Tíminn - 02.02.1967, Blaðsíða 5

FIMMTUDAGUR 2. febrúar 1967
5
Útgefandi: FRAMSOKNARFLOKKURINN
Framkvœmdastjóri: Kristján Benediktsson. Ritstjórar: pórarlnn
Þórarinsson (áb), Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og Indriði
G. Þorsteinsson FuIItrúi ritstjórnar: Tómas Karlsson Aag-
'lýsingastj.: Steingrimur Gíslason Ritstj.skrifstofur > Eddu-
húsinu, símar 18300—18305 Skrifstofur: Bankastrætl J Af.
greiðslusími 12323 Auglýsingaslmi 19523 Aðrar skrifstofur,
sím) 18300 Askriftargjald kr 105.00 á mán innanlands — I
lausasölu kr. 7.00 eint. — Prentsmiðjan EDDA h. f.
Aldarafmæli
Iðnaðarmannafélagsins
Um þessar mundir minnist Iðnaðarmannafélag Reykja
víkur aldarafmælis síns með ýmsum markverðum hætti,
og þjóðin hefur ástæðu til þess að senda þessu afmælis-
barni hugheilar kveðjur og gerir það. Blöðin hafa birt
ágrip af sögu félagsins og minnt á þátt þess og stórvirki
iðnaðarmanna í þjóðlífinu, og útvarpið minnist afmælis-
ins með myndarlegri dagskrá í kvöld, þó að afmælisdag-
urinn sé ekki fyrr en á morgun.
Iðnaðarmenn sjálfir hafa sett upp veglega sögusýn-
ingu til þess að fólk geti þar rakið hina merku sögu,
og ýtarleg bók hefur verið skráð og gefin út.
í Iðnaðarmannafélagi Reykjavíkur dafnaði vaxtar-
sproti iðnmenningarinnar í landinu. Það tók við svo
að segja ónumdu landi. Iðnaðarmennirnir settu svip
sinn á uppbyggingu höfuðborgarinnar, og frá iðnstöðv-
um, félögum og meisturum breiddist iðnmenning
um landið og festi rætur. Það getur verið ofsagt, að
Iðnaðarmannafélag Reykjavíkur eigi þarna allan heið-
ur, en -hann er mikill, sem því ber.
i K fj |* '
Það er ekki ýkja langt síðan, að iðnaður jafnt hand-
verk sem vélaiðnaður var ekki metinn til jafns við
aðrar meginatvinnugreinar landsmanna eða svipað til
jafns við þær. Öllum er nú hins vegar orðið ljóst, að
iðnaðurinn er nú einn af hornsteinum atvinnulífsins og
jafnmikilviægur fiskveiðum og landbúnaði til dæmis
og á því að njóta algers jafnræðis við þær atvinnugreinar,
af hendi löggjafa og stjómarvalda. Á það skortir þó því
miður lítillega enn.
Þótt hlutverk iðnaðarmanna hafi verið mikið á frum-
byggingarskeiðinu síðustu öldina hér á landi, er það
vafalítið enn meira á komandi árum, á sama hátt og
iðnaðurinn mun enn vaxa að gildi og nauðsyn.
Hraðbrautagerð
Morgunblaðið bh’tir í gær forustugrein um hraðbraut-
argerð. Má furðulegt heita, að Morgunblaðið skuli dirf-
ast að minnast á þetta eftir það. sem á undan er gengið.
Allir vita, að varanleg vegagerð er eitthvert brýnasta
verkefni íslendinga nú, og þeir eiga tækin til þess.
En ríkisstjórnin hefur gefizt upp við að halda
áfram. í sumar boðaði Morgunblaðið það fagnað-
arerindi, að a.m.k. þriggja ára stöðvun hlyti að verða á
varanlegri vegagerð hér á landi. í gær kemur nýtt fagn-
aðarerindi. Blaðið segir, að augljóst sé, að gerð hrað-
brauta krefjist meira fjármagns en íslendingar hafi get-
að lagt til vegamála af eigin rammleik til þessa. Þetta
segir blaðið. þótt eftirfarandi staðreyndir blasi við:
Fram að 1959 lagði ríkissjóður meira til vega en nam
tekjum hans af 'bílum og.umferð Með tilkomu þessarar
ríkisstjórnar snerist dæmið við Síðan hefur ríkisstjórn-
in tekið í skatta af umferðinni yfir tvö þúsund milljón-
um meira en farið hefur til vega Ef vegirnir hefðu feng-
ið að njóta umferðarteknanna, hefði verið hægt að
leggja varanlegan veg milli Reykjavíkur og Akureyrar
og austur að Þjórsá, sé miðað við sama kostnað og við
Reykjanesbraut fyrir þetta fé.
TÍMINN________________________________
r....... ............. * '■■ ■■■" ■
Walter Lippmann ritar um alþjóðamál:
Meiri dreifing valdsins er
aðkallandi í Bandaríkjunum
Samt mun hlutverk samríkisins halda áfram að vaxa
— í grein Lippmanns er rætt um eitt af þeim mörgu. vandamálum inn
anlnads, er hann þarf nú- að fást við.
ÞEGAE. þingið setzt á rök-
stóla að nýju, eru margir sam
mála um, að staldra beri við
og endurskoða hina miklu inn
köllun og útdeilingu fjár til
velferðarmála, en sú starfsemi
hófst á valdatíð Roosevelts og
hefur aukizt mjög á stjórnar-
árum þeirra Kennedys og John
sons. Rrýnasta ástæðan til að
staldra ivið stafar ekki af því,
að þjóðin hafi ekki, vegna sí-
hæfckandi útgjalda til styrjald-
arrefcstursins í Vietnam, efni á
að halda góðverkunum áfram.
Meginástæðan á ekkert skylt
við Vietnam, heldur hitt, að
óánægju gætir um margt í
sambandi við velferðarmálin,
ekki aðeins meðal afturhalds-
samra hægrisinna, heldur og
meðal þjóðarinnar allrar.
Hléið er nauðsynlegt vegna
þess, að framkvæmd velferð-
armálanna er orðin óviðráðan-
leg. Ford fulltrúadeildarþing-
maður sagði fyrir nokkrum dög
um: „Fjárveitingar á vegum
samríkisins eru nú 400
til 170 sérstakra áætlana, sem
lúta stjórn 21 stjórnardeildar
eða stofnana, 150 skrifstofa í
Washington og 400 skrifstofa
úti í fylkjunum. Hver aðili um
sig hefur sínar eigin aðferðir
við útdeilingu hins sameigin-
lega skattpenings".
Erfitt er að gera sér í hug-
arlund að grisja megi þennan
stjórnaskóg kvist fyrir kvist. Af
þessum sökum verða æ hávær-
ari kröfurnar um einhverja
gagngerða breytingu, einkum
þó umbætur, sem dragi úr hlut-
verki ráðamanna í Washington
við stjórn félagsmála þjóðar-
innar allrar.
EKKI getur samt sem áður
heitið, að neinn vilji afnema þá
þjónustu, sem hinni miklu sam
hjálp er ætlað að láta í té.
Þess vegna er hafin leit að leið
um til að dreifa skyldunum
meðal fylkjanna og byggðarlag
anna. Enginn vill rísa upp og
lýsa yfir, að hann sé á móti
skólum, sjúkrahúsum, fátækra-
hjálp og öðru því um líku. En
verulegrar andstöðu gætir gegn
sífelldri aukningu hins þung-
Iamalega hlutverks samríkis-
stjórnarinnar við framkvæmd
þessara mála.
Undangengin tvö ár hafa
fjárveitingar til sérstakra fram
kvæmdaáætlana í fylkjum og
byggðarlögum aukizt um 3*5%.
Þær nema 15 milljörðum dóll-
ara á þessu fjárhagsári. Sam-
kvæmt þeirri löggjöf, sem
þegar er á prjónunum, munu
greiðslur almannafjár til fylkja
og byggðarlaga verða komnar
upp í 30 milljarða dollara árið
1975, og er þá ekki reifcnað með
neinum nýjum áformum.
Eigi að láta ýmsar stjórnar-
skrifstofur hætta að stjórna
velferðarmálunum er ekki um
aðra leið að ræða en flytja
stjórn þeirrar starfsemi út í
fylkin og byggðarlögin. En þar
er eigi að síður við erfiðleika
að etja. Þeir eru í því fólgnir,
að yfirvöld fylkjanna og byggð
arlaganna verða að mestu að
treysta á eigna- og söluskatta
og eiga því erfiðara um vik að
safna fé en samríkisstjórnin,
sem hefur ráð á tekjusköttum
félaga og einstaklinga. En á
þessum erfiðleikum þarf samt
sem áður ekki að stranda.
UNNT ER að ráða niðurlög-
um þeirra vandkvæða, sem
stafa af mismunandi aðstöðu til
fjáröflunar og tvær aðferðir að
minnsta kosti eru þegar í at-
hugun. Walter Heller hefur
stungið upp á leið. Samkvæmt
henni ætti samríkisstjórnin að
skipta milli fylkjanna og láta
af hendi skilyrðislaust ákveð-
inn hundraðshluta tekjuskatts-
ins, til dæmis 1—2. Með þessu
móti fengju fylkin í sinn hlut
þrjá til fimm milljarða dollara
á ári, en það er alldrjúgt fram
lag, sem efldi mjög fjárhags-
legt sjálfstæði þeii’ra.
Önnur leið er að samríkið
rýmki heimildir fylkjanna til
skattlagningar tekna. Sá kost-
ur fylgir þessari aðferð við
lausn vandans, að stjórnir
fylkja og byggðarlaga, sem
eyða hinum auknu tekjum,
bæru þá sjálfar ábyrgðina á
innheimtu þeirra. Með því
móti væri þeim forðað frá
freistni, sem þær kynnu að
eiga við að etja, ef þær gætu
eytt fé, sem samrikisstjórnin
yrði að innheimta.
Sennilegt virðist, að sam-
þykkt verði einhver aðferð til
að veita fylkjunum aðild að
tekjum samríkisins, ef ekki á
þessu þingi þá síðar. Þetta hlyti
að orka miklu til að bæta úr
ágallanum, sem leiðir af fjár-
hagsvaldi samríkisstjórnárinnar
í samanburði við veika aðstöðu
fylkjastjórnanna í þessu efni.
HVAÐ SEM öllu öðru líður,
hlýtur samríkisstjórnin að
gegna mjög stóru og raunar
stækkandi hlutverki í þjóðlíf-
inu, hvor flokkurinn, sem fer
með stjórn og hvaða deild hans
sem forustuna hefur á hendi,
Ekki er unnt að framkvæma í
eitt skipti fyrir öll endurskoð-
un þeirra samríkislaga, sem að
þessu lúta. Þetta verk hlýtur
að taka langan tíma og verður
að byggjast á dýpri og ná-
kvæmari könnun en einstakir
stjórnmálamenn eða kjósendur
eru færir um að annast.
Daniel P. Moynihan prófess-
or, kunnur sérfræðingur í mál-
efnum þéttbýlisins, hefur stung
ið upp á aðferð til að greiða
fyrir fullnægingu þessarar þarf
ar: „Þingið gaeti sett á stofn
skrifstofu til að endurmeta lög
Húri ætti að hafa það hlutverk,
að meta kerfisbundið árangur
félagslegra og fjárhagslegra
áætlana, sem þingið hefði sam-
þykkt og kostaðar væru af op-
inberu fé.
Þessi skrifstofa gæti verið
sérstök stofnun, eða haft inni
í bókasafni þingsins eða hinni
almennu fjármálaskrifstofu
þess. Óhjákvæmilegt skilyrði
væri þó, að starfsmenn hennar
væru vísindamenn, sérfræðing-
ar í félagsmálum, sem mætu
kerfisbundið árangur af áætlun
um ríkisstjórnarinnar á sama
hátt og hin almenna fjármála-
skrifstofa endurskoðar áætlan-
irnar tölulega“.
Slík stofnun yrði mjög til að
auðvelda undirbúning þeirrar
endurskoðunar, sem svo brýn
þörf er á.
Bl