Alþýðublaðið - 03.05.1962, Blaðsíða 13

í DAG, 1. maí gerir vcrkafólk
um heim allan hlé á brauðstriti
sínu og heldur hátíðlegan alþjóð
legan baráttudag verkalýðsins,
trútt minningunni um írumherja
verkalýðsbaráttunnar sem gerðu
þennan dag sögulegan með hetju
legri baráttu sinni gegn vopnuðu
ofbeldi, fyrir hálfum áttunda ára
tug í einni af stórborgum Banda
ríkjanna og lögðu grunninn að
frjálsum samtökum verkalýðsins.
í þeim þjóðlöndum, þar sem
samtök verkalýðsins eru írjáls og
engum háð nema umbjóðendum
sínum, fagnar alþýðan unnum
sigri í baráttunni fyrir bættum
kjörum og auknu félagslegu rétt
læti jafnframt því, sem hún
strengir Jieit sín, um að halda
,fram baráttunni fyi'ir brauði,
friði og frelsi, fyrir jafnrétti og
bræðralagi allra manna og þjóða.
Undir þessa kröfu tekur einnig
alþýða þeirra landa sem búa við
kúgun og ófrelsi þar sem frelsi
verkalýðsins er skert, þar sem
samtök alþýðunnar erui ýmist
bönnuð eða samtakafrelsi svo
stórlega skert, að um hagsmuna-
samtök í þeim skilningi sem við
leggjum á það orð, er ekki að
ræða, þar sem sjólfskipaðir vald
hafar sitja yfir rétti alþýðunnar
og skammta henni bæði frelsi og
brauð. En svara minnstu tilraun
hennar til þess að brjóta af sér
klafa kúgaranna og heimta révt
sinn, með múgmorðstækjum og
erlend'ri íhlutun.
Á þessum hátíðisdegi sendir
lýðræðissinnaður verkalýður í s
lands, alþýöu þessara landa beztu
bróður- og baráttukveðju, með
innilegum óskum um, að hún
megi öðlast frelsi undan harð-
stjórn, fái sjálf að ráða löndum
sínum og málefnum.
Yfir öllum frjálsum þjóðum
hvílir skugginn af síendurteknum
ögrunum kommúnistaríkjanna
við heimsfriðinn og hótunum, um
að beita giöreyðingarvopnum í
órásarstyrjöld.
Þessari hættu hafa hinar
frjálsu þióðir mætt með því að
mynda svæðisbundin bandalög
sem öll stefna að einu marki. Að
varðveita frið í heiminum og
treysta s.iálfstæði og tilveru þjóð
anna.
Það leikur ekki á tveim tung
um, að án þessara bandalaga væri
nú öðruvísi umhorfs í heiminum
en raun er á. og vafalaust hefðu
ýmsar þeirra þjóða, sem í dag
fagna sjr'fc*æði, orðið ofbeldinu
að hráð ella.
Það er staðreynd, sem eigi verð
ur í móti mælt, að því meiri og
harðari baráttu sem þjóð þarf að
heyja fyrir siálfstæði sínu, því
dýrmætara verður það henni og
þess meir weur hún að sér til
þess að var«veita fjöregg sitt.
Þctta er og hefur verið öllum
þorra Isleud'naa ljóst og af þess
um ástæ^’m einum höfum við
gerzt aði'ar að slíkum bandalög-
um, þótt samstarfið hafi lagt okk-
uró herðnr ýmsar kvaðir, sem oss
hafa ekH verið með öllu að
skapi, en °em við höfum viljað
uppfylla wna öryggis okkar og
annara fHVsra þjóða.
í sjálfsvarnarkerfi lýðræðis-
þjóðanna má enginn hlekkur
brosta, Gildir það jafnt um varn
arstöðvar og varnarlið hér á landi
sem í öðrum frjálsum löndum
lieims.
Allir íslendingar ala þá von í
brjósti, að aukinn varnarmáttur
lýðræðisþiöðanna, verði til þess
að koma í veg fyrir að nokkurt
ríki eða r’kiasamsteypa verði til
þess að riúfa heimsfriðinn og
hrinda af stað nýrri styrjöld.
Það er einlæg von okkar.að
-forustumenn stórveldanna finni
leið til þess að tryggja varanleg
an frið. Nýjar vonir hafa vaknað
í þessu efni við þær umræður,
sem nú eru hafnar á vegum S.þ.
En leiðtogum heimsins þarf að
skiljast, að verkafólk um heim
allan krefst þess, að árangur
verði af þeim viðræðum.
Vér hljótum í senn að harma
og mótmæla kjarnorkusprenging
um stórveldanna í austri og vestri
í andrúmsloftinu og krefjast al-
Kommúnistar hafa í blöðum
sínum undanfarna daga reynt að
láta líta svo út, sem ágreiningur
um kjaramálin hafi valdið því
að samkomulag tókst eigi.
Hér er hlutunum snúið við,
eins og venjulega á þeim bæ.
Enginn vafi er á því, að unnt
hefði verið að ná samkomulagi
um kröfur dagsins í kjaramálum,
ef kommúnistar hefðu haft fyrir
því nokkurn áhuga.
Fulltrúar lýðræðissinna í 1. ma,
nefndinni lögðu svo sem lýst hef
Þakkarskuld okkar, sem nú
njótum afrakstursins af baráttu
þeirra og fórrifýsi, verður seint
goldin.
Eina kröfu eiga brautryðjend-
urnir á hendur okkur, kröfu sem
okkur ætti Ijúft að verða við. En
hún er sú, að við höldum merkinu
ávalt hátt á lofti og fylgjum fram
baráttunni, eftir því sem okkur
er vit veitt og við höfum mann-
dóm til.
Alþýðusamtökin geta verið
stölt af þeim árangri, er þau hafa
FRA ÁNAUD TIL
þjóðlegs banns við öllum slíkum
sprengingum, banns sem fylgt
verði eftir með afvopnun og
ströngu, raunhæ'fu, alþjóðlegu
eftirliti.
Ég hefi gert þessi mál að um-
ræðuefni hér í dag, vegna þess
öðru fremur, að kommúnistar í
1. maí nefnd verkalýðsfélaganna
kusu að lóta samkomulag um
hátíðahöldin bresta á kröfum sín
um um að íslendingar segðu sig
ur verið af J.S. fram tillögu um
að reynt yrði til hlítar að ná sam
komulagi um ávarp dagsins, ein
göngu á stéttarlegum grundvelli.
Þessa tillögu notuðu kommún
istar eins atkvæðismeirihluta í
nefndinni til þess að feila, tin
göngu vegna þess, að þeir höfðu
meiri áhuga fyrir því að flokks
nýta 1. maí, heldur en fyrir stétt
arlegri einingu verkalýðsms þenn
an dag. .
Hér sannast því, enn einu sinni,
að kommúnistar hafa einingu al,
þýðunnar aðeins á vörunum, en
nota hvert tækifæri til þess að
sundra henni í verki.
Svo hörmuleg sem þessi sundr
ungariðja kommúnista er, er tíitt
þó hálfu verra, að til skuli ve: .
öfl í lýðræðissinnuðum stjórn-
málaflokki, sem nota áhrif sin
innan verkalýðshreyfingarinnar
til að efla þessa sundrungariðju,
sem í veigamiklum málum bei.. ;t
gegn málefnum, sem lýðræð.:-
flokkarnir eru í meginatriðu i
sammála um.
1. maí er í senn hátíðisdagur
■og dagur reikningsskila. — Þenn
• an dag ber oss að skyggnast um
.öxl, líta yfir farin veg og draga
lærdóma af fenginni reynslu.
Ræða Óskars Haligrímssonar
á útifundi lýðræðissinna á
LÆKJARTORGI 1. maí
úr varnarsamtökum vestrænna
þjóða og byðu þannig heim árás-
arhættunni, ekki aðeins að sínum
eigin bæjardyrum, heldur eigi að
síður dyrum þeirra þjóða sem
skyldastar eru að tungu, hugsun
og menningu sem við höfum haft
samstöðu með.
Á slíkar kröfur, gátu að sjálf-
sögðu engir aðrir fallist en
kommúnistar og bandingjar
.þeirra. Varð því ekki um sam
eiginleg hátíðahöld að ræða að
þessu sinni.
Meta, hvað við höfumi rétt
gert, og hvar yfirsést. Þegar við
nú höldum 1. maí hátíðlegan í
fertugasta sinn, hljótum við fyrst
af öllu að minnast brautryðjend
anna, sem fyrst hófu merkið á
loft, og báru með miklum sóm:i
gegnum erfið ár, baráttu og and
stöðu.
Við vottum frumherjunum,
sem ýmsir eru enn meðal okkar,
þakkir og virðingu fyrir þraut-
seigju, fórnfýsi og framsýni, sem
einkennt hefur baráttu þeirra.
náð á umliðnum árum, svo stór
felld hafa umskiftin orðið, að það
nálgast helzt byltingu.
Fyrir þá, sem sjálfir hafa verið
þátttakendur og lagt gjörva hönd
að þessari þróun, er óþarft að
lýsa þeim breytingum sem orðið
hafa á lífskjörum alþýðunnar á
þessu tímabili.
Ef draga ætti þróun þessara
áratuga saman í eina setningu,
liygg ég að henni yrði réttilegasi
lýst þannig:
Frá ánauð til sjálfsbjargar. Þó
baráttusaga skipulagðrar verka-
lýðshreyfingar á íslandi nái ekki
yfir langt tímabil, er það þó saga
um hetjuskap, baráttu, saga mik
illar fómarlundar.
Þetta er skylt að hafa hugfast,
ekki síst þá er við gleðjumst yfir
unnum sigrum.
Engum er þó jafn rík þörf að
festa sér sannindi þessi í minni og
okkur sem ung erum og tekið
höfum við þessum arfi.
Þess gætir allt of oft, að okk r
xhættir við að vanmeta baráltu
brautryðjendanna okkur er gjarnt
að telia þau lífskjör og félagsleg
réttindi er við njótum í dag, sem
sjálfsögð, að svo hljóti jafnan
að hafa verið.
Okkur er nauðsynlegt að kynn
ast til hlítar sögu verkalýðsbar
áttunnar, til þess að öðlast raun
hæft mát á þeim arfi, ,er okkur
er fenein til vörslu og ávöxtunar.
Undir bví hvort við innum þessa
sióifsöfíðu skyldu af hendi, er það
öðru fremur komið, hvort okkur
tpVst nð varðveita það sem áunn
ist. hefur og sækja fram til nýrra
oe stærri sigra.
Ein meginkrafa verkalýðssam •
takanna 1. maí 1923, var krafan
um R stunda vinnudag.
I.angt er nú umliðið, síðan 8
stnnda vinnudagurinn var viður
kenndur í samningum stéttar-
fpiaeanna, en bað var 1942.
witt er eigi að síður staðreynd,
að um langt árabil hefur skort
mikið á að 8 stunda vinna, færði
lannbeenm bær tekiur, sem
nsocria tíl mannsæmandi lífs. Til
bess að afla tekna fvrir brýnustu
nauðburftir verða íslenzkir laun
þegar að vinna óheyrilega langan
vinnudag, svo langan, að oft á
tíðum nálgast þrælkun, sem gef
ur engar írístundir til menningar
lífs.
Þessi þróun, er þeim mun öfug
snúnari, sem flestar þjóðir í ná-
grenni okkar, hafa stytt vinnu-
vikuna mjög verulega t.d. er al-
gengasta lengd vinnuvikunnar
40-45 stundir á Norðurlöndum.
í Bandaríkjum Norður-Amer-
íku eru þess dæmi að vinnuvika
sé aðeins 25-30 tsundir, og nýkjör
in ríkisstjórn í Finnlandi hefur
boðað, að þar í landi verði lög-
fest 40 stunda vinnuvika.
Ef íslendingar, eiga ekki að
verða undur veraldar í þessu efni,
þarf að gera skjótar ráðstafanir
til þess að ráða bót á þessu ó-
fremdarástandi. Tryggja launþeg-
um nægjanleg laun fyrir þann
vinnutíma, sem alsstaðar í menn
ingarlöndum er talinn hæfilegur.
Leiðirnar að þessu marki eru
sjálfsagt margar.
Sú, sem án efa yrði hag-
kvæmust og aðfarasælust, er að
stórbæta allt skipulag atvinnu-
framleiðni atvinnuveganna og
skapa á þann hátt, skilyrði fyrir
styttingu vinnutímans og hærri
laun.
Veigamikill þáttur á þessari
leið, er að taka upp ný launa-
greiðslukerfi, koma á ákvæðis-
vinnu við öll störf, þar sem það
er hagkvæmt, og koma því, sem
á skandinavisku nefnist arbejds-
vurdering-starfsmat, þar sem
verðlagning starfa færi eftir þýð
ingu þeirra og mikilvægi.
Að lausn verði fundin á þessum
efnum, er ekki aðeins brýnasta
viðfangsefni launþegasamtakanna
heldur e.t.v. mesta vandamál ís-
lenzkra efnahagsmála. Vandamál,
sem einskis má láta ófreistað til
að ráða bót á án tafar.
Því ber mjög að fagna, að Al-
þingi hefur sýnt skilning á mikil
vægi þessara mála, með því að
fela milliþinganefnd að rannsaka
með hverjum hætti sé unnt að
stytta vinnudaginn, án þess að
raunverulegar tekjur rýrni. Þesaj
verðuP jafnframt að vænta að
nefndin hraði störfum sínum, svœ
sem frekast eru tök á, og að lausrr
þessa vandamáls sé á næsta leiti.
Nú þegar þarf að gera ráð-
stafanir til að bæta afkomu þeirra
setn lakast eru settir, verka-
kvenna og verkamanna og ann-
ars láglauriafólks. Ætti sú lag-
færing að geta g#ngið fyrir r.ig
fljótlega og án allra átaka, þar
sem fyrir liggur yfirlvsing ríkis
stiórnarinnar. um að hún sé
reiðubúin til þess að beita áhrif
um sínum í bessa átt. Sú 4% Jcaup
hækkun. sem samkv. samninguo*.
kemur til framkvæmda 1. júní
n.k., er ófullnægiandi að bessu
leyti. enda bæt.ir hún ekki af-
komu þessa fólks sérstaklega og
raunar engra, ef henni verður
hlevnt út. ,í verðlagið. Þessi við
horf hafa nú verið viðurkennd af
stiómarvöldum og ber að fagna
því.
Það hefur verið, og er vafa-
laust enn. vilii mikils me'.-ihluta
innan verkalvðssamtakanna að
kjörin verði bætt án bess að
magna verðbólguna á nv án stöð
ugs kannhlauns milli verðlags og
launa. Bevnsla launtak, í hart-
nær tvo áratugi af 'töðugt
f.iölgandi krónum. sem i -f*iliarð
an hverfa í hít verðb Mgunnar,
livetur ekki til framhalds eftir
þeirri leið.Þessvegna hafa samtök
in krafist bess, og krefjast þess
mmm
ALÞÝÐUBLAÐIÐ - 3. maí 1962 |,3