Dagblaðið - 30.04.1980, Blaðsíða 11

DAGBLAÐIÐ. MIÐVIKUDAGUR 30. APRÍL 1980.
II
Vigreifar indverskar konur tóku.dómi hæstaréttar i nauðgunarmáli ungrar fátækrar stúlku úr neðri lögum þjóðfélagsins ekki
með þögninni. Þær hafa efnt til mótmælaaðgerða og stofnað til ráðstefna um réttindamál kvenna i landinu.
Nauðgunarmál á Indlandi, sem var
allt að því gleymt og grafið, hefur að
undanförnu verið mjög í sviðsljósinu
og hleypt illu blóði í samtök og hópa
sem berjast fyrir réttindum kvenna.
Það sem varð til þess að vekja athygli
á málinu var ákvörðun hæstaréttar
um að ógilda fyrri dóm yfir tveimur
lögreglumönnum. Þeir höfðu áður
verið dæmdir fyrir að að nauðga 16
ára gamalli fátækri lágstéttastúlku,
Mathuru að nafni. Forsendur hæsta-
réttar voru þær að engar sannanir
lægju fyrir um að stúlkan hefði veitt
lögreglumönnunum viðnám. Áður
hafði komið fram og verið staðfest
að lögreglumennirnir voru drukknir
þegar þeir frömdu verknaðinn og
atburðurinn átti sér stað á lögreglustöð
á vinnutíma. Rétturinn visaði á bug
röksemdum um að aðgerðir lögreglu-
mannanna á lögreglustöðinni væru
þvingandi og byggði niðurstöður
sínar meðal annars á upplýsingum
um að stúlkan hefði áður ekki verið
hrein mey.
Það voru réttsýnir lögfræðingar
sem drógu málið fram i dagsljósið að
eigin frumkvæði. 1 kjölfar þess
hófust blaðaskrif og mótmælaað-
gerðir i mörgum borgum þar sem
krafizt var meiri réttinda konum til
handa. Ráðstefnur um nauðganir og
lagalega hlið málsins voru haldnar.
Kröfur voru settar fram um að hæsti-
réttur ógilti úrskurð sinn í máli
Mathuru og breytti jafnframt við-
horfi sinu almennt til kynferðis-
afbrota.
Á meðan dómskerfið á Indlahdi
hugsar ráð sitt og kannar hvort form-
legar ástæður fyrir þvi að taka málið
enn til skoðunar séu nægar halda
dagblöðin stöðugt áfram að draga
fram í dagsljósið ný og ný mál sem
varða kynferðisafbrot. Lesendabréf
og ábendingar til blaðanna frá
lesendum eru full af dæmum um al-
varleg afbrot sem valdastéttin vill að
þögnin geymi. Á þennan hátt hefur
komizt upp um mörg fieiri kynferðis-
afbrot þar sem í hlut eiga m.a. lög-
reglumenn og ýmsir valdamenn.
Kröfugöngur og ráðstefnur um
nauðgun eru skipulagðar um allt
landið. Sumar hreyfingar kvenna
takmarka umræðuna við almennt og
niðurlægjandi viðhorf til kvenna sem
til dæmis klúrt orðbragð við konur
og káf i þéttskipuðum strætisvögnum
eru merki um. Hvort tveggja flokk-
ast undir afbrot og er æ algengara i
Nýju Delhi. Aðallega eru það skóla-
strákar sem brjóta af sér á þennan
hátt. Sumar baráttukonur segja að
nauðganir í sveitunum og margs
konar áreitni við konur beri vott um
ótta karla við uppreisn þeirra undir-
okuðu, hvort sem um er að ræða
stéttir eða konur.
Fyrir átta árum var Mathuru-málið
bara rétt eitt dæmið um nauðgun i
afskekktu fjallaþorpi. Það vakti ekki
sérstaka athygli. Það gerðist heldur
ekkert þegar hæstiréttur dæmdi
lögreglumennina saklausa fyrir
tveimur árum og „lauk þannig mál-
inu” frá sínum bæjardyrum séð. Á
Indlandi tekur langan tima að fá
dómsniðurstöður útgefnar á prenti.
Það var ekki fyrr en seint á liðnu ári
sem Lotika Sarkar lagaprófessor við
háskólann í Nýju Delhi rakst á málið
þegar hún fór í gegnum dómasafnið.
,,Ég var furðu lostin,” sagði
prófessor Sarkar. Hún er fyrsta
konan sem fékk prófessorsembætti í
lagadeild háskólans. Hún sagði að
hæstiréttur hefði í fyrsta lagi hafnað
öllum röksemdum um að kynferðis-
leg áleitni lögreglumanna í lögreglu-
stöð væri í sjálfu sér þvingunarað-
gerð. í öðru lagi virtist svo sem
rétturinn hefði ekkert tillit tekið til
þess mikilvæga atriðis að stúlkan
kærði atburðinn og gekkst undir
læknisrannsókn.
„Við vitum að jafnvel á Vestur-
löndum hirða fórnarlömb nauðgunar
oft ekki um að kæra afbrotamann-
inn. Hér er félagsleg einangrun mun
algengari og aðeins fáar nauðgunar-
kærur koma fram. í þessu tilfelli
kærði hins vegar fátæka stúlkan,”
segir Lotika Sarkar.
Prófessorinn segir ennfremur að
viðhorf margra Indverja til nauðgana
einkennist af hleypidómum. Hún
bendir á að flest fórnarlömbin eru úr
röðum fátækasta fólksins, jafnframt
að nauðgun sé hegning sem valda-
menn og lögregla noti.
Prófessor Sarkar vakti athygli
þriggja annarra lögfræðinga á máli
Mathuru. Tveir af þeim voru karl-
menn. Lögfræðingarnir ræddu málið
fram og aftur. 1 september skrifuðu
þeir opið bréf til forseta hæstaréttar,
Y. V. Chandrachud, báðu um að
málið yrði tekið upp og dómurinn
endurskoðaður. „Mái eins og þetta
kæfir alla löngun manna til þess að
vernda mannréttindi milljóna
Mathura í sveitum Indlands,” sögðu
lögfræðingarnir í opna bréfinu sínu.
„Fyrst fengum við litil andsvör við
bréfinu,” sagði Sarkar, ,,og alls
engin viðbrögð i Delhi.” En síðar
tóku hreyfingar kvenna I Kaikutta,
Bombay, Ahmadabad og Poona
þráðinn upp og gerðu stórmál úr öllu
saman. Margir talsmenn kvenna-
hreyfinganna segja að skilningur al-
mennings fyrir vandamálinu hafi
aukizt eftir að það komst í hámæli.
Hins vegar hefur hæstiréttur enga til-
burði sýnt I þá átt að endurskoða
úrskurð sinn. Einn dómarinn sakaði
kvennahreyfinguna um að ætla að
þrýsta á réttinn að taka ákvörðun
sem væri óvenjuleg miðað við lög og
hefðir.
einu verða að hætta að vinna vegna
heilsubrests á hinum ýmsu aldurs-
skeiðum. Fólk sem máske hefur haft
sæmilegar tekjur verður að leita á
náðir santfélagsins. Fæstir hugsa ég
að geri það með glöðu geði og sporin
í þá átt eru mörgum þungbær. Oft
tekur langan tíma að ná þeim
styrkjum að hægt sé að skrimta af,
þar sem engar eignir hafa verið fyrir
hendi: Ef fólk er i leiguhúsnæði sem
það verður að greiða háu verði.
Ógreidd opinber gjöld, sem illu heilli
eru greidd af tekjum eftir á, á haki
sér. Til hverra á það að leita, oft illa
statt andlega og likamlega? Alll of
illa til að eltast við opinbera aðila lil
aðfágreitt úr sinum rnálum. Ég býst
reyndar við að á félagsmála-
stofnunum sé hægt að fá einhverja
aðstoð. En ég er ekki viss um að þar
sé nægilega vel og skipulega að þess-
ari hjálp staðið. Allt of oft hefi ég
vitað þessu fólki visað frá einum lil
annars. Það þarf að koma aftur og
aftur. Það eru margir ekki i þann
stakk búnir að þeir eigi varasjóð að
hlaupa í meðan þeir biða og jafna sig
eftir tekjumissinn. Oft er þetta
erfiðasti timinn i lifi þessa fólks. Það
þyrfti að vera sérstakur fulltrúi í
félagsmálastofnunum, sem tæki þessi
mál að sér, kynnti sér aðstæður þess
og flýtti allri aðstoð eins og mögulegt
væri. Ég álít að stuðningur við þetta
fólk þurfi að vera hvað mestur fyrsta
árið, meðan það er að sætta sig-við
það sem skeð hefur i lífi þess,^að er
eðlilegt að þetta fólk sé-ófrolinmótt
en það verður að létta því sporin
mcðin það er-að laga sig að nýjum
aðstæðum. Eflaust þarf það oft að
breyta mikið sínum lifsvenjum í
þessu mikla neyslu- og dýrtíðarþjóð-
félagi.
Sjálfsagt verður um langt skeið,
og ef til vill alla tið, þörf fyrir alls
konar liknar- og styrktarfélög, það er
á svo margan hátt hægt að aðstoða
þá sem eiga í erfiðri lífsbaráttu. En
hvenær kemur þá að þeirri fjárhags-
legu lausn, sem framtíðin ber
vonandi i skauti sér? Það er að
lífeyrisþegar fái þær greiðslur, þá
hlutdeild i þjóðartekjunum, að ekki
þurfi að vera að úthluta þeim
hlunnindum eftir einhverjum
reglugerðum, en að þeir geti sjálfir
valið hvaða fjölmiðaþjónustu þeir
kjósi og hvort þeir vilji hafa sima. Að
þeir geti haldið áfram að lifa frjálsir í
velferðarþjóðfélagi, eftir þvi sem
mannlegur máttur getur stutt þá til.
Guömundur Þórðarson,
fyrrum póslmaður.
Þess vegna Rauð verka-
lyðseining 1. maí
Frá því 1972 hefur Rauð verkalýðs-
eining 1. mai verið vettvangur þeirra
sem vilja halda á lofti róttækum
kröfum verkalýðsstéttarinnar, þeirra
sem visa á bug samráðsmakkinu og
pólitískri spilamennsku með hag
launamanna, þeirra sem vilja byggja
upp eigin styrk verkalýðssamtakanna
og gera þau að því vægðarlausa
stéttarlega afli sem auðherrarnir fái
ekki staðið gegn, og tekur enga
ábyrgð á vanda þeirra.
Árið 1977 sameinaði Rauð verka-
lýðseining þó aðgerðir sínar fundi
fulltrúaráðs verkalýðsfélaganna á
Lækjartorgi. En þá blés verkalýðs-
forystan líka til baráttu. Alþýðu-
bandalag og Alþýðuflokkur voru þá
báðir í stjórnarandstöðu og voru því
verkalýðssamtökunum ekki slík
hindrun sem þeir síðan hafa verið.
Undanhaldið f rá
samningunum '77
Barátta verkafólks 1977 var sigur-
sæl. Á bylgju þess sigms unnu þessir
flokkar mikinn kosningasigur. Kosn-
ingabarátta þeirra byggðist á því að
þeir gætu verndað kjörin fyrir verka-
lýðinn, bara þeir fengju nógu mörg
atkvæði. Með öðrum hætti gætu
verkalýðssamtökin ekki haldið sinum
samningum í gildi.
En hvað gerðist svo? í stað þess að
segja: Við tökum ekki þátt í neinni
stéttasamvinnustjórn, við tökum
ekki þátt í neinni ríkisstjórn fyrr en
hreinni verkalýðsstjórn, í stað þessa
notuðu þeir þá stöðu sem verkafólk
hafði skapað þeim til að hlaupa inn I
stjórn með Framsókn og beittu
sterkri stöðu sinni í verkalýðshreyf-
ingunni þannig að hægt var að halda
áframaðnartaísamningana frá ’77.
Og hver var svo árangurinn? Fyrir
atvinnurekendur var hann mikill.
Laun eru nú 10—20% lægri en þau
hefðu verið ef samningarnir frá '11
væru í gildi.
í dúett með
Vinnuveitenda-
sambandinu
Nú situr Alþýðubandalagið í stjórn
með íhaldinu og syngur dúett með
Vinnuveitendasambandinu um að al-
mennar grunnkaupshækkanir komi
ekki til greina. Alþýðuflokkurinn er
að vísu fyrir utan stjórn en keppist
þar nú líka við að sýna fram á hversu
ábyrgur hann sé gagnvart hag at-
vinnurekenda, lafhræddur við að at-
vinnurekeodur séu að komast að
þeirri niðurstöðu að Alþýðubanda-
lagið sé miklu betra í að vinna fyrir
þá skítverkin heldur en Alþýðuflokk-
urinn.
Verkalýðsleiðtogarnir æðstu vita
ekkert I hvora löppina þeir eiga að
stíga. Annars vegar togar Flokkurinn
og svo vilja þeir sýna samábyrgð með
sivælandi atvinnurekendum. Hins
vegar eru þeir auðvitað hræddir um
að undirstaða valda þeirra í verka-
lýðshreyfingunni geti riðað til falls ef
þeir sýna ekki lit.
Þessi reipdráttur um sálir þeirra
birtist svo í því að einn daginn sitja
^ „Verkalýösleidtogarnir æöstu vita ekkert
í hvora löppina þeir eiga að stíga. Annars
vegar togar Flokkurinn og svo vilja þeir sýna
samábyrgö meö sívælandi atvinnurekendum.
Hins vegar eru þeir auðvitað hræddir um aö
undirstaða valda þeirra í verkalýöshreyfing-
unni geti riðað til falls ef þeir sýna ekki lit.”
Ragnar Stefánsson
þeir kjaramálaráðstefnu ASÍ og fall-
ast þar á að auk 5% kröfu um al-
menna hækkun skuli verðbætur vera
í fastri krónutölu á hluta launastig-
ans, sem mundi hækka laun hinna
lægst launuðu um 15% til viðbótar á
einu ári. Hinn daginn gónir fram-
kvæmdastjóri Verkamannasam-
bandsins framan I sjónvarpsáhorf-
endur og spyr eins og álfur: Vill fólk
„peningalaunahækkun”?
Hættum að bíða
hvert eftir öðru
Helst virðast leiðtogarnir geta
fundið þá leið út úr ógöngunum að
reyna að klekkja á öðrum hlutum
hreyfingarinnar, reyna að styrkja
völd sín með þvi að sýna fram á að
þeir séu meiri bragðarefir en aðrir
foringjar. Það má ráða af ummælum
og athöfnum foringja BSRB og ASÍ
að þeir séu að bíða hvor eftir öðrum
til að geta fengið meira en hinn.
Sumir hafa sagt þetta beint. Samn-
ingar BSRB hafa nú verið lausir í
hartnær ár og samningar ASÍ
bráðum í hálft ár. Þeir sem skaðast af
þessari bið eru launafólkið í landinu.
1. maí skulum við sýna að við
viljum hætta þessum loddaraleik.
Við skulum sýna með öflugri þátt-
töku í Rauðri verkalýðseiningu að við
viljum baráttu I stað þess að láta
blekkja okkur lengur með stétta-
samvinnustefnu og samráðsmakki.
Við þurfum að leggja áherslu á
kröfuna um að verðbætur verði jafn-
ar I krónutölu upp úr og niður úr frá
miölungslaunum, eins og kjaramála-
ráðstefna ASÍ samþykkti og verka-
fólk almennt vill leggja áherslu á, en
hin háa forysta vill helst gleyma og
mun sennilega gleyma 1. maí.
Við skulum leggja áherslu á kröf-
una um að Alþýðubandalagið fari út
úr íhaldsstjórninni, flytji sig yfir og
setjist okkar megin við samninga-
borðið.
Samstaða gegn
heimsvaldastefnu
En við munum einnig halda á loft
kröfum um samstöðu með alþýðu
annarra landa, skera upp herör gegn
heimsvaldastefnu Bandarikjanna og
fylgifiska þeirra og efla vitundina
hérlendis bak við kröfuna um úrsögn
úr Nato og brottför hersins.
Heimsauðvaldið hefur verið á und-
anhaldi gagnvart alþýðu heimsins og.
misst marga gróðahítina I seinni tíð.
Um þ?tta vitna m.a. þyltingarnar i
Nicaragua og íran og byltingarbarátt-
an í E1 Salvador. Bandaríkin vígbúast
sem óðast til að snúa þessari þróun
við. Allt frá því i Víetnamstyrjöldinni
hafa þau átt óhægt um vik til beinnar
hernaðaríhlutunar vegna andstöðu
heima fyrir. Undanfarin ár hefur
Bandaríkjastjórn þó verið að brýna
vígtennumar I ákafa og búa sig til
hernaðarinngripa þegar tækifæri
gefst. 1. maí skulum við taka ræki-
lega undir með þeim Bandarikja-
mönnum og öðrum sem nú heyja
harða baráttu gegn nýju hernaðar-
brölti Bandaríkjanna.
Gegn öllu afturhaldi
Við skulum halda hátt á loft kröf-
um róttækrar kvenfrelsishreyfingar,
kröfum farandverkafólks, kröfum
um jafnrétti til náms.
Við skulum yfirleitt 1. maí skera
upp herör gegn öllu ihaldi og aftur-
haldi en líka gegn japli og jammi
stéttasamvinnuþýðrar verkalýðsfor-
ystu.
Ragnar Stefánsson.