Dagblaðið - 18.04.1980, Blaðsíða 14

18
DAGBLADIÐ. FÖSTUDAGUR 18. APRÍL 1980.
íslendingar þurfa betri
— RættviðverðlaunahafaDBíbygging
nus en aonr
Fyrir stultu hlutu arkitektarnir
Manfreð Vilhjálmsson og Þorvaldur
S. Þorvaldsson menningarverðlaun
l)B fyrir byggingalist — nánar til-
tekið fyrir garðhús virt kirkjugarðinn
i Hafnarfirði. Dómnefnd skipuð
arkitektunum Gesti Ólafssyni og Páli
V. Bjarnasyni ásamt Þorsleini Jóns-
syni forstöðumanni l.istasafns ASÍ
komst art þeirri niðurstöðu að hygg-
ing þeirra félaga væri „bæði frumleg
og lállaus” og „félli vel að aðliggj-
andi landslagi og mannvirkjum" auk
þess sem hún stæði „föstum fótiiin i
islenskri byggingarhefð, cn þráll fsr;
þaö væru bærti form licnnar og efnis-
notkun óvenjuleg".
Þeir Manfrert og Þorvaldur eru
engir nýgrærtingar í íslenskum arki-
tektúr. Manfrcrt nam fag sitt i Gauta-
horg og kom heim til starfa árirt
1956, vann þá þrjú ár hjá Skarphértni
Jóhannssyni, var sirtan art mestu einn
á báti lil 1968 er þeir Þórvaldur hófu
samstarf. Manfrert vann art skipu-
lagsmálum i Fossvogshverfi ásamt
Gurtmundi Kristinssyni og Gunn-
laugi Halldórssyni en mertal annarra
verka hans má nefna Nesti virt Foss-
vog og Kllirtaár. Veganesli á Akur-
eyri, einbýlishús art Mávanesi 4 en
auk þess nokkur önnur einbýlishús í
hænum.
Þorvaldur var virt nám og störf í
Kaupmannahöfn frá 1955—62 og var
sírtan hjá húsameistara ríkisins lil
1968. Kflir hann liggja m.a. harna-
skólinn art Hallormsstart og nokkur
einbýlishús, þ.á m. verrtlaunahús art
Fáfnisncsi 3.
Saman hafa þeir Manfrert og Þor-
valdur verirt mikilvirkir og eru af
mörgum taldir mertal mestu smekk-
manna í greininni. Árangur sam-
vinnu þeirra má m.a. sjá art Skál-
holti, í Stórutjarnaskóla, Ljósa-
vatnsskarrti, í Gagnfrærtaskólanum
Garrtabæ, í Dvalarheimili aldrartra
virt Sólvang, Hafnarfirrti (sem einnig
kom til álita vegna menningarverrt-
launa DB), í Reykjaskóla, Hrúta-
l'irrti, í Kröfluvirkjun, i TBK-húsinu,
Reykjavik, og Sjúkra- og læknamirt-
slört art Kgilsstörtum. Nú vinna þeir
art Þjórtarbókhlörtunni.
Vinnustofa þeirra er virt Bergstarta-
strætirt, mert miklu og fallegu úlsýni
yfir borgina. Þar spjöllurtum við
saman einn górtviðrisdag fyrir páska.
„Héðan sjáum við a.m.k. tvö
dæmi um góðan nútimaarkitektúr,”
sagrti Manfrert art hragrti, „hús
norska sendiráðsins eftir Ulrik
Arthursson Stahr, sem fellnr listavel
að öðrum húsum i götunni og svo
Norræna hús Aaltos, að sjalfsögðu.
Ætli við förum ekki flestir þangað
með útlendinga þegar við ætlum að
sýna þeim góðan reykvískan arki-
tektúr?”
í framhaldi af þvi lá beinast fyrir
art spyrja þá félaga um slörtu
íslenskrar byggingalistar í dag.
„F.g hugsa að arkitektúr sé ekki
verri hér en annars staðar,” sagði
Manfreð, „cf á heildina er litið. Við
höfum ekki eignast neinn slórmeist-
ara i greininni cn hins vegar eru hér
einstök hús sem eru ágællega hönn-
uð.”
„Við verðum einnig að muna að
hér hafa verið mörg Ijón i veginunr
l'yrir að á landinu gæti þróast heil-
steyplur nútímaarkitektúr,” bætti
Þorvaldur við.
„Við eigum okkur ekki gamla
Þorvaldur S. Þorvaldsson og Manfrert Vilhjálmsson á vinnustofu sinni.
byggingarhefð sem nýtist að ráði i
nútímabyggingum og það er ekki fyrr
en á þessari öld sem við eignumst
menntaða arkitekta. Við erum þvi
enn að prófa okkur áfrani með hlnti
sem við vitum ekki nægilega mikið
um, bæði efni og byggingartækni —
og gerum eðlileg mistök.”
,,Á hinn bóginn eru okkur eignuð
ITeiri mistök en við eigum skilið,”
sagði Manfreð, „og þess vegna er
skráð gengi á akritektúr frenrur lágt á
íslandi. Ef eitthvað fer aflaga i húsi
þá er benl á arkitekta."
„Þetla er nefnilega ekki verndað
l'ag,” skaut Þorvaldur inn i. „Allir
mega teikna hús og leggja þau fyrir
bygginganefndir og þcgar húsbyggj-
endur fá ekki menntaða arkitekta til
að teikna fyrir sig villur í spænskunr
stil eða aðra smekkleysu þá fara þeir
bara til tækniteiknara eða annarra.
Þær byggingar og hverfi sem um-
deildust eru eru fæst eftir arkitekta.”
„Mig minnir að um 1960 hal'i
hlutur menntaðra arkitekta i byggð-
tinr húsum verið um 25%,” sagði
Manl'reð, ,,og ég gæti trúað að nú
væri hlutfallið cnn minna. Ég held
t.d. að i öllum Norðurbænum i
Hal'narfirði finnist varla hús tciknuð
af arkitekt. Ætli við eiguni ekki tvö
húsi Breiðholtinu öllu?”
„Þelta hljómar eflaust eins og bar-
lómur og dulin atvinnuauglýsing:
Arkitekta vantar verkefni,” bætti
Þorvaldur við og hló. „En ekki er
það nú þannig meint. Við höfum
yfirdrifið nóg að gera.” Og hann
bendir á doðranta með teikningum
l'yrir Þjóðarbókhlöðuna. „En manni
sárnar stundum hve lítið er gert úr
franrlagi arkitekta. Þegar getið er um
nýjar byggingar er sjaldnast haft fyrir
þvi að skýra l'rá nöfnum arkitektanna
og siðan er kannski verið að álasa
þeim fyrir að taka ekki nægjanlegt
tillit til fatlaðra þegar það er ekki
siður i annarra höndunr að móta
stefnuna t þvi tilliti.”
„Hér komum við inn á annað,”
„Nú er ég ekki að segja að allir
aðrir en arkitektar teikni kolómögu-
legar byggingar,” skaut Manfreð inn
í, „en hins vegar held ég að okkur sé
best borgið með gagnmenntuðu fólki
i greininni, — og hvaða grein sem er.
Auðvitað erum við arkitektar ekki
alveg saklausir af ýmsum glorium og
smekkleysum. Ég hugsa að ein skýr-
ingin á slíkum mistökum sé sú að
arkitektar hér fái of stór verkefni of
snemma á ferli sínum, þá kannski
gegnum pólitísk sambönd. Þeir hafa
e.t.v. nýlokið námi en hafa ekki
reynslu af þvi að vinna fyrir islenskt
umhverfi.”
„Það hefur verið deilt á það að
arkitektar séu að flytja inn stilbrigði
eða tækni sem ekki eigi við islenskar
aðstæður,” sagði Þorvaldur. „Ég
hef nú aldrei séð rökstuðning fyrir
þessu sem mark er á takandi. Ég held
einmitl að það sé heilbrigt að hafa
sem nánust samskipti við aðrar
þjóðir á þessu sviði. Það hefur t.d.
reynst íslenskri myndlist heillaríkt.
Við fáum arkitekta menntaða i mörg-
um löndum og þeir koma allir með
sinar hugmyndir og leggja i etnn
suðupott. En i sambandi við það sem
Manfreð var að segja um reynsluleysi
þeirra hér þá ætti að vera hægur
vandi að efna til nokkurs konar nám-
Verðlaunabygging þeirra Þorvalds og Manfreðs, kirkjugarðshús og kapella, Hafnarfirði, séð ofan af Ásfjalli. Um hana segja
arkitektarnir m.a.: „Húsið myndar 120 gráða horn móti kirkjugarðinum, bæjunum i kring og Esjunni. Það stendur með „út-
breiddan faðm” móti kirkjugarði... Með þvi að tyrfa þak garðhússins fellur það enn betur að grasi gróinni fjallshlíðinni og
garðinum”. Við hægri arm byggingarinnar á síðan að reisa kapellu.
skaut Manfreð inn í. „Hér risa kann-
ski heilu hverfin eða einstakar bygg-
ingar sem gjörbreyta umhverfi okkar
en enginn sér ástæðu til að ræða til-
komu þeirra í fjölmiðlum. Blöð og
timarit þyrftu að hafa aðgang að
menntuðum gagnrýnendum í arki-
tektúr, þó ekki væri nema til að veita
okkur aðhald. Nú vil ég alls ekki
hnýta í aðrar greinar en það má vel
ihuga að hér kemur varla út svo litið
Garðhús og kapella, séð að framan. Við innganginn vipstra megin er vatnsþró og kirkjuklukka. Árkitektarnir rekja notkun
sína á grófu timbri, torfi og steypu sumpart til eldri kirkna islenskra og sumpart til nútima byggingalistar.
Ijóðakver að það fái ekki einhverja
umgetningu i blöðum en ekki birtist
stafkrókur um það þegar verið er að
umturna öllu í kringum okkur og
hafa afgerandi áhrif á lif fólks i nútið
og framtíð. Á sama tima er svo
kannski verið að rifast um gömul
bárujárnshús niðri í bæ. Það vanlar
jafnvægi í þessa umræðu alla.”
„Þetta sinnuleysi er sérstaklega
bagalegt hér á landi,” sagði Þor-
valdur, „þar sem hús skipta okkur
kannski meira máli en aðrar þjóðir.
Við búum við umhleypingasama
veðráttu, þurfum því vönduð hús, og
svo eru hér heldur ekki tré að ráði
þannig að húsin verða mikilvægari í
landslaginu, hafa meiri áhrif á það.
Við verðum því að byggja af stakri
nærgætni, einkum upp til sveita.
Þegar illa er byggt ber einnig meira á
því fyrir vikið. Fólk virðist t.d. oft
velja einkennilega liti á hús sin úti á
landi og storkar þannig náttúrunni.
Það má gamli torfbærinn þó eiga að
hann féll alltaf sérstaklega vel að
landinu.”
skeiða fyrir nýkomna arkitekta til að
hjálpa þeim að komast inn í að-
stæður.”
„Nú má kannski segja að arki-
tektar hafi ekki gert nóg til að kynna
málstað sinn fyrir almenningi og það
ætti að vera hægt að bæta úr því með
nýju og rúmgóðu húsnæði félagsins i
Ásmundarsal. En ætli vel hannað hús
hafi samt ekki mesta áróðursgildið?”
sagði Manfreð.
„Hvort arkitektúr sé list? Ja,
kallið þið á DB greinina ekki „bygg-
ingalist”? Að öllu gamni slepptu vil
ég segja að arkitektúr geti verið list.
Góður arkitektúr er list en öll hús eru
ekki list.”
„Uppáhaldsbyggingar af eldri kyn-
slóðinni?” svaraði Þorvaldur spurn-
ingu blaðamanns. „Sundhöllin eftir
Guðjón Samúelsson finnst mér alltaf
glæsileg bygging, svo og Búnaðar-
bankinn eftir Gunnlaug Halldórs-
son.”