Lesbók Morgunblaðsins - 18.11.1945, Blaðsíða 2

560
LESBÖK MORGUNBLAÐSINS
Orkuvinnsla og tekjur á unna kw.stund.
• (Línurit þetta sýnir, hve orkuvinsla Rafveitunnar hefir verið mikil á ári
frá því árið 1921 til þessa dags. Hún er 3 milj. kwst. fyrsta árið, eykst lítið, þok-
ast frá þvi árið 1927—1937 uppi 10 miljónir kwst, en hefir síðan, eins og skýrt er
frá í grcininni, aukist um 10 milj. kwst á ári, svo árleg aukning verður eins mik-
il ár cftir ár eins og öll notkunin var orðin 1937. — Hin boglínan sýnir breyting-
arnar á þvi, hvaða tkjur Rafveitan hefir fengið fyrir hverja unna kwst. Það er
svipað, þetta kringum 15 aura á árunum 1927—35, Iækkar síðan, er orkuvinslan
vex, og er komin niður í 10 aura árið 1939, lækkar enn og hækkar aftur i 10 au.)
orðinn nægilega fjölmennur, til þess
að grundvöllur væri fyrir slíku
mannvirki, og tafðist málið þó nokk
uð vegna utanaðkoinandi áhrifa.
En sjerstaklega er það eftirtekt-
arvert, hve raforkuþörfin liefir
margfaldast ört eftir að virkjun
Elliðaánna kom til sögunnar fvrir
aldarfjórðungi síðan. Ekki einasta
vegna þess, að fólkinu hefir fjölg-
að hjer, heldur vegna þess, hve raf-
magnsþörfin á hvern íbúa Reykja-
víkur hefir aukist mikið hin síð-
ustu ár. Arið 1922 var rafmagns-
notkunin 158 kílówattstundir á
mann, var orðin 226 kílóvattstund-
ir árið 1907, en 1380 kílóvattstund
ir árið 1944.
Fyrirætlanir um stóriðju.
Sama árið og heimstyrjöldin
fyrri braust út hófust umræður fyr
ir alvöru um það, að koma hjer
upp rafveitu til almenningsþarfa.
A þeim árum voru miklar fyrir-
ætlanir uppi um það, að reist yrðu
hjer á landi stór orkuver við ýms
helstu fallvötn landsins, til þess
að framleiða áburð til útflutnings.
Voru það erlendir menn, sem höfðu
þessar fyrirætlanir á prjónunum,
því alt var þetta fjarskylt fjárhags
getu íslendinga. Eitt af fjelögum
þeim, er hafði slíkar fyrirætlanir
með höndum. hafði aflað sjer nokk
urra vatnsrjettinda í Sogi, og var
um tíma talið einna líklegast, að
þetta fjelag myndi koma upp orku
veri. Fjelag þetta vann að undir-
búningi málsins næstu ár. En talið
var, að Reykjavíkurbæ myndi hent
ugra að fá rafmagn sitt frá þess-
ari stórvirkjun, en að virkja Elliða
árnar upp á eigin spýtur. Aflaði
bærinn sjer' þá vhtnsrjettinda í
Sogi, til þess að geta haft hönd í
bagga með framkvæmdum þar, sem
aðrir ætluðu að annast. Nú á bær-
inn öll vatrrsrjettindi að vestan við
Sog og að austanverðu þann hluta,
sem virkjaður er með Ljósafossst.
Sogsfjelagið hóf aldrei fram-
kvæmdir og var útsjeð um það upp
úr styrjaldarlokum. En bæjarstjórn
samþykkti árið 1918 að ráðast í
tvirkjun Elliðaánna.
Þá voru menn svo stórhuga að
tala um að bærinn legði strax út
í virkjun á Sogi. En samkvæmt á-
ætlun sjeríræðinga og reynslu Norð
manna í raforkumálum, reyndist
Reykjavík of fánienn og fjárhags-
lega varunegnug til þess að ráðast
í virkjun við Sog.
Elliðarárstöðin.
Á stríðsárunum fyrri voru settar
upp nokkrar rafstöðvar í bæn-
um, er einstakir menn ráku og
framleiddu rafmagn til ljósanotkun-
ar.
Þaim 27. júní 1921 hófst starf-
ræksla Elliðaárstöðvarinnar. Voru
þá teknar í notkun tvær vjelasam-
stæður. öpnur 500 hestöfl, en hin
1000 hestöfl.
Stofnkostnaður var upphafiega
áætlaður kr. 1,750,000. Var það ár-
ið 1917 að gengið var frá áætlun
þeirri, og átti afl stöðvarinnar
þá að vera aðeins 1000 hestöfl. En
niðurstaðan varð sú, að stofnkostn-
aðurinn varð kr. 3,229.000, vegna
þess m. a., að dýrtíð hafði aukist
mikið frá því áætlunin var gerð
uns stöðin var kornin upp.
Bæjarbúar voru þá 18000.
Mönnum ofbýður ekki 3% millj.
stofnkostnaður nú. En þá var þetta
mikið fje fyrir Reykjavík og til-
finnanleg sú hækkun, sem varð á
verðlaginu frá því að áætlunin var
geró.
Næstu 14 ár. eftir að ElJjðaár-
stöðinni var koqjið upp, var aukið
vtð hana jafnt og þjett, og þá með
það fyrir augum að fá sem bestau
grundvöll í þessari veitu undir