
leikum, þ. 15. nóvember. Hljóm-
eyki mun syngja verk eftir
Hjálmar Ragnarsson, um nýárið
og Björn Sólbergsson organ-
Ieikari, flytur tónlist eftir Olivier
Messiaen í byrjun mars 1988. Þá
er einnig áformað að halda
a.m.k. tvenna „portretttónleika"
með verkum íslenskra tónskálda
næsta vor. Félagið safnar nú
áskrifendum að þessum tón-
leikum og áskriftarskírteini að
sex tónleikum kosta 2000 krónur
eða um 400 á tónleika. Væntan-
legir áskrifendur geta fengið upp-
lýsingar í síma 26335.
- ekj.
Vetrarmynd
úr kirkjunni
nýtt verk eftir Atla Heimi
Einn af tónlistardögum Dóm-
kirkjunnar er í dag. Þá verður
frumflutt verk eftir Atla Heimi
Sveinsson, Vetrarmynd úr kirkj-
unni, við ljóð eftir Knud Öde-
gárd. Einnig eru kórlög eftir C.
Franck og Saint Saéns. Dómkór-
inn og einsöngvaramir Anna Sig-
ríður Helgadóttir og Elín Sigur-
vinsdóttir, syngja. Organleikari
er Marteinn H. Friðriksson.
Kom þú Ijúfa
dauðastund
Það er fróðlegt að reyna að
gera sér grein fyrir viðhorfum
Bachs til dauðans. Hann var að
sjálfsögðu mikill trúmaður og
kunni vel sín kristnu fræði. í hans
huga var lífið þjáning sem
dauðinn umbreytti í frelsun.
Hvað hafði þá sannkristin sál að
óttast? Beið hennar ekki himna-
ríki?
Bach hlakkaði líka til að deyja
en óttaðist jafnframt dauðann
stundum. Þessi tvíbenta afstaða
kemur af og til fram í tónlist hans.
Ekki síst í kantötunni nr. 8 Lie-
bster Gott, wann werd ich ster-
ben; mildi guð nær mun ég deyja?
Þar efast hinn mikli trúmaður.
Strax í upphafi gefur þverflautan
til kynna kvíðatitrandi ótta sem
þó er blandinn mikilli óþreyju og
eftirvæntingu. En tenórarían,
með pizzicatóbassanum og stakk-
atónótum í söngröddinni á orð-
inu schlágt og ákafa ókyrrð óbós-
ins, birtir efa og jafnvel einhverja
nagandi angist. Arían fyrir bass-
aröddina vitnar heldur ekki um
mann sem öðlast hefur fullkomna
trúarvissu, heldur miklu fremur
sál sem er að telja kjark og trú á
sjálfan sig á stund óvissunnar.
Háu flaututónarnir eru eins og
spurning út í tómið. I þessu tón-
verki er enginn sigur unninn.
Gátan er ekki leyst. Þessi spenna
og átök Ijá músikinni einstæðan
dramatískan kraft. Og kantatan
er meistaraverk. Hver nóta er
mögnuð óskeikul snilld er varpar
ljósi á lífið og dauðann, manns-
sálina og trúarlífið á marga vegu.
Annars efast Bach yfirleitt
ekki. Þvert á móti ríkir oftast í
kantötum hans óbifandi trúar-
traust og jafnvægi. Þannig er
kantatan nr. 161 Komm, du sússe
Todesstundie; kom þú ljúfa
dauðastund. Einskær sæla og
friður. Og leyndardómur. „Ich
habe Lust von dieser Welt zu
scheiden". Við þessi orð, þegar
SIGURÐUR ÞÓR
GUÐJÓNSSON
sellóið fer að hvfsla, gerist
eitthvað óumræðilegt. Sá sem
syngur er ekki að þrá eitthvað
heldur hefur hann þegar öðlast.
Hann hefur fundið friðinn. Hann
lifir í Kristi. Þetta er víst
hugljómun eða eitthvað. Hún
kemur yfir fólk, jafnvel líka þá
sem afneita sjálfri reynslunni og
vilja ekkert af henni vita. Svona
staðir eru óteljandi í kantötum
Bachs. Þar gerast opinberanir og
dularfullar ummyndanir. Og
kraftaverk. Oft er sem sólin
brjótist skyndilega fram úr
myrku sortaskýi. Allir bachistar
þekkja þetta. En hvað er það sem
gerist? Djúp; - mjög djúp trúar-
leg leiðsla eða reynsla. Sumir
kalla það mystíska upphafningu.
Ástand sem er bara en óþarfi er
að reyna að lýsa eða skilja. En því
verður ekki á móti mælt að það
kemur yfir fólk, hvað sem hver
segir og hvort sem þarna er nú um
að ræða guð eða geggjun. En í
listasögunni hefur aðeins örfáum
einstaklingum verið gefin sú náð-
argáfa að geta miðlað öðrum
þessari reynslu með list sinni. Og
snilligáfa í listum og þessi reynsla
eða ástand er auðvitað ekki það
sama. En hjá Bach fer þetta oft
saman. Það kemur einna fallega í
ljós í kantötunni Kom þú ljúfa
dauðastund. Og hún er meistara-
verk úr hæstu hæðum. Þegar altin
hefur lokið við að syngja orðin so
schlage doch, du letzer Stund-
enschlag: heyrist hið óheyran-
Að þúsundfalda
sinnið og minnið
Jóhann árelíuz:
Söngleikur fyrlr fiska.
Reykjavík 1987.
Þegar í fyrsta ljóði þessarar
bókar lýsir Jóhann árelíuz því yfir
að honum sé mikið niðri fyrir,
hann þráir að „brenna Ijóð á
tungu þjóðarinnar“, hann vill um
leið „slá samhljóm tíðarandans."
Þessa þrá ítrekar hann hvað eftir
annað, stundum með sótttheitri
og eilítið þvældri ákefð („blóð
mitt brjálað og heitt“), stundum
með heilnæmum votti af sjálfs-
háði eins og þegar hann kallar
sönginn í sálinni, bæn skálds til
sjálfrar sólarinnar
hvítt einmana spangól
af svartri bœjarhellunni..
En fyrst og síðast vill hann gala
galdur sér til sterkara lífs, ná í
orði tökum á því „ofurnæma,
óútskýranlega" sem “þúsund-
faldar sinnið minnið og grasgró-
andann“ - en því miður, þetta er
hægara sagt en gjört því tóninn
hreina er erfitt að greina.
Má vera að þetta ljóð hér, sem
nefnist „Af fingrum fram“ gefi
einna besta mynd af viðleitni og
aðferð skáldsins:
Skynja ásláttinn, skynja blœ-
brigðin, skynja snertinguna.
Rœkta með sér drauminn (hlúa að
oggeyma) um betra lífog betri tíð
gegnum þunga og drunga þriðju-
dagsins, Gormánuð og Yli.
Drepa fingri á hversdagsleikann,
gjörvalla mœðu mánudagsins,
þreyja Þorrann og Góuna. Safna
lyngi berjum steinefnum í sarpinn
Ijúfa Ijósa sumardaga. Fljúga síð-
an grœnn tónn undan fingrum
sólar. Harpa.
Með öðrum orðum: við
reynum að sækja okkur afl og
gleði opnum huga, með skilmála-
lausu sambandi við náttúruna,
með skáldskapnum. Gamalt og
gott ráð í lífsvanda og skáldið hef-
Söngleikur
fyrir fiska
• .:■
mM
ur bæði nógu sterk úrræði og
sterka trú á því til þess að við
tökum það gott og gilt. Og má
þetta heita höfuðkostur bókar-
innar, meðan gallar hennar væru
helst fólgnir í vissri einhæfni,
klifun, og listrænni óvissu eða
spennufalli sem öðru hvoru spilla
dugandi hugmyndum og mynd-
röðum.
Ádrepum bregður fyrir eins og
í „ki né“ , nokkuð brokkgengum
texta um fjölmiðlaheiminn. Og
er ekki nema sjálfsagt að skrifa
upp á viðhorf sem þar eru viðruð:
Naglasúpan pipruð með ys og
söltuð
með þys og útkoman moðsuða
af engu.
En þegar á heildina er litið þarf
beittari vopn í þennan slag um
sálirnar en til dæmis þetta nöldur
hér:
.... íslenska alþjóðin suðar
andstutt og andvarpandi ísjón- og
útvörpunum en tími innrispeki að
því virðist endanlega úr liði.
Betur gengur sambúð höfund-
ar og lesandans reyndar þegar
vikið er blátt áfram að elsku-
legum töfrum hins smáa eins og
þegar:
þessar fáu línur leka oní te-
könnuna og liggja þar innan um
önnur lauf í volgu vatni...
ÁB
ÁRNI
BERGMANN
lega. Þetta er eitthvert furðuleg-
asta og sannheilagasta augnablik
í allri tónlist. En það verður að
heyrast. Sumir heyra aldrei neitt.
Heyrandi heyra þeir ekki. Það er
harmleikur heimsins.
Þessar kantötur, nr. 8 og nr.
161 ásamt þeirri nr. 106 Actus
tragicus, flutti Kór Langholts-
kirkju, kammersveit og ein-
söngvararnir Signý Sæmunds-
dóttir, Hrönn Hafliðadóttir,
Gunnar Guðbjörnsson og Krist-
inn Sigmundson undir stjórn Jóns
Stefánssonar í Langholtskirkju
sunnudaginn 1. nóvember. Óg
flutningurinn var prýðilegur.
Kórinn var frábær og einsöngvar-
arnir góðir. Ekki var ég þó sam-
mála öllu eins og gengur. En í
stað þess að tíunda það vil ég
þakka þessa dýrðlegu tónleika.
Hvar værum við stödd ef ekki
væri Bach? Og meira af slíku!
Endilega allar 220 kantötur þessa
ótrúlegasta snillings tónlistarinn-
ar.
Sigurður Þór Guðjónsson
Stefán Júlíusson
Ný skáldsaga
eftlr
Stefán
Júlíusson:
Jólafrí í New York er allsér-
stætt skáldverk. Þótt segja megi
að bókin skiptist í fimm sjálfstæð-
ar sögur tengjast þær samt svo
að ásamt innganginum getur
bókin í heild talist skáldsaga.
Fimm ungmenni við nám [ há-
skóla halda til New Yorkborgar til
að eyða þar jólafríi. Þetta eru fjór-
ir karlmenn og ein stúlka. Öll eru
þau í framhaldsnámi og sum
þeirra reynslunni ríkari. Þau eru
af ólíku þjóðerni og uppruna.
Þau fá það verkefni að lýsa
dvöl sinni í stórborginni. Þannig
verða fimm ólíkar frásagnir til.
Ævintýri, óvænt atvik, átök og til-
viljanir verða á vegi þeirra og
hvert þeirra segir söguna á sinn
hátt.
8 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN
Kammersveit Reykjavíkur
Dagskrain í vetur
Kammersveit Reykjavíkur hefur
hafiðfjórtándastarfsársitt. Tón-
leikarundirheitinu „Kvöldstund
með Mozart" voru fyrstu tón-
leikarstarfsársins, en síðan
verða jólatónleikar í Áskirkju 20.
desember. Þar verða leiknir ein-
leikskonsertarfyrirýmis hljóðfæri
og tónleikunum mun Ijúka með
flutningijólakonsertsins, eftirF.
Marfredini.
Á þriðju tónleikunum í byrjun
febrúar verður haldið upp á 150
ára afmæli Max Bruch. Hér á
landi er hann einkum þekktur
fyrir fiðlukonserta sína en nú er
ætlunin að kynna kammerverk
hans. Þá mun á þessum tón-
leikum verða flutt söngverkið
„Abraham og ísak“ eftir Benj-
amin Britten.
Lokatónleikarnir verða í mars.
Þar mun Blásarakvintett Reykja-
víkur flytja tvö verk af tónleikum
sínum í Bretlandi og Svíþjóð á
næsta ári. Þá verður einnig
leikinn hinn bráðskemmtilegi
kvintett op. 39 eftir S. Prokofief.
Áskrift að fernum tónleikum
Kammersveitarinnar er kr. 1600.
En aðgangur að einstökum tón-
leikum, 500 kr. Skólafólk fær á-
skríft á 1200 og staka miða á 350.