Lesbók Morgunblaðsins - 05.04.1964, Blaðsíða 3

E ftir heimsstyrjöldina fyrri, á há-
tíð, sem haldin var til að fagna sjó-
setningu skips í litlu hafnarborginni La
Ciotat í Suður-Frakklandi, sáum við á
torgi einu bronzstyttu af frönskum her-
manni og umihverfis hana mikla mann-
þröng. Við gengum nær og sáum, að
þarna stóð lifandi maður í grábrúnum
frakka, með hjálm á höfði, sting á
byssu, hreyfingarlaus á stalli í heitri
júnísólinni. Andlit hans og hendur voru
þakin bronzlit. Hann hreyfði ekki
minnsta vöðva og jafnvel augnahárin
bærðust ekki.
Við fætur hans var pappaspjald, reist
upp við stallinn, og á það letruð eftir-
farandi sögn:
MANN SLÍ KNESKI
(L’Homme Statue)
Ég, Charles Louis Franchard, ó-
breyttur hermaður í .... herdeild, hef
öðlazt þann óvenjulega hæfi-
leika, sem er afleiðing þess,
að ég var kviksettur við
Verdun, að geta verið algjör-
lega hrey.fingarlaus og borið mig svó
lengi sem vera vill eins og stytta.
Þessi hæfileiki minn hefur verið
kannaður af mörgum prófessorum og
úrskurðaður óskýranlegur sjúkdóm-
ur. Gjörið svo vel að leggja fram
smágjöf handa atvinnulausum heimii
Bertolt Brecht:
isföður.
Við köstuðum smápeningi á disk, sem
stóð við spjaldið, og gengum brott, hrist
andi höfuðin.
S vo að hér stendur hann, hugsuð-
um við, grár fyrir járnum, hinn ótor-
tímanlegi hermaður langra árþúsunda,
hann sem notaður var til að móta sögu
mannkynsins, hann sem gerði Alexand-
er, Sesar og Napóleon kleift að vinna
þau afrek, sem yið lesum um í skóla-
kennslubókum. Þetta er hann. Hann
deplar ekki auga. Þetta er bogskytta
Kyrusar, styrir hins sigðhjólaða stríðs-
vagns Kambysesar, sá sem sandar eyði-
merkurinnar gátu ekki um alla eilífð
grafið, fótgönguliði Sesars, kesjuriddari
Djenghis Khans, svissneskur varðmaður
Lúðvíks fjórtánda, fótgjönguliðsmaður
Napoleons fyrsta. Hann er gæddur þeim
eiginleika — sem er þrátt fyrir allt ekki
óalgengur — að láta ekki í ljós tilfinn-
mgar sínar, þegar á honum eru reynd
öl! hugsanleg eyðingartæki. Hann verð-
ur áfram (svo segir hann) eins og steinn
inn, tilfinningalaus, þegar hann er send-
ur í dauðann. Gegnumstunginn af spjót-
um allra alda — úr steini, bronzi, járni
— felldur af stríðsVög,num Artaxerxes-
ar og Ludendorffs hershöfðingja, troð-
inn í svaðið af fílum Hannibals og ridd-
urum Atla, tættur í sundur af þjótandi
málmi frá síendurbættum fallbyssum
margra árhundraða, já og einnig af
fijúgandi steinum frá valslöngum; gat-
aður af riffilkúlum eins stórum og dúfu
eggjum, eins smáum og býflugum,
stendur hann ótortímanlegur, lýtur æ á
ný skipunum sem gtefnar eru á ýmsum
tungum, en veit aldrei hvers vegna.
Það var ekki hann, sem sló eign sinni á
þau lönd, er hann náði á sitt vald, rétt
e-ins og húsameistarinn býr ekki í hús-
inu sem hann hefur reist. Meira að
segja átti hann ekki það land, sem hann
V'arði. Hann á jafnvel ekki vopn sín eða.
búnað. En yfir hann rignir dauða frá
fiugvélum og brennheitri tjöru frá borg
armúrum, jarðsprengja og fallgryfja und
ir fótum hans, banvænir sjúkdómar og
sinnepsgas umkringja hann, hold og
blóð sem egnt er fyrir spjót og örvar,
skotmark, skriðdrekakássa, gassuga, ó-
vinurinn framundan og Hershöfðinginn
að baki. Aragrúi handa, sem ófu hon-
um klæðin, bjuggu til brynjuna, skáru
honum skóna! Mergð vasa, sem hann
fyllti! Ómælanleg hróp á öllum tungu-
málum heims, sem hvöttu hann fram!
Fnginn guð, sem blessaði hann ekki.
I-Iann sem er haldinn ógeðslegri holds-
veiki þolinmæðinnar, mergsoginn af ó-
læknandi sjúkdómi þrautseigjunnar.
Hvers konar kviksetning er þetta,
hugsuðum við, sem hann getur kennt
þennan sjúkdóm, þennan uggvekjadi, fer
lega, afar smitandi sjúkdóm?
Getur ekki hugazt, spurðum við
sjálfa okkur, að hann sé læknanlegur
þrátt fyrir allt?
Orðsins þrótt og þungan hljóm Sá hann gegnum gleymskué!Vonarík og veðurhlý
þessir létu ríkja
ónýtt skraf og útlent hjóm
undan hlaut að víkja.
glöggt fyrir leiðum sönnum var í heiminn borin
sagði því til vegar vel
vísnaleitarmönnum.
feginsdaga fegurð í
fuglasöng á vorin.
1.
Fær nú þögnin fleira en sitt
frá mér tók hún lengi
litla kveðjuljóðið mitt
leikið á forna strengi.
Þegar hljóðlátt sögusvið
sveipar vetrargríma
þá er mál að mælist við
myndir liðins tíma.
Þó að sterkur stofninn sé
stæltum rótum festur
falls er von að fomu tré
fúnar það og brestur.
Eftir liðinn ævidag
ei má skuggum hamla.
Engu vægir veðurlag
veraldarljóðsins gamla.
2.
Rúm hans autt og-seinfylit sést
sönnum vinum braga
mun því lengst í minni fest
mannsins dáðasaga.
Göfug lund og greiðafús
gaf sér tóm frá önnum
til að opna eigið hús
öllum ferðamönnum.
Aldin fræði ukust þar
ofar Fjölnis dómi
kröftug ríma kveðin var
kynngifullum róm-i.
Vandað tal í stuðlum stælt
stefjatökin glæddu,
fomar sögur málið mælt
meginkrafti gæddu..
3.
Ómök til þess urðu gerð
ýmsan brag að hýsa
öldruð staka ein á íerð
átti gisting vísa.
Víða liggur fræðaféð
fennt á reginleiðum
þar var enginn Einar með
inná tímans heiðum.
Yfirsýn og álúð manns
oft var þó til bjargar
þangað gerði greindin hans
göngur býsna margar.
4.
Var með gát og vökudug
vel að störfum gengið.
Attu bóndans heilan hug
heiðin jafnt og engið.
Meðan hart á húsum þaut
hríð í miklu veldi
vissu fátt um vetrarþraut
valin hross á eldi.
Þegar frostin vötn og völl
vegum lögðu sléttum
hestamannsins unun öll
óx í djörfum sprettum.
Fögur jörð var frjó og góð
full með líf og gaman
þegar bundust land og ljóð
ljósum þætti saman.
5.
Aldrei lét hann yfirskin
orðum ráða sínum.
Eftir merkan mann og vin
mælt er í þessum línum.
6. ’
Hef ég nú með stuðlum stytl
stóra þögn í ljóði.
Loks er kveðjukvæðið mitt
komið fram úr hljóði.
Þagnarskil
Einar Þórðarson frá Skeljabrekku, f. 16. 3. 1877, d. 18. 9. 1963
Sveinbjörn
Becnteinsson
LESBÖK MORGUNBLAÐSINS 3
12. tölublað 1064