Lesbók Morgunblaðsins - 05.04.1964, Blaðsíða 11

SIGGI SiXPENSARI
jr
A erlendum bókamarkaði
Bókmenntir
Tamburlaine the Great. Christo-
pher Marlowe. Edited by Tatiana
A. Wolff. Methuen & Co. 10/6
1964.
Tamburlaine the Great var fyrsta
verk Marlowes, sem leikið var í
London við mikla aðsókn og
ágætar undirtektir/ Leikritið
gleymist svo til á seytjándu
öldinni, og það er ekkí sýnt aft-
ur íyrr en 1951. f þessu leikriti
er að finna margt hið bezta úr
skáldskap Marlowes. Aðalpersón-
an er hinn tryllti Timur, grimm-
ur og svakalegur ríkir hann yfir
landflæmum Asíu, í ofurmann-
legri stærð.
Útgáfan er vönduð, inngangur-
inn fjallar um Timur og heim-
ildir skáldsins um hann, lýst er
ensku leikhúsunum um daga
Marlowes og sögð saga leikritsins. .
Ágætur bókalisti fylgir útgáf-
unni.
Twelve Poems Considered. L. E.
W. Smith. Methuen & Co. 12/6.
1964.
Höfundurinn tekur tólf fræg
ensk kvæði og skýrir þau ná-
kvæmlega. Höfundar kvæðanna
eru meðal annarra: Shakespeare,
Donne, Marvell, Shelley og
Keats. Skýringar höfundar eru
mjög ítarlegar, hann kannar
dýpt kvæðanna og ,breidd, hug-
takatengsl höfundar við atburði
samtíðarinnar, orðamerkingu,
hrynjanda og rím. Aðall allra
þessara kvæða er sá, að kvæðið
lifir sínu lífi, er sjálfstæð sköpun
höfundarins, kvæðið er. Þess-
vegna er alltaí hægt að túlka
kvæði á mismunandi vegu. Það
fer eftir túlkara hvað hann finn-
ur í kvæðinu. Hver tími hefur
einn smekk. Því er mat lista-
verka alltaf tímabundið. Hver
tími sér það í mismunandi Ijósi.
Autiimn Journal. Louis Mac
Neice. Faber and Faber Ltd. 15s.
1964.
Þetta kvæði er ort á tímabilinu
ágúst— desember 1938. Kvæðið
speglar tilfinningar og hugrenn-
ingar höfundar á vályndum tim-
um Spánarstyrjaldarinnar og
Múnchenarsamninganna, fléttað
hversdagslegum atburðum dag-
legs lífs. Þetta kvæði er af
mörgum talið einn sannasti
vitnisburður um andrúmsloft
áranna rétt fyrir stríðið. Höf-
undurinn er vel þekktur hér á
landi, þar eð hann var hér á
ferðalagi ásamt Auden sumarið
1936, og gáfu þeir út bók um
ferðir sinar „Letters from Ice-
land“ sem er góð bók, og ólík
þeim uppveðruðu ferðarullum,
sem sumir útlendingar senda frá
sér um þessa eyju, og mannlíf
úti hér.
Saga, minningar
A History of France. André
Maurois. Methuen. University
Paperbacks. 18s. 1964.
Bókin er þýdd úr frönsku af
H. L. Binsse og G. Hopkins. Hún
var fyrst gefin út í Englandi
1949, og hefur oft verið endur-
prentuð. Höfundurinn er einn
þekktasti ævisagnahöfundur nú-
tímans, og hefur oft valið sér
ensk viðfangsefni, sérstaklega
urðu bækur hans um Byron og
Shelley frægar. Hann skrifar um
fræðileg efni í skáldsögustíl, og
bækur hans eru mjög vinsælar
og skemmtilegar aflestrar. Saga
Frakklands er hér uppdregin af
tækni og list skáldsins, minna
hirt um fræðilegar vangaveltur
og nákvæmni. Þessvegna er
bókin skemmtilegasta Frakk-
landssagan, sem nú er á mark-
aðnum .
The Bernard Berenson Trea-
sury. Selected and . edited by
Harold Acton. Preface by Nicky
Mariano. Mcthuen & Co. 36s.
1964.
Bernard Berenson andaðist 94
ára gamall árið 1959. Hann var
einn fremsti listfræðingur þess-
arar aldar, og fáir menn hafa
lifað jafnfullu og ánægjulegu lífi
og hann, aðalstarf hans var jafn-
framt aðaláhugamál hans. Þetta
úrval, sem birtist í þessari bók,
er að helmingi áður óbirt og
dregu'r upp ágæta mynd af ein-
um siðmenntaðasta anda tutt-
ugustu aldarinnar. Hér eru birt
bréf, sem hann skfifaði vinum
sínum, um allt það sem vakti
áhuga hans, allt frá námsárun-
um í Harvard skömmu fyrir 1880(
þar til 1958. Dagbókarbrot frá
síðari árum og stríðsárunum,
þegar hann einangraðist frá um-
heiminum, hugrenningar um list-
ina og lífið og sjálfan hann. Úr-
drættir úr ritum hans, ritum
sem gjörbyltu mati manna á list
endurreisnartímans: Norður-
ítalskir málarar endurreisnar-
tímans; Málarar frá Flórenz á
endurreisnartímanum; Feneyskir
málarar endurreisnartímans og
Mið-ítalskir meistarar á endur-
reisnártímanum. Útgefandi bók-
arinnar hefur notað hándrit og
aðrar heimildir, sem geymdar
eru í hinu fræga húsi Berensons
I Tatti.l) og hefur við samantekt
bókarinnar notið aðstoðar Nicky
Mariano, sem var vinur og að-
stoðarmaður Berensons í fjölda-
mörg ár. Harold Acton, nágranni
Berensons og vinur, ritar inn-
ganginn. Bókin er vöriduð að
öllum frágangi.
1) Skammt frá Flórenz,
Wi ^ 1 Jóhann Hannesson:
ÞANKARÚNIR
E
r ekki sálin eins konar vél? Verður oss ekki „fjarstýrt"
af örfáum einokunarmönnum eftir nokkur ár? f fullri alvöru
hefir sú kenning verið flutt um sálir dýranna (Cartesíus) og
síðar um sálir manna, að þær væru vélgengar (mechanismus,
þ.e. vélgengihyggja). Afturkast gegn þessum kenningum kom í
rómantísku stefnunni og lífshyggjunni (vitalismús). En spurn-
ingin knýr á með enn meiri þunga en áður, eftir tilkomu véla,
sem tala, syngja, reikna og hugsa. Aðrar vélar eru fastir milli-
Iiðir milli manna; prentsmiðjur, sími, útvarp, sjónvarp, svo
dæmi séu nefnd. Aðrar vélar einangra mann frá manni. Þegar
menn aka einn og einn að heiman og á vinnustað, eru þeir ná-
lega vátryggðir gegn því að þurfa að tala við nokkurn mann á
leiðinni. Kveðjum má svara með bendingum; ekki þarf að
eyða orku í vingjarnleg orð eða heilsa mönnum með handar-
bandi. Sjónvarp hefir komið því til leiðar að menn innan sjálfr-
ar fjölskyldunnar hætta að talast við, nema til að þagga niður
í öðrum — eða reka þá út. Lifandi menn eiga ekki að ónáða
mann, sem hlustar á talandi vél.
L endum vér undir fargi vélanna, líkt og pöddur undir
herfi eða rottur undir bíl? Eru menn ekki alltaf að biðja um að
•ríki vélanna komi til vor? Vissulega virðist vélagræðgin vera
óseðjandi eins og sakir standa. Og sú tíð er liðin er verkamenn
þrifu sleggjur og mölvuðu vélar eða lögðust á vegi og járn-
brautarteina. Fjöldinn allur hefir gefizt upp og auðmýkt sig
fyrir vélunum. Flatir liggja menn undir vélum eða krjúpa fyrir
þeim meðan kirkjuklukkurnar kalla menn til að tilbiðja Guð.
Þó gengur dæmið ekki þar með upp. Kvikmyndir gengu
hvorki af kirkjum né leikhúsum dauðum. Að vísu er dagblaða-
dauðinn (Avisdöden) allmikill í Evrópu á síðari árum og
hundruð kvikmyndahúsa gefast nú upp fyrir sjónvarpi. Eftir
verða samt stofnar, sem ekki gefast upp, menn sem ekki beygja
kné fyrir vélunum — og aðrir, sem fá á þeim megnan viðbjóð,
af því að þeir geta ekki gleymt lifandi náungum sínum. En hve
lengi stendur það?
■Mannskepnan hefir gert uppreisn gegn skapara sínum og
neitað tilveru hans. Nú gerir vélskepnan uppreisn gegn mannin-
um og vill afneita sál hans, leggja hana undir sig og stjórna
henni. Það eru einkum hinar talandi, syngjandi og hugsandi
vélar, sem eru til þess fallnar að murka lífið úr sálinni, upp-
leysa hana, líkt og glæpamaður uppleysir lík í sterkri sýru.
Eitt augljósasta dæmið úr lesbókum sósíalvísindanna fjallar um
afleiðingar „innrásarinnar frá Mars“ (sjá R.S.P., bls. 198—207,
á’r 1952). Margir lögðu á flótta undan innrásarmönnum, aðrir
kvöddu vini sína hinztu kveðju — enn aðrir fundu upp á ýmsu
furðulegu í þeirri sannfæringu að þessi innrás Marsbúanna
væri raunveruleiki. Af sex milljónum, sem heyrðu, ruglaðist
ein milljón meira eða minna alvarlega út af því að hlusta á
þennan „útvarpsþátt". Eflaust hefði mátt gera betur og rugla
fleiri.
K
J* ótt þess háttar endemi séu sjaldgæf — og verði, meðan
heilbrigt hugsandi menn hafa æðstu umráð yfir hinum talandi
og hugsandi vélum, þá á sér stað hægfara og jöfn skemmda-
starfsemi á sálarlífi manna og siðum fyrir áhrif þessara sömu
véla. Það dregur nokkuð úr tjóninu að með siðuðum þjóðum
halda vísindamenn, trúarleiðtogar, rithöfundar og sumir blaða-
menn uppi viðvörunum og gagnrýni, til þess að man'nssálin
verði ekki með öllu umsköpuð í mynd vélarinnar. Þekktu sjálf-
an þig, segir Sókrates. Þekktu rótina, segir Kung-fú-tze. Prófið
yður sjálfa, segir Heilög ritning. JLætur þú einhverja vél, t.d.
prentvél eða útvarp, úkveða hvernig þú notar frítíma þinn?
Eða’ tekúr þú sjálfur ákvörðun? Hlýðir þú þessum vélum —
ákveða þær hvaðan þú kemur og hvert þú ferð? Getur þú hvílt
sál og líkama — eða hafa vélarnar gert þig að æðikolli? Getur
þú látið útvarpið þegja ef kunningi kemur, og gefið þig að hon-
um? Eða er það orðið ómögulegt? Þetta væri fróðlegt að rann-
saka — það kostar ekki neitt. Og það skiptir máli fyrir lífs-
hamingjuna hvort þú ert húsbóndi yfir þínum vélum — eða
aðeins vél véla þinna.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS H
12. tölublað 1964