Dagblaðið Vísir - DV - 28.09.2002, Blaðsíða 12

12
LAUGARDAGUR 28. SEPTEMBER 2002
Helgarblað
DV
Stór skörð höggvin í forystusveit aðskilnaðarsinna Baska á Spáni:
Erlendar fréttir vikunn
Er baráttuþrek ETA-
samtakanna á þrotum?
Lögreglan í Bordeaux í Frakklandi
handtók nýlega baskneskt par sem
að sögn spænskra stjórnvalda er
talið með háttsettari félögum að-
skilnaðarsamtaka ETA á Spáni.
Hin handteknu eru þau Juan Ant-
onio Olarra Guribi og Ainhoa Mug-
ica, sem handtekin voru fyrir utan
stórmarkað í Bordeaux þar sem þau
voru á ferð ásamt ónafngreindri
franskri konu, en þau eru talin bera
ábyrgð á skipulagningu fjölda
hryðjuverka ETA-samtakanna á
Spáni á undanfórnum árum og því
feitur biti í baráttu spænskra stjórn-
valda gegn starfsemi samtakanna.
Spænsk stjórnvöld segja að parið
hafi flúið yfir til Frakklands árið
1996 og síðan stjórnað aðgerðum það-
an en bæði voru þau vopnuð þegar
franska lögreglan lét til skarar
skríða. Ekki kom þó til skotbardaga
þar sem lögreglunni tókst að koma
parinu að óvörum eftir að hafa áður
fylgst með þeim í heila þrjá mánuði.
Höfuðpaurinn handtekinn
Olarra, sem er 35 ára gamall, er
grunaður um að vera höfuðpaurinn í
allri hryðjuverkastarfsemi ETA og
talinn hafa tekið við því hlutverki
þegar Francisco Javier Garcia Gazt-
elu, forveri hans, var handtekinn í
febrúar á síðasta ári.
Bæði eru þau Olarra og Mugica
talin hafa tekið þátt í fjölda tilræða
og eftirlýst af spænskum dómstólum
fyrir beinan þátt í að minnsta kosti
tólf morðum á fyrri hluta tíunda ára-
tugarins.
Mugica er til dæmis grunuð um að
hafa verið þátttakandi í morðtilræð-
inu gegn Jose Maria Aznar, núver-
andi forsætisráðherra Spánar, árið
1995 en þá leiddi hann stjómarand-
stöðuna sem leiðtogi hins hægri
sinnaða Þjóðarflokks.
Aznar slapp með skrekkinn lítið
meiddur en sprengingin tætti bifreið
hans í sundur og var hún svo öflug
að kona í nálægri byggingu lét lífið.
Parið er einnig talið vera með
þeim háttsettustu í yfirstjórn ETA-
samtakanna, næst á eftir æðsta
manni þeirra sem talinn er vera
Mikel Albizu.
Sá fjórði í virðingarröðinni er svo
talinn vera Javier Abaunza en hann
var handtekinn í franska bænum
Niort í maí sl. Hann er einnig grun-
aður um að vera helsti vopnasér-
fræðingur samtakanna og hafa séð
um útvegun vopna og sprengiefna.
Baráttuþrek á þrotum
Það er von stjórnvalda að hand-
tökur þessara lykilmanna eigi eftir
að veikja mjög alla starfsemi ETA,
ekki sist þar sem um 140 aðrir grun-
aðir félagar og samstarfsmenn sam-
takanna hafa verið handteknir í
Frakklandi og á Spáni það sem af er
árinu.
Þar að auki dæmdi spænskur rétt-
ur gamlan ETA-foringa, Julian Atx-
urra Egurola, sem einnig er þekktur
undir nafninu „Kartaflan", nýlega til
28 ára fangelsisvistar vegna morðs á
spænskum lögreglumanni í borginni
Bilbao. Hann flúði eftir það til
Frakklands en var handtekinn þar
árið 1996 og dæmdur til fjórtán ára
fangelsisvistar fyrir aöild að hryðju-
verkum þarlendis en framseldur til
Spánar í mars sl.
Að sögn Jaimes Mayors Orejas,
fyrrum innanríkisráðherra og leið-
toga Þjóðarflokks Aznars i Baskahér-
uðunum, er vonast til að handtök-
urnar muni draga verulega úr of-
beldinu og jafnvel binda enda á það
og sagðist hann viss um að baráttu-
þrek samtakanna hefði veikst til
muna, sérstaklega sálrænn styrkur.
Hann sagði einnig að þau Olarra og
Mugica heföu verið helstu talsmenn
ofbeldis og beitt sér harðast fyrir því
að vopnahlé sem samið var um í
september árið 1998 var rofið eftir
Fórnarlambs ETA minnst
Baskneska ríkisstjórnin heiörar hér minningu síöasta fórnarlambs ETA-
hreyfingarinnar sem var lögreglumaöurinn Juan Carlos Beiro. Hann lét lífiö í
sprengingu fyrr í vikunni viö skyldustörf í borginni Bilbao.
fjórtán mánuði i nóvember árið 1999.
Fjórir hafa látið lífið á árinu
Tiltölulega fáar grimmdarlegar
árásir að undanförnu gefa spænsk-
um yflrvöldum einnig von um að
starfsemi ETA-samtakanna sé að
veikjast en síðan í janúar hafa að-
eins fjórir látið lífið í tilræðum
þeirra og þar á meðal sex ára stúlka
sem lét lífið þegar bílsprengja
sprakk utan við lögreglustöð í bæn-
um Santa Pola á Suður-Spáni í ná-
grenni Alicante í síðasta mánuði.
Litla stúlkan var dóttir lögreglu-
Erlingur
Kristensson
blaðamaöur
manns á vakt en einnig fórst rúm-
lega flmmtiu ára gamail maður sem
leið átti um nágrennið, auk þess sem
tuttugu aðrir sem biðu á nálægri
strætisvagnabiðstöð urðu fyrir
meiðslum.
í tilkynningu frá ETA-samtökun-
um, sem barst nokkru eftir tilræðið,
sagði að lögreglan gæti sjálfri sér um
kennt þar sem henni hefði áður ver-
ið tilkynnt um að lögreglustöðvar á
svæðinu væru helstu skotmörk sam-
takanna og því ættu börn ekki að
dvelja í nágrenninu, eins og í þessu
tilfelli.
Áður höfðu útsendarar ETA-sam-
takanna skotið baskneskan stjórn-
málamann, Juan Priede Perez, til
bana í heimabæ sínum Orea í Baska-
héruðum Spánar í marsmánuði en
fórnarlambið sat í bæjarráði fyrir
sósíalistaflokkinn.
Eftir morðið á Perez hótuðu sam-
tökin auknum aðgerðum á helstu
ferðamannastöðum á Suður-Spáni og
í kjölfarið fylgdu fimm sprengjutil-
ræði á svæðinu en þó án blóðsúthell-
inga þar sem lögregla var í öllum til-
fellum látin vita um sprengjurnar
símleiðis í tíma, nema þegar sprengj-
an sprakk í Santa Pola.
837 fórnarlömb frá upphafi
AIls hefur hryðjuverkastarfsemi
ETA-samtakanna kostað 837 manns
lífið frá því þau stóðu fyrir sínu
fyrsta morði árið 1968, þegar
spænski leynilögregluforinginn,
Meliton Manzanas var skotinn til
bana í San Sebastian og á sama tíma
hafa um 2.300 manns slasast í að-
gerðum þeirra.
Árið 1980 var það blóðugasta í
sögu ETA til þessa en þá féllu alls
118 manns í aðgerðum þeirra viðs
vegar um Spán.
Samtökin voru stofnuð árið 1959
sem andstöðuhópur stúdenta gegn
einræðisstjóm Francos en með tím-
anum þróuðust þau í að vera þjóð-
ernissinnuð aðskilnaðarsamtök með
stofnun lýðræðisríkis Baska að tak-
marki.
Það kynnti líka undir þjóðernis-
hyggju samtakanna og hatur í garð
Spánveija að Franco skyldi banna
tungumál þeirra og bæla niður ein-
staka menningararfleifð en auk þess
var fjöldi manns handtekinn og
pyntaður vegna pólitískra og þjóð-
ernislegra skoðana sinna.
Við fráfall Francos árið 1975 og til-
komu lýðræðis á Spáni breyttist allt
þetta og Baskar, sem eru tvær og
hálfa milljón manns, fengu lang-
þráða heimastjóm sinna mála. Þeir
hafa sitt eigið þjóðþing og lögreglu-
lið, innheimta sína skatta sjálfir og
stjórna sínum mennta- og menning-
armálum sjálfir.
En það var ekki nóg fyrir ETA-
samtökin, þau heimta algjört sjáif-
stæði frá Spánverjum og halda
áfram að berjast fyrir þvi. Enginn
veit hvað samtökin eru stór en talið
er að þjálfaðir hryðjuverkamenn
þeirra séu ekki fleiri en þrjátíu og
þeim fari fækkandi.
Þolinmæði Aznars á þrotum
Tilræðin í sumar náðu hámarki í
kringum leiðtogafund Evrópusam-
bandslandanna sem haldinn var í
Sevilla i júní en fram að því höfðu yf-
irvöld hert mjög fyrirbyggjandi að-
gerðir eftir að um 200 kílógrömm af
sprengiefni höfðu fundist í íbúð í
Madrid, skömmu fyrir leiðtogafund
Evrópu- og Suður-Ameríkuríkja sem
haldinn var í borginni í maí sl.
I kjölfarið fylgdu áframhaldandi
aðgerðir og handtökur en ETA-sam-
tökin láta gjarnan á sér kræla í
kringum alþjóðlega fundi og stórráð-
stefnur sem haldnar eru á Spáni.
Eftir bilsprengjutilræðið í Santa
Pola fór Jose Maria Aznar, forsætis-
ráðherra Spánar, fram á það við leið-
toga Batasunaflokksins, flokks að-
skilnaðarsinna í Baskalandi, sem tal-
inn er tengjast ETA sterkum bönd-
um, að hann fordæmdi tilræðið, að
öðrum kosti myndi þeir taka afleið-
ingunum.
Fram að því hafði flokkurinn
aldrei fordæmt hryðjuverkaaðgerðir
og á því varð heldur engin breyting
þrátt fyrir kröfu forsætisráðherrans.
Viðbrögð Aznars voru mjög hörð
og má segja að hann hafi þar með
sagt aðskilnaðarsinnum stríð á
hendur. „Niðurtalningin er þegar
hafin,“ sagði Aznar.
Bann á Batasunaflokkinn
í kjölfarið beitti Aznar sér fyrir
því i þinginu að þeir stjórmálaflokk-
ar í landinu sem styddu hryðju-
verkasamtök og neituðu að fordæma
hryðjuverk yrðu bannaðir með lög-
um og var sú tillaga hans samþykkt
með miklum meirihluta, 214:15, með
stuðningi sósíalistaflokksins, sem í
stjórnartíð sinni á níunda áratugn-
um beitti sér fyrir stofnun GAL-sam-
takanna sem eltu uppi liðsmenn
ETA og drápu að minnsta kosti 27
þeirra. Aðeins flokkur baskneskra
hófsamra þjóöernissinna, sem halda
um stjórnartaumana á baskneska
þinginu, greiddi atkvæði gegn bann-
inu.
Þar með var Batasuna-flokkurinn,
sem hundsað hafði þingkosningarn-
ar árið 2000 og sakaður er um að
vera bakhjarl ETA-samtakanna, úti í
kuldanum. Fyrir banninu þurfti þó
samþykki hæstaréttar landsins sem
síðan úrskurðaði flokkinn í þriggja
ára bann sem þýðir að hann getur
ekki boðið fram í næstu kosningum
sem fram fara á næsta ári. En Aznar
og félagar telja það ekki nóg og vilja
banna flokkinn fyrir fullt og allt.
Mikil spenna
Batasunaflokkurinn hefur til
þessa notið fylgis á milli 10 og 20%
kjósenda heima í Baskahéruðunum
og ræður nú meirihluta í 62 bæjar-
stjórnum. Á baskneska þinginu á
flokkurinn 7 af 75 fulltrúum og þeg-
ar hann bauð síðast fram til spænska
þingsins, árið 1997, fékk hann tvo
fuiltrúa.
Bannið olli að vonum miklum ótta
og spennu heima fyrir í Baskahéruð-
unum og víðar um Spán og kom til
mikilla mótmæla í stærstu borgum.
Nú spyrja þeir hófsamari sig þeirrar
spurningar hvort stjórnvöldum hafi
tekist að veikja nóg styrk ETA-sam-
takanna til að koma í veg fyrir frek-
ari hryðjuverk og hefndaraðgerðir
með tilheyrandi blóðbaði.
Viðbrögðin létu reyndar ekki á sér
standa og fyrr í vikunni lést lögreglu-
þjónn í sprengingu í Navarra-héraði
þegar hann vann að því að rífa niður
áróðursskilti sem hafði að geyma
sprengju. Var hann fjórða fórnar-
lamb ETA það sem af er árinu. Fyrr
um daginn hafði bifreið sprungið í
loft upp í borginni Bilbao og tveir
grunaðir ETA-félagar með henni.
Talið er að þeir hafi ætlað að koma
sprengjunni fyrir í nágrenninu en
hún sprungið óvænt. Þetta sannar að
ETA-samtökin eru ekki dauð úr öll-
um æðum og til alls líkleg.
Bush hamast gegn írak
George W. Bush Bandaríkjafor-
seti hélt í vikunni áfram að reyna
að sannfæra umheim-
inn um nauðsyn þess
að gripa til hemaðar-
aðgerða gegn Saddam
Hussein íraksforseta.
Tony Blair, forsætis-
ráðherra Bretlands,
kynnti skýrslu sína
um hemaðaruppbyggingu íraka, við
misjafnar undirtektir heima fyrir.
Ekki létu allir sannfærast um nauð-
syn aðgerða við þann lestur. Banda-
ríkjamenn og Bretar sögðu á
flmmtudag að þeir hefðu komið sér
saman um orðalag draga að nýrri
harðorðri ályktun Öryggisráðsins
um írak. Frakkar og Rússar eru
hins vegar á því að fyrirliggjandi
ályktanir Öryggisráðsins um íraks-
málið dugi.
Setið um Arafat
ísraelski herinn hefur setið um
höfuðstöðvar Yassers Arafats í
borginni Ramallah á Vesturbakkan-
um og lagt þær að mestu í rúst.
Þjóðir heims hafa fordæmt aðgerð-
irnar og bandarísk stjórnvöld hafa
sagt að þær hjálpi ekki til við að
binda enda á átök Palestínumanna
og ísraela. Ariel Sharon, forsætis-
ráðherra ísraels, lætur sér fátt um
finnast um mótmæli heimsbyggðar-
innar og hefur kallað umsátrið og
aðgerðir gegn Palestínumönnum
eins konar forvarnaraðgerðir. Ara-
fat og félagar hans sögðust aldrei
myndu gefast upp fyrir umsáturslið-
inu.
Naumt hjá Schröder
Gerhard Schröder Þýska-
landskanslari og rikisstjóm hans
náðu naumlega endur-
kjöri í kosningunum
síðastliðinn sunnudag.
Schröder getur þakkað
sigurinn góðu gengi
samstarfsmanna hans
í ríkisstjóminni, græn-
ingjaflokks utanríkisráðherrans
Joschka Fischers. Keppinautur
Schröders um kanslaraembættið,
Edmund Stoiber, frambjóðandi
kristilegu flokkanna, lýsti sig hins
vegar siðferðilegan sigurvegara
kosninganna þar sem kristilegir
bættu við sig töluverðu fylgi. Sam-
skipti Þýskalands og Bandaríkjanna
hafa versnað mjög í kjölfar kosning-
anna, enda vann Schröder atkvæði
út á eindregna andstöðu sína við
fyrirhugaðar stríðsaðgerðir Banda-
ríkjamanna í írak. Ráðamenn í
Washington kunnu honum litlar
þakkir fyrir andstöðuna.
Fjöldamorö í hofi
Indverskir ráðamenn sögðu í vik-
unni að morðárás tveggja múslíma
á hindúahof í indverska ríkinu
Gujarat bæri þess öll merki að vera
runnin undan rifjum Pakistana.
Indverskir hermenn felldu árásar-
mennina tvo eftir sjö klukkustunda
umsátur um hofið. Árásarmennirn-
ir höfðu þá drepið tuttugu og níu
manns og sært fjölda annarra.
ísidór gerði usla
Fellibylurinn ísidór geði mikinn
usla á vestanverðri Kúbu og á
Yucatanskaga í
Mexíkó í viku-
byrjun. Nokkrir
létu lifið af hans
völdum í Mexíkó
og eignatjón var
talsvert. ísidór
fór síðan til Bandaríkjanna og kom
á land í Louisiana þar sem hann olli
úrhellisrigningu.
Uppreisn í Afríkuríki
Bardagar hafa geisað á Fílabeins-
ströndinni í Afríku alla vikuna og
hafa uppreisnarmenn innan hersins
náð næststærstu borg landsins á sitt
vald. Frakkar sendu hermenn til
Fílabeinsstrandarinnar til að
vemda vestræna borgara og til að
koma þeim undan. Frakkarnir
björguðu meðal annars á annað
hundrað Bandaríkjamönnum sem
höfðust við í trúboðsskóla. Banda-
rískir hermenn voru sendir til ná-
grannaríkisins Ghana.