Þjóðviljinn - 11.11.1987, Blaðsíða 7

Ilmurinn
Jean-Baptiste Grenouille fædd-
ist undir blóðugu fisksöluboröi í
París. Nöturleg koma hans í
heiminn er þó aðeins upphafið á
furðulegu lífshlaupi þessa grim-
ma og einstæða snillings. A ann-
an bóginn er hann gæddur yfir-
skilvitlegu lyktarskyni en á hinn
bóginn ber hann enga líkamslykt
sjálfur.
Eftir ömurlega og einstæða
æsku, útskúfaður úr mannlegu
samfélagi, kemst hann í kynni við
ilmvatnsgerðarmeistara og nær
brátt undraverðum árangri í
þeirri list. Einkum er hann hug-
fanginn af þeirri lykt sem vinna
má úr mannslíkamanum. Hann
einsetur sér að endurskapa ilm-
inn sem ungar meyjar bera tii að
vinna sjálfur ást og hylli. Til þess
þarf hann að myrða þær. f>á
vaknar ein af mörgum áleitnum
spurningum þessa skáldverks:
Hvernig samrýmist slíkur glæpur
drauminum um ástina.
Bókaútgáfan FORLAGIÐ
hefur sent frá sér skáldsöguna
Ilmurinn - saga af morðingja,
eftir þýska skáldið Patrick Susk-
ind. Kristján Árnason þýðir
verkið. Sagan vakti heimsathygli
þegar hún kom út á þýsku fyrir
tveimur árum og hefur verið
þýdd á meira en 30 tungumál.
í frétt frá forlaginu segir m.a.
„Ilmurinn hefur farið meiri
frægðarför en dæmi eru um fag-
urbókmenntir á seinni tímum.
Hún hefur náð metsölu um allan
heim og það er mál gagnrýnenda
að sjaldan hafi múrinn milli fag-
urbókmennta og spennusagna
verið rofinn jafn eftirminnilega
og í þessari bók.
Umsjón:
Elísabet Kristín
Jökulsdóttir
Margrét Ákadóttir, María Sigurðardóttir og Þröstur Guðbjartsson í Einskonar Alaska.
GRIMMDIN
og svefninn langi
Alþýðuleikhúsið:
Elnskonar Alska og Kveðjuskál
eftir Harold Pinter
leikstjori: Inga Bjarnason.
leikmynd: Guðrún Svava
Svavarsdóttir
Ijós: Sveinn Benediktsson
þýðandi: Sverrir Hólmarsson.
Enn hugsar Alþýðuleikhúsið
sér til hreyfings í Hlaðvarpanum.
Og þótt þar sé nátturlegra
þrengra miklu en hófi gegnir hef-
ur Inga Bjarnason leikstjóri
brugðið á þá dirfsku að skipta
ekki um svið heldur færa áhorf-
endur milli tveggja sviða. Og
tekst það allt vel og gefur strax
tilefni til að bera lof á einfaldar og
hreinlegar sviðsmyndir Guðrún-
ar Svövu, hinn hvíta annarleika í
Alaska, hina drungalegu nálægð
grimmdar í Kveðjuskál.
Kveðjuskál fjallar um þau tíð-
indi sem einna verst verða: pólit-
ískur fangi andspænis lögreglu-
foringja, sem pyntar hann og
hæðir og hefur að auki á valdi
sínu konu hans og son og færir sér
það í nyt af helvískri fólsku. Arn-
ar Jónsson fer með þetta hlut-
verk. Arnar getur allt eins og við
vitum, og enn sannast það að
hann er fær um að leika á strengi
marga. Og þó tók þessi áhorfandi
hér við leik hans með nokkrum
efasemdum, það var sem hin ytri
tækni og stöku sinnum fyrir-
gangur skyggði á það sem
nauðsynlegt var: að gera áleitinn
við okkur þann ótta sem býr í
svona lögreglufóli sjálfu, hve hátt
sem hann æpir, hve ákaft sem
hann samsamar sig æðri máttar-
völdum og trúnni á Leiðtoga
ríkisins.
Þór Tulinius lék fangann, Mar-
grét Ákadóttir konu hans og Ólöf
Arnarsdóttir son hans og varð
öllum mikið úr texta sem höfund-
ur sparar mjög við þessar per-
sónur og þá ekki síður úr þeirri
tjáningu sem ekki er bundin í
orð.
Margrét Ákadóttir fór og
prýðilega með hlutverk Pálínu,
systur Debóru sem svaf í 29 ár og
ÁRNI
BERGMANN
vaknar í einþáttungnum „Eins-
konar Alaska". Þröstur Guð-
bjartsson er læknirinn sem hefur
annast þessa lifandi-dauðu konu
allan þennan tíma og er fram-
ganga hans hófstillt, skynsamleg,
en kannski full einhæf.
En það er María Sigurðardóttir
í hlutverki Debóru sem vann
blátt áfram leiksigur þar í Hlað-
varpanum á laugardaginn var.
Með leik hennar og leikstjórn
Ingu Bjarnason tókust sigursælar
sættir. Par var hvergi að finna asa
óþarfan eða oftúlkun, með hóf-
stilltum blæbrigðum raddar og
sannfærandi virðingu fyrir tíman-
um sem það tekur að vakna upp
frá dauðum komst það til skila
sem þurfti: undrunin, ráðleysið,
táningurinn í líkama fullorðinnar
konu, yfirþyrmandi sannleikur-
inn sem var kominn eins langt inn
í vitund Debóru og hægt var að
ætlast til í sjálfum hreimi loka-
orðanna.
Harold Pinter er útsmoginn
höfundur og næmur vel á mátt
tilsvaranna og er kostum hans vel
til skila haldið í þýðingu Sverris
Hólmarssonar. Þessi vandaða
sýning Alþýðuleikhússins minnir
okkur á að við erum því skuld-
bundin - og þá skuld ætti að vera
ljúft að gjalda með allri þeirri at-
hygli sem góðri list ber. ÁB.
Er þetta bara kjaftæði?
(KJAFTÆÐI (88 bls.)
Utgáfufélag framhaldsskolanna
R. 1987)
Það er uppi sjónarmið sem
segir að varlega skuli farið í að
kynna og meta nýjar bók-
menntir, ekki megi grípa fram í
fyrir hendurnar á síu sögunnar.
Hún muni hvort sem er leiða í ljós
hvað á skilið að standa upp úr.
Þetta sjónarmið er skiljanlegt
þeim sem eru víðlesnir og hafa
safnað sjóði í poka reynslunnar.
En þeir ungu og óþreyjufullu
hafa önnur sjónarmið. Þeir þykj-
ast hafa litlu að tapa en flest að
vinna.
Þess vegna er bók eins og
Kjaftæði gefin út.
Titill bókarinnar er hrár og allt
að því fráhrindandi. Efnið er fjöl-
breytilegt, innan þeirra marka
sem stærðin setur bókinni, og
þess vegna ómögulegt að segja að
titillinn sé bókinni trúr. Vissulega
skrifa framhaldsskólanemar
mikið og ekki allt gott en þessi
bók er staðfesting á því að ritlistin
lifir af allar þrengingar.
Það er erfitt að lýsa bók sem
þessari í heild. Hún er afar sund-
urlaus eins og vænta má en útge-
fendur hafa þó reynt að skipta
efni hennar í tvennt: ljóð og
sögur. Þessi skipting orkar samt
tvímælis því benda má á fantasíur
með sundurslitinn eða fjarver-
andi söguþráð sem álitamál er
hvert flokka skuli til ljóða eða
sagna.
Viðfangsefni bókarinnar er
einkar fjölbreytilegt. Ein sagan
er t.d. skrifuð í anda sagna gamla
testamentisins, önnur er í anda
hrollvekjuságna og endar á því að
söguhetjan steypist á höfuðið í
eins konar hakkavél („Aðeins
dró niður í vélinni, örlítið ískur
heyrðist líkt og pískur í ungri
stúlku en svo náði hún upp fullum
snúningi á ný og malaði síðan
galtóm.“), sú þriðja segir frá sál-
fræðilegum átökum elskenda.
Áfram mætti telja en þetta skal
látið nægja.
Margt af efninu verður að líta á
sem stflþrautir frekar en full-
sköpuð verk, stílþrautir sem engu
að síður er forvitnilegt að sjá og
standa sem vitnisburður um líf-
lega bókmentnasköpun fram-
haldsskólanna.
Án þess að gefa neinum góð-
látlegt viðurkenningarklapp á
öxlina, verður að segjast að í
þessari litlu bók eru höfundar
sem síðar munu trúlega kveða sér
hljóðs með eftirminnilegum
hætti. Verðlaunaljóð bókarinn-
ar, sem er eftir Steinar Guð-
mundsson, er t.d. ekkert tilvilj-
anakennt hnoð, það hefur ein-
mitt til að bera það sem gerir ljóð
að góðu ljóði. Þar kemur fram
tilhlýðileg virðing fyrir orðum og
þau fá hvert fyrir sig nægilegt
rými til að vísa í margar áttir.
Skáldinu hefur tekist að teikna
tilfinningaríka mynd í fáum drátt-
um, mynd sem lýsir ótrúlegum
fjarlægðum milli óskyldra fyrir-
bæra.
Stjörnur
Skínandi stjarna
á kolsvörtum himni.
Skýjakljúfar, leigubílar.
Pað eru milljónir
allt í kring
Ijósár
í burtu ln9‘ B°9'
Miðvlkudagur 11. nóvember 1987 ÞJÓÐVILJINN - S(ÐA 7