Dagblaðið Vísir - DV - 04.03.2000, Page 17

LAUGARDAGUR 4. MARS 2000
17
Að kveða drundrímur
- alit sem þig langaði til að vita um viðrekstur en vissir ekki hvern ætti að spyrja
Það reka allir við. Þetta er stað-
reynd sem vekur fliss hjá öllum
yngri en 10 ára en mörgum eldri
líka. Þetta sammannlega athæfi
heitir á íslensku að reka við, leysa
vind, prumpa, kveða drundrímur og
sjálfsagt eitthvað fleira sem ég man
ekki í svipinn.
í fróðlegri grein um þetta efni
sem birtist í Salon Magazine net-
tímaritinu nýlega er fjallað um störf
og rannsóknir dr. Michael D. Levitt
sem er meltingarsérfræðingur sem
hefur sérhæft sig í viðrekstrum og
ýmsum hliðarverkunum þeirra og
orsökum. Dr. Levitt hefur skrifað
275 greinar um viðfangsefni sitt í
viðurkennd lækna- og vísindatíma-
rit og ber því höfuð og herðar yfir
marga aðra á þessu sviði.
Of mikið loft
er ekki gott
Að mati dr. Levitt er eðlilegt að
leysa vind að meðaltali 10 sinnum á
degi hverjum. Fari tíðni loftskot-
anna mikið yfir 20 skipti á dag er
ástæða til þess að horfa á matar-
venjur og mataræði viðkomandi.
Á 40 ára rannsóknarferli sínum
hefur dr. Levitt rekist á tvo sjúk-
linga sem sköruðu langt fram úr
öðrum á þessu sviði. Þetta voru
hvor tveggja karlmenn sem leituðu
til læknis vegna þess að þeir leystu
vind að meðaltali 140 sinnum á dag
sem hafði margvísleg óþægindi í för
með sér fyrir þá bæði í leik og
starfi. Annar þeirra taldi m.a. að
kynlíf hans heföi farið að mestu
leyti forgörðum vegna þessara
aukahljóða. Dr. Levitt leysti vanda
þeirra því í ljós kom að þeir höfðu
báðir ákveðið óþol fyrir mjólkurvör-
um og þegar allt slíkt var fjarlægt
úr mataræði þeirra lygndi mjög
snarlega.
Það geta verið fjórar meginástæö-
ur fyrir þvi að fólk leysir vind af
meiri styrk og magni en almennt
gerist. Of mikil kolvetni í fæðunni
er ein ástæða og loft sem gleypt er
með mat er önnur ástæða. Síðan
getur verið að örverur í innyflum
viðkomandi séu annaðhvort ofvirk-
ar eða of sljóar. Hvort tveggja leiðir
til óhóflegs vindgangs.
Meðalfretur er um það bil 110 ml
af gasi frá körlum en 80 ml frá kon-
um. Þetta þýðir að meðalmaðurinn
framleiðir rúman lítra af gasi á dag
en meöalkonan um 800 ml. Dr.
Levitt segist hafa hitt konur sem
segjast aldrei leysa vind en hefur
aldrei trúað þeim.
Þú fretar
eins og þú borðar
Það er beint samhengi milli
gasmagns sem myndast í innyflum
manna við meltingu og þess sem þeir
borða. Sá matur sem er efstur á list-
anum yfir loftmyndandi fóður eru
bakaðar baunir. Þetta á reyndar við
um flestar baunategundir. Næst á eft-
ir koma ýmsar grænmetistegundir,
sérstaklega spergilkál, rósakál, hvít-
kál og blómkál. Mjög trefjaríkur mat-
ur eykur einnig á vind, s.s. gróft og
dökkt brauð. Mataræði sem er talið
mjög heilsusamlegt er þannig um
leið það sem bætir mest í vindinn.
Dr. Levitt segist aldrei hafa hitt
neinn sem varð meint af því að
halda í sér vindi en telur það engu
að síður mjög óráðlegt. Eiturefni í
gasinu geta komist út í blóðið og
valdið svima og höfuðverk.
Best að borða bægt
Það er ekki aðeins matartegundir
sem hafa áhrif á loftmagn í iðrum
okkar heldur ýmislegt tengt neyslu
matar. Of mikil gosdrykkjaneysla
veldur óhóflegri vindframleiðslu og
einnig það að gleypa loft sem flestir
gera þegar þeir drekka gegnum rör.
Það að borða of hratt og tyggja
matinn illa á sinn þátt í að fram-
leiða drundrímur og notkun
tyggigúmmís veldur því að neytend-
ur gleypa loft sem einhvers staðar
þarf að komast út.
Hreyfmgarleysi á sinn þátt í að
auka á gasframleiðslu og verður
þannig til þess að sófadýrin freta
meira en þeir sem eru á sífelldu iði.
Neysla fúkkalyfja setur oft þarma-
flóruna úr jafnvægi og veldur tima-
bundið auknum vindgangi.
Hvaða lykt er þetta?
Þefurinn er helsta ástæða þess að
menn hafa ímugust á fretum en hin-
ar efnafræðilegu ástæður hans eru
breytilegar. Hér er á ferðinni gas
sem er að mestu leyti úr súrefni,
koltvísýringi, vetni og metani. Eins
og margir lesendur kunna að vita er
metanið helsta ástæða þess að um-
rætt gas logar ágætlega og brennur
með grænbláum loga. Vetnið getur
valdið skörpum hvelli þegar eldur
kemst að gasinu en veldur því lika
að umrætt gas stígur hratt upp í
andrúmsloftinu.
Það sem gerir lyktina af gasinu
óþægilega er brennisteinn. Því
meira brennisteinsinnihald, því
skarpari lykt.
Hægt er að fá ýmsar töflur og lyf
sem eiga að draga úr loftmyndun
iðra af þessu tagi en dr. Levitt segir
að fátt slíkra meðala geri nokkurt
gagn. í Ameríku er reyndar hægt að
fá sérstakan filter eða síu sem fólk
setur á réttan stað og er ætlað að
koma í veg fyrir óþægilega lykt.
Þessi „Tooter Trapper", eins og
gripurinn er kallaður, segir dr.
Levitt að hrifi vel en henti ekki öll-
um.
Sumir lesendur kannast eflaust
við að hafa kveikt snöggvast á eld-
spýtu til þess að yfirgnæfa eða eyða
lykt af þessu tagi. Þessi brella hríf-
ur í rauninni ekki með öðrum hætti
en því að lyktin af eldspýtunni
skyggir eitthvað á hina en eyðir
henni ekki.
Fretaði franska
þjóðsönginn
Fretar eða prump á sinn sess í
menningarsögu ýmissa þjóða og er
skemmst að minnast vinsæls
Prumplags sem Heiða úr hljóm-
sveitinni Unun söng inn á plötu fyr-
ir nokkrum árum og var ætlað
börnum. Margir skemmtikraftar
hafa byggt dagskrá sína á þessu al-
þjóðlega fyrirbæri þó enginn hafi
gert það með sama hætti og Joseph
Pujol sem varð frægur i Frakklandi
og víðar rétt fyrir síðustu aldamót.
Pujol tróð fyrst upp i Rauðu myll-
unni 1892. Meginuppstaðan í
skemmtidagskrá hans voru gríðar-
legir fretar sem hann virkjaði til
þess að leika á flautu, blása á kerti
af tveggja skrefa færi, líkja eftir fall-
byssuskotum og leika sína eigin út-
setningu á La Marseillaise sem er
franski þjóðsöngurinn. Fyrir þessa
efnisskrá varð Pujol firna vinsæll
og menn ferðuðust um langan veg
til að hlýða á „sönglist" hans. Að
áiiti sérfræðinga í meltingarferlinu
var hér um svolítið svindl að ræða
því þeir telja að Pujol hafi ekki nýtt
iðragas við skemmtanalist sína
heldur hafi hann haft vald á þeirri
fágætu kúnst að draga loft inn um
endaþarminn í talsverðu magni og
nýtt það sem aflgjafa í skemmtun-
ina.
Aristófanes og Dante
Viðrekstrar eru notaðir til að
koma fólki til að hlæja í gríska leik-
ritinu Skýin eftir Aristófanes og
púkar og drísildjöflar í Víti Dantes
kveða drundrímur svo bergmálar í
veggjum Helvítis. Benjamín Frank-
lín gaf út bók af klúrum greinum
árið 1776 sem bar nafnið Fart Prou-
dly eöa Fretaðu af stolti.
Sérkennilegasta dæmið um annað
hlutverk þessarar likamsstarfsemi
er að finna i bók eftir breska land-
könnuðinn Richard Francis Burton
sem fullyrti að hann hefði kynnst
ættflokki bedúína sem notuðu
prump til að senda hver öðrum við-
varanir og skilaboð á dulmáli.
Prump á Netinu
Ef nútímamenn sem eru
nettengdir vilja kynna sér hinar
ýmsu hliðar fretfræðanna þá er
mikið af efni sem fjallar um þetta á
Netinu. Þar eru frétta- og umræðu-
hópar áhugamanna af ýmsu tagi.
Sérstaklega gætu menn þó haft
gaman af að skoða vefsíðuna
fart.com sem er einkar fjölbreytt og
gefur t.d. fjölbreytt tón- eða hljóð-
dæmi um vel kveðnar drundrímur.
Einnig mætti benda á fartfact-
ory.com og fartcd.com þar sem
hægt er að kaupa hljóðsöfn af fret-
um á geisladiskum.
-PÁÁ