Dagblaðið Vísir - DV - 09.11.2001, Qupperneq 8

Fréttir
Seðlabankinn hefur vaxtalækkunarferli í kjölfar verðbólguspár:
80 punkta lækkun
- raunstýrivextir áfram háir eða 6,5% en spáð er 8,5% verðbólgu á árinu
Viska með vexti
Stjórnendur Seölabankans tilkynna um vaxtalækkun á fundi í bankanum í gær.
Svo virðist sem 0,8% eða 80
punkta lœkkun stýrivaxta hjá
Seðlabankanum í gær mæti
blendnum viðbrögðum ýmissa
hagsmunaaðila úti í samfélag-
inu. Stýrivextir Seðlabankans
eftir þessa breytingu eru
10,1%. Þykir sumum sem tek-
in séu stutt skref en aðrir
benda á að ákveðið vaxtalækk-
unarferli sé hafið. Már Guð-
mundsson svarar því til þegar
hann er spurður um hvers
vegna bankinn gangi ekki
lengra í lækkun vaxta að ekki
hefðu skapast forsendur fyrir
meiri lækkun nú og auk þess sé
lækkun stýrivaxta Seðlabank-
ans ferli þar sem ekki ekki séu
tekin risavaxin stökk. Hann
bendir á að áfram verði fylgst
með framvindunni og þegar
efnahagsþróunin gefi tilefni til
muni bankinn að sjálfsögðu
bregðast við því. Ljóst er að
ýmsir aðilar, bœði á markaði
og í verkalýðshreyfingunni,
áttu von á mun meiri lækkun
en raunin varð, og í umræð-
unni hefur sú skoðun verið
uppi að með vaxtastefnu sinni
sé Seðlabankinn að kœfa allt
frumkvœði og orku í atvinnu-
lífinu og ýta fjölmörgum fyrir-
tœkjum í þrot. Már tekur ekki
undir þetta en segir peninga-
málastefnuna vissulega að-
haldssama, enda eigi hún að
slá á þá ofþenslu sem verið hef-
ur. Hann telur af og frá að erf-
iðleikar og samdráttur sá sem
nú hefur orðið vart sé allur
vöxtum að kenna heldur komi
margt fleira til, s.s. miklar fjár-
festingar og aukin skuldsetning
fyrirtækja og heimila og óhag-
stæð alþjóðleg efnahagsþróun.
Már segir að sér virðist að
gagnrýni á peningamálastefnu
bankans byggi ekki alltaf á ít-
arlegri greiningu sambærilegri
þeirri sem Seðlábankinn hefur
gert.
Framleiðsluslaki
En hver er þá þessi greining sem
Már vísar til? Vaxtalækkunin er til-
kynnt samhliða nýrri verðbólguspá
þar sem grunntónninn er sá að
auknar líkur séu til að verðbólgu-
markmiðum bankans árið 2003
verði náð. Munar þar mest um þá
hjöðnun sem orðið hefur í efnahags-
kerfmu og að útlit er fyrir að það
sem bankinn kallar „fram-
leiðsluslaka" muni leysa spennu af
hómi þegar líður á næsta ár. Á það
er bent að verðbólguspá bankans
fyrir þriðja ársfjórðung hafi gengið
I meginatriðum eftir, en engu að
síður spáir bankinn nú nokkru
meiri verðbólgu á þessu og næsta
ári vegna meira launaskriðs og
lægra gengis en miðað var við í síð-
ustu spá. Nú er spáð 8,5% verðbólgu
frá upphafi til loka þessa árs en 4%
á því næsta samanborið við tæplega
3% í spá bankans í ágúst. Hugsanleg
endurskoðun kjarasamninga á
næsta ári veldur þó óvissu um fram-
vindu verðlags að bati bankans.
6,5% raunvextir
Eins og greint hefur verið frá í
DV er vaxtamunurinn milli íslands
og útlanda mikill og sérstaklega hef-
ur skammtímavaxtamunur gagn-
vart útlöndum vaxið verulega. Að-
haldsstig peningastefnunnar hefur
því aukist og voru raunstýrivextir
Seðlabankans, þ.e.a.s. vextimir eftir
að tekið hafði verið tillit til verö-
bólgu, undir lok október orðnir
nokkru hærri en i kjölfar vaxta-
lækkunar bankans í lok mars á
þessu ári. Niðurstaða bankans er
því þessi eins og hún er orðuð í
greinargerð bankans: „Hærri raun-
vextir Seðlabankans, lægri verö-
bólguvæntingar, skýr merki um
hjöðnun ofþenslu, mun minni út-
lánavöxtur, versnandi efnahags-
horfur og vaxtalækkanir í við-
skiptalöndum, horfur á slaka í hag-
kerfinu og síðast en ekki síst aukn-
ar líkur á að verðbólgumarkmið
bankans náist á árinu 2003 veldur
því að bankastjórn telur nú tíma-
bært að lækka vexti á ný. Aðhald
peningastefnunnar verður þó áfram
mikið enda raunvextir bankans um
6,5% eftir breytinguna."
Gengiö of lágt
Seðlabankinn vill í skýrslu sinni
lítið spá um þróun gengis til
skamms tima en bendir á að það
hafi verið undir nokkrum þrýstingi
á undanförnum vikum. í lok októ-
ber var það orðið rúmum 5% lægra
en i lok júlí, þrátt fyrir að Seðla-
bankinn hafi selt gjaldeyri á tíma-
bilinu sem nemur samtals nærri 10
milljörðum króna til stuðnings
krónunni. „Til skemmri tíma litið
gætu markaðsaðstæður orðið óhag-
stæðar krónunni, sérstaklega ef inn-
streymi fjár sem nauðsynlegt er til
að fjármagna viðskiptahallann
dregst hraðar saman en viðskipta-
hallinn. Því er engin leið að spá fyr-
ir um þróun gengisins til skamms
tíma, fremur en gengi annarra
gjaldmiðla," segir í greinargerð
bankans. Þar er einnig ítrekað að
bankinn hefur áður sagt að raun-
gengi krónunnar sé orðið mun
lægra en eðlilegt getur talist, að það
sé lægra en það jafnvægisgengi sem
reikna má með til lengdar. „Raun-
gengi krónunnar mun því hækka á
næstu misserum. Hins vegar er
óvíst hvenær þessi þróun muni eiga
sér stað og í hvaða mæli hún verð-
ur fyrir atbeina hærra nafngengis
krónunnar eða meiri verðbólgu en í
viðskiptalöndum," segir bankinn.
Neysluhvetjandi
skattalækkun
Athygli vekur að Seðlabankinn
hefur mjög ákveðnar skoðanir á rík-
isfjármálum og virðist ekki nema í
meðallagi trúaður á að sá afgangur
sem boðaður er í fjárlagafrumvarp-
inu muni nást. Bankinn telur raun-
ar að afkoman muni versna í ár um-
fram það sem samdráttur í hagvext-
inum gefur tilefni til og munar þar
mest um aukin útgjöld vegna sér-
stakra ákvarðana og mikilla launa-
hækkana opinberra starfsmanna,
auk þess að veltuskatttekjur muni
minnka. Því telur bankinn nauðsyn-
legt til að draga frekar úr þjóðarút-
gjöldum að Alþingi grípi til aðgerða
sem tryggi að sá tekjuafgangur sem
gert er ráð fyrir í fjárlagafrumvarp-
inu muni í raun verða til. Bankinn
er sáttur við skattabreytingar ríkis-
stjómarinnar þar sem skattur er
lækkaður á fyrirtæki, enda sé slíkt í
samræmi við þá ráðgjöf bankans frá
því í ágúst að styrkja þurfi fram-
boðshlið hagkerfisins. Sérstaka at-
hygli vekur hins vegar að Seðla-
bankinn mælir með því að ríkis-
stjórnin hækki aðra skatta eða skeri
niður útgjöld til að mæta tekjutap-
inu vegna skattbreytinganna á dög-
unum. Már Guðmundsson segir að
vandamálið í íslenska hagkerfmu
felist í of mikilli neyslu en ekki of
litilli neyslu og því sé ekki ástæða
til að örva hana með skattaaðgerð-
um. Hins vegar verði ekki fram hjá
Evrópski seðlabankinn lækkaði í
gær stýrivexti um 50 punkta. Breski
seðlabankinn tilkynnti einnig um
vaxtalækkun í gær upp á 50 punkta.
Stýrivextir í Evrópu eru því komn-
ir niður í 3,25% en í Bretlandi eru
þeir 4%. Fastlega hafði verið búist
því horft að fyrirhugaðri lækkun
tekjuskatts á einstaklinga var lofað
í tengslum við endurskoðun kjara-
samninga fyrr á árinu. í greinar-
gerðinni segir: „Það er hins vegar
mat bankans að æskilegt sé miðað
við ríkjandi aðstæður að hækka
aðra skatta meira til mótvægis eða
skera niður ríkisútgjöld, sérstak-
lega vegna ársins 2002. Tekjutap rík-
issjóðs kemur hins vegar ekki að
fullu fram fyrr en 2003 en sam-
kvæmt fyrirliggjandi spám ætti þá
að hafa myndast nokkur slaki í
þjóðarbúskapnum. Bankinn telur
því ekki að ofangreind áform raski
þjóöhagslegu jafnvægi eða stefni
verðbólgumarkmiði bankans í
hættu.“
Efnahagsframvindan
ræður vöxtum
Það ræðst síðan af þróun og sam-
spili þessara þátta allra, verðbólg-
unnar, gengis, og ríkisfjármála,
hver verða næstu skref Seðlabank-
ans í vaxtaákvörðunum. Tímasetn-
ing og umfang frekari lækkunar
vaxta ráðast nú sem endranær af
framvindu efnahagsmála og líkum á
að verðbólgumarkmið bankans ná-
ist 2003. -BG
við þessum vaxtalækkunum, sér-
staklega eftir að vextir voru lækkað-
ir í Bandaríkjunum fyrir tveimur
dögum. Flestir höfðu þó spáð minni
vaxtalækkunum, eða 25 punkta
lækkun vaxta.
FÖSTUDAGUR 9. NÓVEMBER 2001
DV
Verðbréfageirinn:
Viðunandi
fyrsta skref
Margeir Pétursson hjá MP verð-
bréfum fagnar vaxtalækkun Seðla-
bankans. „Ég tel þetta vera mjög
viðunandi fyrsta
skref og menn
verða að gæta
þess að þessi
lækkun komi
ekki í allt of
stórum stökk-
um. Þegar svona
lækkun er
ákvörðuð hljóta
menn að horfa
mjög til þróun-
arinnar á gjaldeyrismörkuðum og
stöðu krónunnar og ég held að
væntingarnar um þessa vaxta-
lækkun hafi valdið þvi að krónan
styrktist í gær, þannig að ef þetta
heldur áfram held ég að vextir geti
lækkað enn frekar," segir Margeir.
Hann segir ljóst að frekari lækkun
sé í spilunum og minnir á að hann
hafi verið talsmaður lækkunar frá
því í febrúar." Auðvitað hefði
þessi lækkun átt að koma fyrr, en
úr því sem komið var tel ég að það
skref sem nú er stigið sé hæfilegt.
Vonir standa augljóslega til þess
að gjaldeyrismarkaðir taki þessu
vel og þetta styrkir stöðu fyrir-
tækjanna þótt það sé lítið í byrjun.
Og miðað við þetta má búast við
að Seðlabankinn haldi áfram á
þessari braut,“ segir Margeir. -BG
Samtök atvinnulífsins:
Hefði viljað
meiri lækkun
„Ég tel að þetta sé mjög jákvætt
skref, en hins vegar hefði ekki
veitt af meiri lækkun og sem
kunnugt er hef
ég verið að von-
ast eftir þessari
lækkun í tals-
vert langan tíma
líka,“ segir Ari
Edwald, fram-
kvæmdasjóri
Samtaka at-
vinnulífsins, um
vaxtalækkun
Seðlabankans.
Ari segir vexti vera griðarlega háa
hér á landi bæði ef miðað er við
stöðuna i efnahagsmálum og eins í
samanburði viö útlönd þannig að
hann kveðst vonast til að þetta sé
einungis upphafið að lengra lækk-
unarferli hjá Seðlabankanum. Ari
segir erfitt að átta sig á því hvort
þessi lækkun hafi verið nægjanleg
til að standa undir væntingum
markaðarins, en þá styrkingu
krónunnar sem varð í gær segir
hann tvímælalaust mega rekja til
væntinga um vaxtalækkun. „En
þrátt fyrir að maður hefði viljað
sjá stærra skref stigið I þessu þá
hafi e.t.v. ekki verið við mikið
stærri stökkum en þessu að búast
hjá Seðlabankanum í einu,“ segir
Ari. -BG
Forseti ASÍ um vextina:
Fagnar
lækkun
„Við hljótum
að fagna þeirri
ákvörðun Seðla-
bankans að
lækka vexti og
treystum þvi að
þetta sé einungis
fyrsta vaxtalækk-
unin af nokkrum.
Við hefðum auð-
vitað viljað sjá
þetta gerast fyrr
eða þá meiri lækkun en 0,8 pró-
sentustig úr því þetta dróst svo
lengi, en þetta er eigi að síður spor
í rétta átt.“ Þetta sagði Grétar Þor-
steinsson, forseti ASÍ, þegar Seðla-
bankinn skýrði frá ákvörðun sinni í
gær. -BG
Seðlabankar erlendis:
Vextir lækka í Evrópu
Margeir
Pétursson.