Alþýðublaðið - 01.05.1985, Blaðsíða 10

10
Miðvikudagur 1. maí 1985;
Samstaða í dag
— Hver er staða Samstöðu í dag,
þrem árum eftir að heriögin gengu
í gildi?
Ég vissi strax í byrjun, í ágúst
1980, að hreyfjngin myndi þróast í
mismunandi þrepum. Engir stórir
sigrar myndu vinnast í fyrsta þrep-
inu. Þegar verkfallinu lauk, hélt ég
því fram, að framundan væru erfið-
ir tímar, sem mér stóð ógn af. Og
stundum urðu þeir tímar erfiðari en
ég bjóst við. En við gátum ekki
brugðist öðruvísi við. Ég held að
við höfum náð því fram, sem hægt
var að ná fram.
Seinna, sumarið 1981, tók annað
þrepið við. Það var hættulegt fyrir
okkur. Allt i einu stóðum við
frammi fyrir því að þurfa að segja
„já“, að taka á okkur ábyrgð á mál-
um, sem ekki snertu starfsemi
hreyfingarinnar beint. Þetta tak-
markaði frelsi okkar og gat eyðilagt
fyrir Samstöðu.
Ég álít að Samstaða sé nú sterkari
og rætur hennar nái dýpra en nokk-
urn tíma áður. Okkur er legið á
hálsi að efla ekki miðstýringu
hreyfingarinnar, að engin ákveðin
stjórn komi fram opinberlega. Ég
get aðeins svarað því á þann hátt, að
við erum í sömu aðstöðu og maður
sem á 500 hesta. Hann setur þá ekki
alla samtímis fyrir vagninn sinn, því
það myndi bara eyðileggja vagninn.
Það sama myndi gerast ef Samstaða
kæmi fram með sterka stjórn núna.
Þá kæmu fram kraftar, sem ekki er
neinn möguleiki á að uppfylla eins-
og ástandið er í dag.
Það er ekki rétt að byggja upp
sterka miðstýringu á starfsemi
hreyfingarinnar núna, heldur eig-
um við að einbeita okkur að því að
starfa í smærri einingum. Við verð-
um að vinna að ólíkum málefnum
og lausnum á þeim og mennta með-
limi hreyfingarinnar. Þá má búast
við að þetta þrep, sem við erum
• staddir í núna, skili okkur þeim ár-
angri, sem við vonumst eftir. Bar-
„Pólland er einsog skák-
borð, þar sem við spilum
skák en andstæðingurinn
spilar refskák. Báðir tefla
til sigurs, en á þessu skák-
borði getur enginn unnið.
Fyrst verður að komast að
samkomulagi um hvers-
lags skák skuli tefld.“
Það er Lech Walesa, for-
maður Samstöðu í Pól-
landi og friðarverðlauna-
hafi Nóbels, sem mælir
þessi orð í fyrsta viðtalinu
sem neðanjarðarútgáfa
Samstöðu í Póllandi hefur
átt við hann. Það birtist
upphaflega 13. desember
1984, á þriggja ára afmæli
herlaganna í Póllandi. Það
var Tygodnik Mazowsze,
stærsta neðanjarðarblaðið
í Póliandi, sem birti viðtal-
ið.
staða verði lögleg aftur? Hvernig
náum við því takmarki?
Við verðum að laga okkur að að-
stæðum. Margar af velheppnuðum
aðgerðum okkar eru ekki metnar í
fjöldanum sem stóð að baki þeim.
Ég er mjög stoltur af fólkinu.
Mótmælin í ágúst voru mjög vel
heppnuð og árangurinn af þeim var
mikill en Lenin hélt velli. Enginn
amaðist við honum og hann var
ekkert að skipta sér af okkur.
Þegar presturinn okkar var myrt-
ur mættu um milljón manns við út-
förina í Varsjá.
Ég get ekki ímyndað mér að
neinsstaðar annarsstaðar sýni fólk
jafn mikla samstöðu og komi jafn
vel fram og hér í Póllandi. Þetta
fólk er skynsamt og það hefur full-
an skilning á ástandinu. Þetta fólk
má ekki tapa.
Sigur án orðu
Það sem er að gerast núna í Pól-
landi er annars eitthvað alveg nýtt.
Ef þetta gerðist í öðrum löndum
yrðu flestir mjög ánægðir. En samt
sem áður nægir þetta okkur ekki.
Möguleikar okkar eru miklir og við
setjum markið hærra.
Starf okkar hefur í för með sér
breytingar, vissulega smáar og langt
því frá ánægjulegar, en samt sem
áður. I versta falli munum við sigra
án þess að fá orðu eða vera kallaðir
sigurvegarar.
En við getum líka sigrað og feng-
ið orður og haft flugeldasýningu ef
við sameinumst um baráttuaðferð-
ina. Hin einfalda samstöðuaðferð,
þar sem menn hjálpast að og hlaup-
ast ekki burt frá vandanum eða
svíkja samherja. Baráttuaðferð sem
tekur tillit til þeirra möguleika, sem
eru fyrir hendi, að því verðum við
að vinna í dag án þess að það hafi
í för með sér miðstýringu.
— Hvernig starfar þú? Hvernig
færðu allar upplýsingarnar?
Hvernig tekurðu ákvarðanir?
Ég leita mér upplýsinga hjá
starfsfólki við skipasmíðastöðina
Leikreglur Walesa
áttan er erfið og löng. Hún skilar
ekki árangri strax, en hún er mikil-
væg og nauðsynleg.
— Þú talar einsog allt sé undir
okkur komið, einsog við getum val-
ið um lausnir á málum okkar. En
þannig er því ekki háttað. Við höf-
um lent í vissri stöðu . . .
Það er alveg rétt. En mjög mikið
veltur á okkur — einkum og sér í
lagi á hugmyndaauðgi okkar og
skapstillingu. Við verðum að sætta
okkur við, að einsog ástandið er í
dag, munum við ekki uppskera
mjög mikið, að í dag og í nánustu
framtíð gerist ekkert afgerandi í
málum okkar.
Það eina sem við getum gert nú,
er að styðja við bakið hver á öðrum.
Það er erfitt að skera úr um hver er
sterkastur. Ef við gerum okkur það
ljóst og leitum að góðum lausnum
og byggjum upp framtíðarstefnu,
sem við gerum umheiminum ljósa á
heppilegum tíma, þá vinnum við
þetta þrep.
— En þetta er ekkert svar við
spurningunni, hver staða Samstöðu
er í dag. Þú ert formaður verkalýðs-
hreyfingarinnar.
Ég hef einhverntíma sagt, að ég
hafi fjórum störfum að gegna:
skipasmíðastöðina, formaður
verkalýðshreyfingar, sem ekki er
starfandi, formaður starfandi
verkalýðshreyfingar og fjölskyld-^
una.
— Hvað þýðir þetta? Hvaða
verkalýöshreyfing starfar og hver
starfar ekki?
Að sumum hlutum er hægt að
vinna og ég vinn að þeim sem for-
maður starfandi verkalýðshreyfing-
ar. Síðan vinn ég að öðrum hlutum
sem formaður verkalýðshreyfingar,
sem ekki starfar. Ég skil þetta og ég
býst við að þið skiljið þetta. Meira
get ég ekki sagt.
— Þú sagöir að við gætum ekki
byggt upp hreyfingu. En hreyfingin
finnst — neðanjarðar þar sem
starfað er í leynilegum verkalýðsfé-
lögum. Það er til fólk, sem segir:
Við erum Samstaða.
Hreyfingin er til — á vinnustöð-
um, í borgunum, bæjunum, innan
sóknanna o. s. frv. — en án mið-
stjórnar og í sumum tilfellum án
héraðsstjórna. Yfirvöldin eiga erf-
itt með að hafa yfirsýn yfir þetta og
eyðileggja starf okkar — enda virð-
ast þeir ekki líta á þetta starf sem
hættulegt núverandi ástandi.
Þessvegna er okkur bannað að
gera heyrum kunnugt hversu víð-
tækt starf okkar er. Þá erum við
orðnir hættulegir. Ef við myndum
freistast til þess að byggja upp
hreyfingu með t. d. 100.000 með-
limum, sem væri mjög auðvelt fyrir
okkur, væru yfirvöld tilneydd til að
tala við okkur á annan hátt.
Skapandi bið
Því betur sem við erum skipu-
lagðir þess meiri sjálfvirkni verður í
ákvarðanatökum. Og einsog við
vitum, þá verða vissir hlutir að fá að
þróast. Ef við komum of snemma
fram með þá, getur slíkt haft slæm
áhrif. Við erum ekki miðpunktur
heimsins og erum ekki svo gífurlega
þýðingarmiklir.
Við verðum einfaldlega að bíða,
en það verður að vera skapandi bið.
— Þú ert ásakaður um ýmislegt.
M. a. fyrir að vera of eftirgefanleg-
ur, of friðsamur, óákveðinn. Finnst
þér þú sjálfur fara of varlega?
Ég reyni fyrst og fremst að kom-
ast hjá því að trufla fólk við vinnu
sína, jafnvel þó ég geri mér grein
fyrir því að ég sjálfur gæti gert mun
betur en það. Ég skil mæta vel að
mismunandi hópar hljóta að sjá
hlutina í ólíku Ijósi.
Sumum finnst ég hafa mikil áhrif
og vinna vel. Öðrum finnst ég vera
fyrir. Ég er sammála báðum. Vinna
mín horfir mismunandi við ólíku
fólki.
— Þú hefur samt mikil áhrif.
Þegar þú lýstir því yfir í kirkjunni í
Gdansk, eftir ránið á föður Popi-
eluszko, að fólk ætti ekki að halda
mótmælafundi, þá hlýddi fólkið
þér, þó það hefði fullan hug á því að
safnast sarnan og mótmæla.
Hér gat verið um tvennt að ræða.
Annarsvegar gat ástæðan með rán-
inu verið sú að skjóta fólkinu skelk
í bringu og gera það framtakslaust,
eða þá að skapa óróa og fá fólkið til
að safnast saman á götunum.
Fyrri ástæðan varð að engu. Eng-
inn varð hræddur en fólk byrjaði að
vinna mun betur en áður að mál-
efnum sínum. Að hópa fólki á
strigaskóm út á göturnar gegn
skriðdrekum, það gat ég ekki látið
gerast.
Vinnusíaðirnir
Auk þess verðum við að taka tillit
til stöðunnar í alþjóða stjórnmál-
um. Ef vonlaust er um sigur, þá á
maður ekki að berjast.
Ég er ekki andstæðingur mót-
mælafunda, aftur á móti er ég and-
vígur vonlausum slagsmálum.
Möguleikar okkar á götunni eru
sáralitlir. Möguleikar okkar eru á
vinnustöðunum. í ágúst 1980 sönn-
uðum við að þar er styrkur okkar
og ef við stöndum vel að uppbygg-
ingu okkar á þeim, þá eigum við
mikla möguleika.
— Hefurðu trú á öðru sam-
komulagi?
Bæði já og nei. Við höfum nú
þegar samkomulag sem við verðum
að standa við. Við ættum hinsvegar
að reyna að komast að öðru sam-
komulagi; viss atriði getum við leyst
í sameiningu, þar sem þau eru sam-
félaginu í heild til góðs, en ýmsum
öðrum atriðum erum við mótfalln-
ir, þar sem að þau eru andstæð
skoðunum og hagsmunum okkar.
Hér verða báðir aðilar að leita sam-
komulags.
— Þýðir það, að við veröum að
afneita Samstöðu?
Slíkt getum við aldrei samþykkt.
Samstaða skapaðist af miklum lýð-
ræðislegum meirihluta og það er
bara sá meirihluti, sem getur lagt
niður Samstöðu.
— Við viljum koma aftur að því
sem þú sagðir um samninga. Hvaða
tryggingu höfum við fyrir því að yf-
irvöld standi við samkomulagið,
eftir það sem nú hefur gerst?
Með valddreifingu, án hennar er
ekki hægt að hefjast handa.
— Valddreifingu innan verka-
lýöshreyfingarinnar eöa í stjórnum
og stofnunum rikisins?
Lystin eykst því meir sem maður
étur. Við verðum að muna að við er-
um staddir í Póllandi en ekki í
Bandaríkjunum. Ég myndi líka
vilja gína yfir miklu, en samtíihis
krefst skynsemin þess gagnvart
sjálfum mér og þeim, sem treysta
mér, að ég sýni raunsæi.
Það er margt sem þarf að gera í
landinu okkar. Það er svo margt
sem við viljum, að tími er kominn
að byrja að velja forgangsröð fyrir
verkefnin. Ákveða hvað er raun-
hæft. Hvað gæti orðið að raunveru-
leika. Hvað myndi gerast ef . . .
— Hefuröu trú á því aö Sam-
og fólki, sem hefur sannað að það
veit lengra nefi sínu. Ákvarðanirnar
tek ég hinsvegar sjálfur. Ég reyni að
hlusta mikið en tala minna. Ég er
bandamaður lífsins og fólksins. Ég
vinn erfiðisvinnu svo ég er sjónar-
vottur að því sem á sér stað. Ég reyni
alltaf að meta stöðuna og finna við-
hlítandi lausnir.
— Hefur kirkjan mikil áhrif á
ákvarðanatökur þínar?
Ég er trúaður maður og sæki
guðsþjónustur. Ég þekki því hlut-
verk kirkjunnar og er þeirrar skoð-
unar að Glemp kardináli hafi rétta
afstöðu til hlutanna, þó margir séu
ekki sama sinnis og ég. Kirkjan er
tvö þúsund ára gömul. Þúsund ára
í Póllandi. Kirkjan mun standa
áfram í margar aldir.
Hlutverk kirkjunnar er frá-
brugðið. Hún verður að lifa af ald-
irnar. Við munum hverfa áður en
langt um líður. Milli mín og þeirra,
sem hafa mótaðar skoðanir innan
kirkjunnar, ríkir fullur skilningur.
— Undanfarið hefur verið talað
um að mynda kristin verkalýðsfé-
lög.
Það gerist sennilega ekki í nán-
ustu framtíð. En slíkur möguleiki er
fyrir hendi þar sem útlitið er svart
og Pólland á við að etja mikla efna-
hagsörðugleika. Það er því skylda
okkar að gera allt sem í okkar valdi
stendur, jafnvel þó það nægi ekki
til. Það er skömminni skárra en að
gera ekki neitt.
— Myndir þú gerast meðlimur í
slíkri verkalýðshreyfingu?
Þeir sem vilja mega gerast félagar
í slíkum félögum. Sjálfur verð ég
áfram meðlimur í verkalýðsfélag-
inu sem ég er aðili að núna. Ég á
engra annarra kosta völ. Ég hef
heitið Samstöðu tryggð.
— Tekur kirkjan tillit til þess að
þú ert formaöur Samstöðu?
Það er aldrei gengið framhjá mér