Dagblaðið - 30.04.1980, Blaðsíða 13

DAGBLAÐIÐ. MIÐVIKUDAGUR 30. APRÍL 1980.
LeikSist
Leikhús fyrír böm —
til hvers? Fyrir hvem?
verða ekki einasta óeðlilegt, heldur
einnig óþolandi og skaðlegt bæði
lcikhúsinu og skólanum.
Það eru, eins og gefur að skilja,
engar patentlausnir til á þeim vanda-
málum sem á er drepið hér að ofan.
En það sakaði ekki ef vart yrði meiri
vilja til úrbóta en nú er, og þá ekki
einungis í orði heldur einnig á borði.
Það gæti til dæmis orðið ein leið til
lausnar á þvi ófremdarástandi sem nú
ríkir að leikhúsin mótuðu sér mark-
vissa stefnu i þvi starfi sinu er lýtur
að börnum. Viða erlendis hefur það
til dæmis verið reynt með góðum ár-
angri, að helga nokkrar uppsetningar
ákveðnu þema, og koma með þær til
áhorfenda hverja á fætur annarri.
Sagt f rá
eigin reynslu
Þannig verður leikhúsið fastur
liður í skóialifinu, en alltaf á nýjan
hátt ef vel tekst til. Það hefur enn-
fremur verið reynt að láta börnin
taka þátt í leikhúsatburðinum og þau
hvött til að segja frá eigin reynslu í
tengslum við það sem fjallað er um í
verkinu. Þannig hefur leikhúsið
ágæta möguleika á að koma þessum
yngstu áhorfendum sinum til nokk-
urs þroska. Skólinn gæti svo kom.ð
til móts við leikhúsið með þvi að
fjalla um sýningarnar og efni þeirra
áður en þær eiga sér stað og á eftir
þeim.
Allt sem gert er til úrbóta á núver-
andi ástandi kostar auðvitað sitt. Á
það má hins vegar benda, að iðulega
má finna fjarska ódýrar leiðir til að
koma upp ágætum leiksýningum,
ekki sist ætluðum börnum, án þess
þær þurfi að verða rýrari að gæðum.
Það hefur að undanförnu borið
heldur lítið á því, að leikhúsin legðu
kapp á að bjóða börnum upp á list
sína. Undantekningarnar eru reyndar
nokkrar: Þjóðleikhúsið sýnir Óvita
Guðrúnar Helgadóttur, Leikbrúðu-
land hóf nýverið sýningar á Sálinni
hans Jóns míns að Kjarvalsstöðum,
og að lokum nefni ég framtak sem
lítið hefur farið fyrir í fjölmiðlum:
Litla Leikfélagið i Garðinum hefur
sýnt Spegilmanninn eftir Brian Way á
Suðurnesjum og nokkrum skólum á
Rey kj avík ursvæðin u.
Ennfremur hefur umræða um leik-
hús fyrir börn verið með fátækleg-
asta mótinu að undanförnu. Þó var
fyrir skömmu samþykkt ályktun á
síðasta leiklistarþingi þar sem sagði,
ef mig misminnir ekki, að tímabært
væri að hefja rekstur sérstaks leik-
húss fyrir börn. En að því er best
verður séð, hefur lítið miðað í átt að
því marki, að minnsta kosti enn sem
komið er.
Þörfin er
til staðar
Nokkrar tilraunir sem gerðar hafa
verið benda ótvírætt til þess að full
þörf sé á leikhúsi fyrir böm, hvort
sem það leikhús sýnir fyrir börn ein-
vörðungu eða ekki. Það hefur nokkr-
um sinnum gerst að skrifuð hafa
verið leikverk ætluð til flutnings í
skólum og Alþýðuleikhúsið helgaði
til skamms tima mikinn hluta starf-
semi sinnar börnum. Aðsókn og
undirtektir sýndu svo ekki varð um
villst að þörfin er til staðar; börn
sækja í leikhús. Það er reyndar ekki
vitað, hvort sú ásókn stafar af þeirra
eigin frumkvæði, foreldranna eða
annarra, og það er ef til vill dálitið
bagalegt. Ef framboð á leiklist fyrir
böm er á annað borð til staðar,
hlýtur það að há leikhúsinu að
þekkja ekki áhorfendur sína, einkum
ef leikhúsið hefur gert það upp við sig
hvers vegna það starfar fyrir börn og
I hvaöa tilgangi.
í þessu sambandi er kannski mest
um vert að tína tvennt til í umræð-
una. Annars vegar er spurningin:
um leikhús fyrir böm er að ræða —
skólans, dagheimilisins eöa leikvall-
arins. Það er ekki ætlun mín að mæla
með neinum þessara valkosta á ann-
ars kostnaö. Rök fyrir staðarvali em
án efa af margvíslegu tagi og kemur
þá ekki síst til álita hvers konar verk á
í hlut hverju sinni. Og það leiöir hug-
ann að seinni spumingunni: Hvað á
að leika? Og hér erom við að mínu
viti farin að nálgast kjarna vanda-
málsins. Sú staðreynd blasir við að
framboð á leiklist ætlaðri börnum er
ekki einungis fátæklegt — vel að
merkja: að magni — heldur einnig
býsna tilviljanakennt.
Leikhúsin hafa gjarnan farið aðrar
leiðir en þeirra er vandi að áhorfend-
um sinum og leitað þá uppi, til dæmis
í skólum, einkum á höfuðborgar-
svæðinu, og iðulega sóst í því skyni
eftir samstarfi við viðkomandi skóla-
stofnanir. Tilgangur samstarfsins
hefur mér fundist óljós. Það virðist
ekki vera sem svo, að skólarnir og
leikhúsin hafi verið að móta sér neina
menningarpólitík (ef svo má að orði
komast) gagnvart börnunum, hvorki
af því taginu að börnum væri
nauðsyn eða þörf á að læra á leik-
húsið, né heldur að um væri að ræða
neina uppeldislega viðleitni þessara
aðila i því skyni að hafa áhrif á
áhorfandann.
Tortryggni
Fremur hefur verið um það að
ræða, að leikhúsin hafa séð sér greiða
leið að áhorfandanum, sem er nú
einu sinni hluti af leikhúsinu. En það
er hæpið, að það markmið: að sækja
til áhorfenda sinna, sé nóg eitt og sér.
Þar verður annað og meira að koma
til. Að hluta til skrifast einnig ábyrgð
þessa á skólana. Þær stofnanir hafa
ekki leitað til leikhúsa og falast eftir
efni, eins og ætti þó að geta verið
bæði sjálfsagt og eðlilegt. Það hefur
aukinheldur ekki á skort, að skóla-
stofnanirnar hafi sýnt leikhúsinu
töluverða tortryggni. Það kostar oft
of mikið þref að koma með sýningu
inn fyrir veggi skólans. Þegar til
lengdar lætur hlýtur slíkt ástand að
Jakob S. Jónsson
Brúðuleikhúsið kemur til barnanna.
Hvar á að leika? Hins vegar: Hvað?
Svörin við hvorugri þessara spuminga
eru sjálfsögð, og ef marka má þá um-
ræðu sem átt hefur sér stað hjá leik-
húsfólki frændþjóða okkar á
Norðurlöndum, snerta þau vanda alls
nútimaleikhúss.
Hvað á að leika?
Um fyrri spurninguna er það að
segja að valið stendur kannski
einkum milli leikhússbyggingarinnar
og þess umhverfis sem stendur áhorf-
andanum næst, til dæmis — þegar