Lesbók Morgunblaðsins - 11.09.1966, Blaðsíða 11

Jóhann Hannesson:
ÞANKARÚNIR
Á KRISTNIBOÐSSTÖÐ, þar sem við hjónin störfuðum um
þriggja ára skeið, hötðu múrar verið hlaðnir nokkuð á aðra
mannhæð kringum öll húsin, kirkju, sjúkrahús, starfsmanna-
bústaði, garða og bleiti. Hlið var út að götunni og hús áfast
við, og var þar jafnan dyravörður, er leiðbeindi gestunum.
Hliðinu var lokað á nóttum, en mönnum hleypt inn ef þeir
áttu brýnt erindi, t. d. með sjúklinga. Var þetta skipulag
almennt í Kína við flestar stofnanir.
Óvenjulegt var aftur á móti að þrjú göt voru gegn um
múrinn á einum stað, svo lítil að eigi mátti maður kreppa
hnefann ef hann vildi stinga hendi gegn um eitt gatið.
Götin voru sett í um leið og múrinn var hlaðinn samkvæmt
óskum fyrri landeigenda, og mátti ekki troða neinu í þau
né loka þeim. — En hváð kom seljandanum til að setja
þessi skilyrði? Svar: Ekki mátti hindra frjálsa umferð and-
anna, hvorki framliðinna né annarra. Gangbrautir þeirra voru
um axlarhæð frá jörðu, og virtist það valda þeim óþægindum
að fara með öllu hærra. Nú voru götin þrjú, og þar eð and-
arnir virtust vera minni en hnefastórir, getur mikill fjöldi
þeirra hafa farið um götin daglega án þess að öngþveiti
myndaðist eða biðröð. Óþægindi höfðum vér engin af þess-
um öndum og lentum aldrei í árekstrum við þá. Þó kunna
þeir að hafa hraða’ð sér út um götin þegar vér héldum
morgunibæn eða messu og klukknahljómurinn barst út yfir
borgina.
Um allar jarðir voru andar á ferli, ekki sízt á götum,
bryggjum og gangstigum út um sveitir. Notuðu menn púður-
kerlingar til að reka þá frá sér eða vara við, svo að þeir
gætu hipjað hig undan og komizt hjá árekstri, einkum ef
mikið var um að veia. Oft varð þó ekki hjá árekstrum kom-
izt í annríki daglegs lífs, og sögðu menn „pong deh-kwei“
ef þeir lentu * árekstri við djöful — eða við annan mann,
sem þeim var illa við. Þa'ð merkir: ,,Ég rakst á djöful“.
Dyttu menn og meiddu sig eða misstu eitthvað niður, þá
var þar um að ræða árekstur við illan anda, eins ef menn
flæktust inn á veitingastaði og fóru þar í fjárhættuspil og
töpuðu öllu, eða lentu á slæmu skækjuhúsi, þar sem þeir
voru rændir. Alls staðar moraði af hrekkvísum púkum og
meinlegum lygaöndam; hér og þar sveif sál eins og annars
miðils, er fór sálförum frá taoprestum til annars heims, eða
kom þaðan með skilaboð. Voru þær ferðir hættulegar, þar
eð sálir miðlanna gátu líka rekizt á djöfla, rangsnúizt og
fyllst af lygi, enda iögðu prestar ekki sínar sálir í þvílíka
hættu, heldur tóku : miðilsiðnaðinn fátæka drengi á kyn-
þroskaskeiði og sen lu sálir þeirra alla leið aftur í gráa
forneskju á svipstundu. — Göfug goð, svo sem Amída Búddha,
svifu hátt yfir allri þessari þvögu, uppi í hreinu og heil-
næmu lofti, þar sem aldrei bar skugga á.
Andarnir virtust svífa svo sem 140-200 cm. frá jörðu,
vera nokkru stærra en gæsaregg, og geta náð hraða, sem
var meiri en hraði skipa undan straumi, því að þeir gátu
farið á undan þeim ug tyllt sér á sker, setið fyrir skipunum,
brotið þau og tortímt bæði manni og mús. Þess vegna áttu
menn jafnan að þegja þegai skipi var ýtt frá landi, en um
borð forðast öll þau ctö, sem gátu orðið djöflunum að gagni.
Meiri hluti andanna var illa innrættur, hrekkjóttur, lyginn
og duttlugarfullur. Menn reyndu að halda friði við þá með
daglegum reykelsisfórnum, færðum árla dags fyrir dyrum
úti í réttri hæð frá jörðu. En ekki nægði þetta ef eitthvað
biés á móti, svo sem veikindi, slys eða andlát ástvina. Þá
varð að ná í særingamenn einkum taopresta, því ekki var
á annarra færi að semja við þessar ægilegu hersveitir, og
jafnvel með aðstoð þessara sérfróðu manna var það dýrt
spaug. Daglega bættust illir andar í hóp þeirra, sem fyrii
voru, einkum sálir sjálfsmorðingja og glæpamanna.
Hugsun eins og sú, sem hér er lýst í örfáum dráttum,
nefnist animismi og hefir hvílt eins og farg á alþýðu Asíu
og Afríku. Svo var og í hellenska heiminum á jarðlífsdög-
um Jesú. Nt. sýnir oss inn í heim þar sem andaherinn er
lagður á flótta fyrír persónum, sem fengið hafa yfir sig
anda Guðs og Jesú Krists.
Eru þá þessir andar til, spyrja menn? Betra væri að
spyrja fyrst: Hafa þeir áhrif? Sjálfur held ég að margir
þeirra séu hugarfóstur, skáldskaparfígúrur og annað ekki,
eða sálræn öfl í þessa heims mönnum. En áhrifin eru ægi-
leg. Ég hef séð stúdenta, vel menntaða pilta og heyrt þá
segja frá og lesa um athæfi andanna, og svitinn bogaði af
þeim sökum þeirrar spennu, er þeir komust í. Til voru
einnig Kínverjar, sam álitu að andar framliðinna myndu
„gufa upp“ í öðrum Leimi a’ð nokkrum tíma liðnum, bland-
ast loftinu, líkt og reykur. En það leysti ekki málið, þvi
allt af bættust nýir við.
Animisminn er einnig til hjá oss. Takið aðeins eftir tali
blaðainar.na um prentvillupúkann! Og meinlegir lygapúkar
virðast koma einu og öðru hlálegu inn í blöðin, sem verra
er en pientvillur. Þá eru til menn, sem leggja lag sitt við
lægstu gerð af öndum, fara sálförum og snúa aftur inn 1
þennan heim með alls konar þvætting, sem fyllir heilar
bækur. Sízt er slíkt vænlegt til sálarheilla eða framfara
í vísindum og sannn þekkingu á mönnum og málefnum.
A erlendum bókamarkaði
Sálfræði:
E S P. Beyond Time and Dist-
ance. T. C. Lethbridge. Routledge
and Kegan Paul 1965.
„Sjötta skilningarvitið" er vin-
sælt viðkvæði, hvað það er hefur
aftur á móti löngum þvælst fyrir
mönnum. Nú er því haldið fram
að hugsanaflutningur eigi sér
stað og dýrategundir ýmsar séu
gæddar skyni, sem búi ekki með
mönnum. Höfundur þessarar bók-
ar álítur að hugur eða sál manna
sé ódauðleg og hvorki bundin
rúmi né tíma. Hann rekur
skyggni, hugsanaflutning og ým-
islegt annað sem nefnt er yfir-
skilvitlegt til þess hugtaks, sem
menn nefna sál. Höfundur styð-
ur þessar kenningar sínar til-
raunum, sem hann álítur að
sanni hans mál. Það hefur lengi
verið skoðun ýmissa að skynjun-
in sé ekki aðeins bundin hinum
svonefndu skilningarvitum, og
fleira eigi sér stað en heimspek-
ina dreymi um. Þetta hefur orð-
ið ýmsum tækifæn til hæpinna
útlistana og ódýrra skýringa á
ýmsum óskilj anlegum fyrirbrigð-
um. Mönnum hefur hætt til að
bera fram ýmiss konar patent
skýringar og látið óskhyggjuna
ráða meðvitað eða ómeðvitað.
Þetta hefur oft blandast ýmiss
konar hjátrú og hefur ýtt undir
undarlegar skoðanir ýmissa hjá-
trúarhópa. Bók þessi er tilraun
til þess að sanna einstaklings-
bundna tilveru utan rúms og
tíma á 148 blaðsíðum, registur
innifalið.
Bókmenntir:
H. G. Wells. Journalism and
Prophecy 1893-1946. An Anthol-
ogy Complied and Edited by W.
Warren Wagar. The Bodley Head
1966. 42/-.
Wells var mikilvirkur skáld-
sagnahöfundur. Hann var jafn-
framt blaðamaður, og hafði mik-
il afskipti af pólitík. Auk skáld-
sagna skrifaði hann fjölda blaða-
greina og setti saman rit um
sagnfræði og þjóðfélagsfræði. —
Hann var sósíalisti og leit á sig
sem baráttumann fyrir heppi-
legra þjóðfélagi, en hann var al-
inn upp í. Hann var spámaður,
í ýmsum bókum hans, sagði hann
fyrir um margvíslegar uppfinn-
ingar og tæki, sem síðar hafa
komizt í notkun. Honum var
ekkert mannlegt óviðkomandi og
var alla tíð sískrifandi, áhugi
hans var sivökull fyrir fólki og
atburðum og áhyggjur hans um
velfarnað mannkynsins varpaði
skugga á slðustu árin, sem hann
lifði. í þessari bók er safnað
saman þáttum úr þeim rúmlega
hundrað bókum, sem hann ritaði
og úr fjölda blaðagreina og minn-
ingargreina. Þessi bók gefur hug-
mynd um skoðun Wells á samtíð
sinni og um það, hvernig hann
áleit að framtíðin myndi æxlast.
Hér eru þættir af merkum sam-
tíðarmönnum hans, svo sem
Shaw, Lloyd George, Lenin,
Stalin, Churchill, de Gaulle o. fl.
Þessir þættir eru með því
skemmtilegasta i bókinni.
Þetta er mjög skemmtileg bók
og útgefanda hefur tekizt að gefa
ágæta mynd af manninum Wells
og samtíð hans. eins og hann
leit hana.
The Glass-Blowers. Daphne du
Maurier. Penguin Books 1966. 5/-.
Höfundur er með vinsælli höf-
undum nú á dögum. Bækur
hennar seljast um allan heim
og eru mikið lesnar. Hún tók að
skrifa greinar í blöð og tímarit
1928, eftir að hafa hlotið góða
menntun heima í Englandi og
síðar í París. Fyrsta bók hennar
kom út 1931 „The Loving Spirit".
Með bókunum „Jamaica Inn“ og
„Rebecca", sem báðar hafa kom-
ið út á íslenzku, varð hún met-
söluhöfundur. Sú síðast nefnda
hefur verið þýdd á tuttugu
þjóðtungur. Hún hefur einnig
skrifað leikrit og smásögur og
ævisögur. Hún er ágæt söngkona,
og bækur hennar eru auðlesnar
og einnig auðmeltar.
Þessi saga gerist í Frakklandi
á 18. öld og hápunkti nær sagan
I frönsku stjórnarbyltingunni. —
Þetta er lipurlega skrifuð saga
og hana prýðir allt það, sem
prýða á bók, sem allir ættu að
geta lesið án mikilla heilabrota.
&EAUTy
'^AT/V/Av
— Hafðu engar áhyggjur af þessu góða mín — láttu samt engan sjá þig!
U. september 1966
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS