Alþýðublaðið - 01.05.1985, Blaðsíða 7

Miðvikudagur 1. maí 1985
7

tmimmim mim
býlishúsum, sem F.B. byggði, og
skipulagði stóran hluta af bygg-
ingasvæði F.B. í Breiðholti, en það
er í um 7 km. fjarlægð austur af
miðbæ Reykjavíkur og eins og ég
hefi áður nefnt, var F.B. fyrsti aðil-
inn, sem hóf framkvæmdir í þess-
um borgarhluta.
I sambandi við vélvæðingu var
þetta gert. Keyptir voru stórir kran-
ar, sem gengu eftir spori. Einnig
voru keypt stálmót. Þetta voru þá
nýjungar, sem hafa reynst mjög vel
síðan og að ráði Hallbergs var farið
að nota forsteyptar einingar. Hvað
þessi atriði varðar má segja, að F.B.
hafi haft forgöngu hér á landi í vél-
væðingu byggingariðnaðarins.
Verkefni nefndarinnar var það stórt
að mjög erfitt reyndist að fá aðal-
verktaka til að taka það að sér.
Ymsir sýndu verkefninu áhuga og
var farin sú leið, að fá þá til að
mynda verktakafélag, Breiðholt hf.
Að því stóðu verktakafélög, verk-
fræðingar og byggingameistarar.
Gerður var samningur við aðal-
verktakann um einingarverð, en
F.B. lagði til krana og stálmót.
Einnig samdi F.B. við ýmsa undir-
verktaka og efnissala, eftir að út-
boð höfðu farið fram fyrir milli-
göngu Innkaupastofnunar ríkisins,
sem veitti mikla og góða aðstoð við
að koma fyrsta byggingaráfanga af
stað. Eftir það sá F.B. sjálf um öll
útboð. Samtals urðu byggingar-
áfangar sjö talsins og voru þeir allir
boðnir út. Samið var við Breiðholt
hf. um 6 þeirra, en þann sjöunda
parhúsin var samið við Ármanns-
fell hf.
Á árinu 1969 fór fram endurskipu-
lagning á starfsemi F.B. eins og fyrr
segir og var þá starfsliði fækkað í
fimm manns, enda hafði þá allri
hönnun og undirbúningi fyrir bygg-
ingu 1250 íbúða verið lokið að
mestu leyti. Þá var einnig sýnilegt,
að mun lengri tíma þyrfti til að
ljúka verkefninu, en upphaflega
var ráðgert og ný framkvæmda-
áætlun samin, sem gerði ráð fyrir
að F.B. lyki verkefni sínu á árunum
1974 og 1975, og stóðst það, nema
hvað byggingu parhúsanna seink-
aði eins og áður var getið. Öll hús,
sem Framkvæmdanefnd bygging-
aráætlunar byggði voru full frá-
gengin að utan og innan. Lóðum
var einnig skilað frágengnum í
hendur kaupenda.
Tilgangi náð
Ég tel að upphaflegur tilgangur
með verkefni Framkvæmdanefnd-
ar byggingaráætlunar hafi náðst í
aðalatriðum. Eingöngu var byggt á
Breiðholtssvæðinu og í húsum
þeim, sem F.B. byggði þar búa nú
um 6—7 þúsund manns. Húsnæð-
iskostnaður í þessum húsum er
miklum mun minni en almennt
gerist, og þannig hefir þessi stóri
hópur höfuðborgarbúa hlotið veru-
lega kjarabót.
Dómar manna um Breiðholts-
hverfið sem slíkt voru lengi mis-
jafnir. En eftir að aðstaða á sviði
verslunar og viðskipta, menntunar,
heilsugæslu og annarrar opinberrar
þjónustu hefir batnað heyrast gagn-
rýnisraddir sjaldnar en áður, og
ekki verður betur séð, en að flestir
íbúanna uni vel hag sínum í Breið-
holtinu.
Um það leyti, sem F.B. var að
Ijúka verkefni sínu átti nefndin
varasjóð sem ákveðið var með leyfi
ráðherra, að verja til þess að reisa
menningarmiðstöð í Breiðholti.
Stefnt var að því, að þar yrði fjöl-
breytileg aðstaða til hverskonar fé-
lagsmálastarfsemi fyrir íbúa í
Breiðholti, og í samstarfi við borg-
aryfirvöld var menningarmiðstöðin
reist við Gerðuberg 3—5 og var hún
tekin í notkun í marsmánuði 1983.
Þar er m.a. bókasafn, tónlistarskóli
og samkomusalur fyrir um 100
manns, auk aðstöðu til ýmisskonar
félagsstarfsemi, tómstundaiðkana
og samkomuhalds, sem reynslan
sýnir, að íbúar Breiðholts kunna vel
að meta.
Þær raddir heyrðust utan af
landsbyggðinni, að íbúðarhúsa-
byggingar F.B. hér í höfuðborginni
hefðu átt þátt í byggðaröskun í
landinu og vil ég ekki leggja dóm á
réttmæti þeirrar kenningar. En ég
hygg, að óvíða annarsstaðar en hér
í Reykjavík hafi á þeim tíma verið
unnt að koma við þeirri tækni og
skipulagningu sem var á störfum
Framkvæmdanefndarinnar. Þess er
einnig að geta, að á stríðsárunum
hafði fjöldi manns komið til borg-
arinnar í atvinnuleit, og margir sest
að í bröggum og heilsuspillandi
húsnæði. Þessvegna var m.a. sér-
stök þörf til úrbóta hér í höfuð-
borginni í húsnæðismálum þessa
fólks. Víða um landið voru til Bygg-
ingafélög verkamanna, en víða
höfðu engin slík félög verið stofn-
uð, þrátt fyrir að ákvæði um þau
höfðu verið til um langt árabil.
Stjórn. verkamannabú-
staða:
Fyrstu lög um verkamannabú-
staði eru frá 18. maí 1929. Á árun-
um 1933—1971 voru á grundvelli
þeirra byggðar 1748 íbúðir í 41
sveitarfélagi. Þar af byggði Bygg-
ingafélag Alþýðu hér í Reykjavík
148 íbúðir og Byggingafélag verka-
manna, sem tók við af Byggingafé-
lagi Alþýðu árið 1939, 526 íbúðir,
eða samtals 674 íbúðir, sem eru
38.5°/o af heildartölunni. Talið er,
að á grundvelli þessara laga hafi
7000—8000 manns af tékjulægsta
fólki í landinu komist í eigið hús-
næði.
í lok sjöunda áratugarins var svo
komið, að lögin voru að verulegu
leyti óvirk, m.a. vegna ónógs fjár í
Byggingasjóði verkamanna og af
fleiri ástæðum. Var þá brugðið á
það ráð að fella lagaákvæði um
verkamannabústaði inn í heildar-
löggjöf um húsnæðismál, sem sett
var með lögum nr. 30 þann 12. maí
1970, um Húsnæðismálastofnun
ríkisins. Lagaákvæðin um verka-
mannabústaði voru sett í IV. kafla
þess lagabálks undir heitinu: Bygg-
ingarsjóður verkamanna og verka-
mannabústaðir. í V. kafla kom síð-
an ákvæði um útrýmingu heilsu-
spillandi húsnæðis. Með þessum
lögum voru gerðar verulegar breyt-
ingar á stjórn og skipulagi bygginga
verkamannabústaða frá þeim laga-
ákvæðum, sem áður höfðu gilt.
Með setningu laganna var að því
stefnt, að auka á ný fyrirgreiðslu
við byggingu verkamannabústaða
til hagsbóta fyrir tekjulægstu þegna
þjóðfélagsins.
í lögin voru sett ákvæði, sem
tryggðu betur en áður fjármagn til
bygginga verkamannabústaða, og
til þess að það fjármagn nýttist sem
best, var ákveðið, að stjórnir verka-
mannabústaða í hverju sveitarfélagi
skyldu, að undangenginni könnun
á húsnæðisþörf, semja byggingar-
áætlanir til fjögurra ára í senn, og
leggja þær tillögur sínar fyrir hlut-
aðeigandi sveitarstjórn til sam-
þykktar. Að öðru leyti kveður sá
kafli laganna um Húsnæðismála-
stofnun ríkisins, sem fjallar um
Byggingarsjóð verkamanna og
verkamannabústaði, nánar á um
gerð íbúða, skilyrði, sem uppfylla
þarf til kaupa á íbúð í verkamanna-
bústað, lánskjör o.fl.
Með lagabreytingunni 1970 var
eins og áður segir, stefnt að því að
endurvekja byggingakerfi verka-
mannabústaða. Einnig var þá haft í
huga að hagnýta þá reynslu, sem
fengist hafði af starfsemi Fram-
kvæmdanefndar byggingaráætlun-
ar, og að því stefnt, að kaupendur
verkamannabústaða yrðu aðnjót-
andi svipaðra lánskjara og þeirra,
sem gilda á því húsnæði, sem Fram-
kvæmdanefndin hafði látið byggja.
Hlutdeild sveitarstjórna og Hús-
næðismálastofnunar ríkisins f.h.
ríkisins að stjórnun verkamanna-
bústaða var aukin til muna, en
sveitarstjórnir og ríki útvega megin-
hluta þess fjár, sem stjórnir verka-
mannabústaða í byggingu fá til ráð-
stöfunar. Ennfremur eiga verka-
lýðsfélög í viðkomandi sveitarfélagi
aðild að stjórn verkamannabú-
staða.
Framlag sveitarsjóða, sem skyldi
greiðast þegar byggingarfram-
kvæmdir hafa verið ákveðnar, var
ákveðið minnst 200.00 kr. á ibúa í
sveitarfélaginu, og eigi hærra en
400.00 kr. og átti það að greiðast
næstu 4 ár frá því að ákvörðun var
tekin um framkvæmdir, en jöfnun-
arsjóður sveitarfélaga skyldi annast
greiðslur fyrir sveitarfélög þau, sem
hlut eiga að máli. Á þær tölur, sem
sveitarstjórn ákvað þannig að
greiða, skyldu koma breytingar
samkvæmt vísitölu byggingar-
kostnaðar. Ríkissjóður skyldi
greiða árlega framlag til Byggingar-
sjóðs verkamanna jafnhátt og sam-
anlögð framlög sveitarfélaganna.
Lögin gerðu ráð fyrir því, að vænt-
anlegir íbúðareigendur legðu fram
20% byggingarkostnaðar. Enn-
fremur, að Byggingarsjóður ríkis-
ins veitti hámarkslán með almenn-
um lánskjörum þess sjóðs.
Síðan skyldi Byggingasjóður
verkamanna veita lán, sem, næmi
heildarbyggingarkostnaði hverrar
íbúðar, að frádregnu eigin framlagi
og húsnæðismálastjórnarláni sam-
kvæmt framansögðu. Þau lán
skyldu vera til 42 ára með 2% árs-
vöxtum og greiðast með jöfnum
ársgreiðslum vaxta og afborgana.
Kostnaður veðdeildarinnar var
ákveðinn 1/8% á ári. Lán þessi
mátti ekki vísitölubinda, þau
skyldu tryggð með 2. veðrétti í íbúð
lántakanda. Húsnæðismálastjórn
annaðist lánveitingar úr Byggingar-
sjóði verkamanna.
Rétt til þess að kaupa verka-
mannabústað skyldu þeir einir
hafa, sem fullnægðu eftirfarandi
skilyrðum:
1. Eiga lögheimili í viðkomandi
sveitarfélagi.
2. Búa við ófullnægjandi húsnæð-
isaðstöðu.
3. Sýna fram á að tekjur þeirra fari
ekki yfir ákveðin mörk miðað við
meðaltal síðustu þriggja ára, og
þegar þau mörk eru ákveðin skal
bæta við þau tiltekinni upphæð
vegna hvers barns innan 16 ára á
framfæri.
Þessi viðmiðun breytist árlega.
S.l. ár mátti þriggja ára meðaltalið
vera kr. 380.000.00 og viðbót fyrir
hvert barn innan 16 ára var kr.
29.000.00.
Ákvæðum um framlög sveitar-
sjóða og lánskjörum til íbúðakaup-
anda hefir verið breytt frá því sem
að framan segir. Sveitarsjóðir
greiða nú 10% af kostnaðarverði
íbúðanna til Byggingarsj. verka-
manna og sjóöurinn lánar kaup-
andanum alit að 90% af söluverði
til 42ja ára með 0.5% vöxtum og
fullri verðtryggingu. Kaupandinn
greiðir 10% af fullu kostnaðarverði
í tvennu lagi. Byggingarsjóðurinn
fær tekjur frá ríkissjóði af sem
svarar einu prósentustigi af launa-
Framh. á bls. 19.
GUNNAR
GUÐMUNDSSON HF
50292 VORUMARKAÐUR MIÐVANGI41-53159
Garðaflöt
Garðabæ
Sími42424
Strandpötu 28
Hafnarfirði
Sími50159