Þjóðviljinn - 11.11.1987, Blaðsíða 5

Umsión
SigurðurÁ.
Friðþjófsson
Kosningalög
Sameiginlegt forval
Frumvarp Ragnars Arnalds um sameiginlegtforval stjórnmálaflokkanna
Heilbrigðisfrœðsla
Miðstöð
þekkingar
Guðrún Agnarsdóttir og Dan-
fríður Skarphéðinsdóttir hafa
lagt fram frumvarp um heilbrigð-
isfræðsluráð, sem starfrækt skal
af ríkinu.
Heilbrigðisfræðsluráði er ætl-
að að annast heilbrigðisfræðslu
sem miðar að því að koma í veg
fyrir sjúkdóma og slys. Pað á að
vera miðstöð þekkingaröflunar,
miðlunar og sérkunnáttu á öllum
sviðum heilbrigðisfræðslu. Þann-
ig að ráðgjöf sé alltaf tiltæk.
Ragnar Arnalds hefur lagt fram
frumvarp um breytingar á
lögum um kosningar til Alþingis,
sem gefur stjórnmálasamtökum,
sem hyggjast bjóða fram til Al-
þingis, kost á að taka þátt í sam-
eiginlcgu forvali til að undirbúa
skipan framboðslista.
Sameiginlega forvalið fer að-
einsfram efa.m.k. þrjúframboð,
sem fengu samanlagt meira en
helming atkvæða í kjördæminu í
seinustu kosningum, taka þátt í
því. Slíkt forval fer samtímis fram
um allt land og eigi síðar en viku
áður en framboðsfrestur rennur
út.
Kjósandinn má aðeins velja
milli manna á einum framboðs-
lista og merkir við nöfn fram-
bjóðenda með tölustöfum í þeirri
röð, sem hann vill að þeir skipi
framboðslistann. Stjórnmála-
samtökin ákveða svo sjálf hvort1
forvalið er bindandi en kjörst-
jórnir og yfirkjörstjórnir annast
framkvæmd forvalsins með sama
hætti og í alþingiskosningum.
Þá gerir frumvarpið ráð fyrir
að stjórnmálasamtök geti sett
fram óraðaða lista við alþingis-
kosningar og að kjósendur ákveði
röð nafna á kjörstað með því að
merkja tölustafi fyrir framan
nöfnin.
í greinargerð með frumvarp-
inu er bent á að þegar flokks-
menn einir taka þátt í forvali er
það þröngur hópur sem tekur
ákvörðun um röðunina og kann
sú ákvörðun að vera í miklu ó-
samræmi við vilja kjósenda
flokksins. Þegar hinsvegar kjós-
endur almennt eða meintir stuðn-
ingsmenn taka þátt í prófkjöri er
veruleg hætta á að meðal þátttak-
enda sé fjöldi manna sem ekki
ætlar að kjósa flokkinn í sjálfum
alþingiskosningunum. Með
þessu frumvarpi er stjórnmála-
flokkunum gefinn kostur á nýjum
leiðum til að bjóða kjósendum
sínum að velja frambjóðendur.
- Sáf
-Sáf
Forsendur iaunahækkana standast ekki
Jómfrúrœða Ásmundar Stefánssonar, forseta ASÍ, flutt við fjárlagaumræðuna
Herra forseti. Það hefur um
nokkurn tíma verið lýðnum ljóst
að það fjárlagagat sem blasir við
gat ekki staðið til langframa. Og
nú blasir við í fjárlagafrumvarpi
að sú staðreynd er líka orðin
ráðamönnum ljós. Það kann
kannske sumum að þykja að það
sé óþarrft að draga þetta fram
með þessum hætti, en ég held, að
það sé ákveðin ástæða til vegna
þess að fyrir kosningar var ekki
að heyra að menn gerðu sér grein
fyrir því að þeir ættu við vanda að
etja.
Eg minnist þess að fyrir kosn-
ingar hélt ég því fram að eftir
kosningar yrði gripið til nýrrar
skattheimtu. Sú fullyrðing líkaði
ekki á öllum bæjum. M.a. fékk eg
nokkrar kveðjur í Staksteinum
Morgunblaðsins. Ég vil hér með
leyfi forseta leyfa mér að lesa
kafla úr stuttri svargrein sem ég
af því tilefni skrifaði í Morgun-
blaðið:
„Núverandi stjórnarflokkar
hafa farið með völd í 4 ár. Ætlar
Morgunblaðið að halda því fram
að þeir séu nú skyndilega líklegir
til að jafna hallann með niður-
skurði? Sé svo tel ég réttmætt að
kjósendur fái að vita fyrir kosn-
ingar hvað verður skorið niður.
Reynslan kennir að opinber út-
gjöld verða ekki skorin niður um
marga milljarða. Fjárlagahallinn
stefnir öllum efnahagslegum
markmiðum í hættu og honum
verður að eyða, allavega minnka
hann verulega. Skattahækkun
eftir kosningar blasir því við.
Þetta veit Morgunblaðið og þar
með talinn höfundur Staksteina.
Þetta veit fjármálaráðherra líka.
Hvað þeir viðurkenna fyrir kosn-
ingar er önnur saga.
Spurningin er því ekki hvort
heldur hvernig staðið verður að
skattahækkunum. Viljum við þá
leið Alþýðubandalagsins að láta
ganga til baka þá skattaiækkun
fyrirtækja sem sitjandi ríkisstjórn
hefur knúið fram með auknum
heimildum til að koma gróða
undan skattlagningu með því að
raða fé í ýmsa sjóði. Þær
breytingar eru taldar spara fyrir-
tækjum um 2 milljarða á þessu
ári.
Viljum við þá leið Alþýðu-
bandalagsins að ganga rösklega
fram gagnvart skattsvikum sem
ekki bara valda tekjutapi fyrir
ríkissjóð heldur er eitt alvarleg-
asta misréttismál í þjóðfélaginu.
Þar sem flestum svíður þegar þeir
borga skattinn sinn er ekki hvað
þeir þurfa að borga, heldur hitt
að horfa á alla þá sem geta allt en
greiða ekkert til sameiginlegra
þarfa.
Skattahækkanir
stjórnvalda
Hin skatthækkunaraðferðin
sem stjórnarflokkarnir hafa lagt
fram tillögur um í tvígang á kjör-
tímabilinu er að láta söluskattinn
ganga í formi virðisaukaskatts
yfir allar vörur og þjónustu.
Þannig mundu matvörur sem nú
eru undanþegnar hækka um
a.m.k. 20%, sömuleiðis margvís-
leg menningarstarfsemi og íbúða-
byggingar sem nú eru undan-
þegnar að hálfu mundu hækka
um 10%. Alþýðuflokkurinn hef-
urstutt þessar tillögur. Tillögurn-
ar gera að vísu ráð fyrir ýmiss
konar uppbótargreiðslum til að
vega á móti, svo sem stórkostleg
hækkun niðurgreiðslna á land-
búnaðarvörum. En hver trúir því
að hringlið í tóma ríkiskassanum
verði lengi að víkja slíkum til-
lögum frá?
Ég bendi kjósendum á að
kosningar standa m.a. um það
hvor skattahækkunarleiðin verð-
ur valin eftir kosningar. Ég veit
að stjórnarflokkarnir munu ekki
játa þessar staðrendir fyrir kosn-
ingar en þeir komu ekki heldur til
kjósenda fyrir kosningarnar síð-
ustu og sögðu: Kjósið þið Sjálf-
stæðisflokkinn, Framsóknar-
flokkinn og við skulum sjá til þess
að þið missið fjórðu hverja krónu
af kaupinu okkar. Þeir bara
gengu þannig til verka eftir kosn-
íngar."
Herra forseti. Ég hef lokið
þessari tilvitnun en vil gjarnan
halda hér áfram.
Mér sýnist á öllu að fjárlaga-
frumvarpið sé að sanna mitt mál.
Það hefur verið valin röng leið.
Ég er ekki í þeirri sömu aðstöðu
og Guðrún Helgadóttir hér áðan
að finna ekki stefnu í þessu frum-
varpi. Mér finnst stefnan blasa
við. Mér finnst ég sjá ranga
stefnu.
Engan
matarskatt
í haust var tekin ákvörðun sem
náði fram að ganga að leggja hálf-
an söluskatt á stóran hluta mat-
vara. 1. nóvember var ætlunin að
stíga annað skref og láta sölu-
skattinn ganga yfir þann hlutann
sem eftir hafði verið skilinn. Rík-
isstjórnin tók þó það mark á mót-
mælum verkalýðshreyfingarinn-
ar að hún ákvað að fresta fram-
kvæmd þeirra áforma. Hún ák-
vað að gera það sem ráðherrar
hafa kallað „gefa svigrúm fyrir
viðræður". Ég hef sagt fyrir hönd
Alþýðusambandsins: Við viljum
ekki matarskattinn. Ég vil endur-
taka þá afstöðu hér. Ég tel að
rétta næsta skref af hálfu ríkis-
stjórnarinnar sé að hætta alfarið
við þau áform.
Sú ákvörðun að leggja sölu-
skatt á matvörur kann að vera til
nokkurrar einföldunar, en hún
verður ekki að réttlæti, svo mikiö
er víst. Það er auðvitað ljóst að
margar fjölbreytilegar, margvís-
legar undanþágur valda vanda-
málum. Ég held satt að segja að
þeir sem að málinu standa af
hálfu ráðherra sé það jafnljóst og
mér að vandamálið liggur ekki í
matvörunum. Það liggur á öðrum
sviðum. Það liggur fyrst og fremst
í margvíslegri þjónustustarfsemi
hvar sem þeir aðilar sem í hlut
eiga hafa kannske aðstöðu til að
skammta sér meira en hvað þeir
skila miklu af söluskattinum snýr
að skattayfirvöldum í öllum
þeirra samskiptum.
Ég vil aðeins minna á það að
þau áform sem uppi voru varð-
andi 1. nóvember voru áætluð að
mundu leiða til 1,3% hækkunar á
framfærsluvísitölu og jafnframt
þá til um það bil 2% hækkunar á
framfærslukostnaði lágtekju-
heimila. Áramótaáformin voru á
sama tíma áætluð á sama hátt um
2,3% að meðaltali og um 3% út-
gjaldauki fyrir heimili lágtekju-
fólks. Samanlagt erum við þess
vegna að tala hér um rúmlega 3'/2
að meðaltali eða um 5% fyrir
heimili lágtekjufólks.
Það er að vísu af hálfu ríkis-
stjórnarinnar allrar talað um það
að aðgerðir geti komið til til að
vega hér upp á móti. Þar er fyrst
dregið fram niðurgreiðslur. Nið-
urgreiðslur eiga að draga brodd-
inn úr þeirri hækkun á matvöru
sem yfir á að ganga. Ég held að
ráðamönnum hljóti að vera það
jafnljóst og mér að niður-
greiðslur munu ekki standa til
langframa. Við höfum reynsluna
af því í gegnum tíðina að til þeirra
hefur verið gripið tímabundið.
Þær hafa hins vegar aldrei verið
varanleg lausn.
Það er líka nefnt að það megi
hækka barnabætur og persónu-
afslátt. Ég kem að því frekar síð-
ar. En ég vil minna á að slíkar
aðgerðir hafa t.d. ekki áhrif á
lánskjaravísitöluna þannig að
lánin munu eftir sem áður hækka
af þeim sökum.
Kaþólskari
sn páfinn
Það er eðlilegt að það sé spurt:
Eru forsendur fyrir samninga á
grundvelli sem þessum? Ég held
að það blasi við að það er ærið
vafasamt að þeir geti gerst á þeim
forsendum sem þarna eru dregn-
ar upp. Fjármálaráðherra tók
mjög skýrt fram, forsætisráð-
herra sömuleiðis, þegar ákvörð-
un var tekin um það að fresta við-
bótarmatarskattinum um síðustu
mánaðamót að sú frestun væri
gerð án skilyrða. Ég tel þá yfirlýs-
ingu mjög miklu skipta og ég vil
leyfa mér að vona að næsta skref-
ið verði að hætta við. Þessi skatt-
lagning á matvörum er valin með
því að þar sé á ferðinni skref að
því að taka upp virðisaukaskatt
og virðisaukaskattur kalli á að
það sé ein og sama prósentan á
öllum vörum og allri þjónustu.
Hugmyndir um virðisauka-
skatt er innflutt frá Efnahags-
bandalaginu, að mér skilst upp-
runnin í Frakklandi. Það er þess
vegna athyglisvert að spyrja, um
hvað snýst sú samræming sem þar
er á leiðinni í dag í Efnahags-
bandalaginu, þar sem þeir eru að
Miðvikudagur 11. nóvember 1987 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 5