Alþýðublaðið - 27.08.1988, Blaðsíða 8

8
Laugardagur 27. ágúst 1988
Ég held aö aöalatriöið sé að
veraopin og leitandi, vitandi
það aö þessu er stjórnaö —
og þó stjórnum viö okkar lífi,
okkar örlögum. Þaö er eng-
inn dómari, sem dæmir þér
þetta og hinum hitt eöa sem
mismunar fólki meö þvi aö
skammta einum allt og öör-
um ekki neitt. Mér dettur
ekki í hug aö það sé til svo
óréttlátur guö. Danskurinn
segir: Mand ligger som mand
reder. Maður býr sjálfur til
sitt hreiður og skapar sjálfur
sín örlög. Þaö er þetta al-
gilda lögmál um rétt og
rangt. „
— Haföiröu ekki hugað aö
þessum hlutum á leiksvið-
inu?
„Jú og áreiöanlega í fyrra
lífi,“ segir Herdís og hlær
við. „Ég uppgötvaöi þetta
mjög snemma, en þaö komu
mörg ár sem ég hugsaði ekki
út í þetta.“
— Heldurðu aö fólk sé
meira aö hugsa i dag en áöur
um lífið og tilgang þess?
„Já, og það er miklu frekar
unga fólkiö. Gamla fólkiö er
frekar fast í gamla farinu."
— Sumt fólk trúir á aö ör-
lög þess séu ráöin fyrirfram,
en þú segir okkur ganga af
einu stigi á annað. Er þín trú
rétt og annarra röng?
„Ég held aö þaö sé ekki
hægt aö tala um rétt og
rangt. Guðspekin er fordóma-
laus og telur margar leiöir aö
sama marki. Þaö skiptir ekki
máli, hvaöa leió er farin. Þær
liggja allar aö sömu enda-
stöð.“
ákveða það. Þaö er miklu
meira en nóg gras í byggð
fyrir þessar skepnur okkar,
og hví er þá verið að reka
þær upp um fjöll og firnindi,
þar sem þær skaða — og
eyða milljónatugum í þessa
vitleysu? Og fyrir utan þessar
endalausu smágirðingar utan
um hvern einasta blett, sem
er verió aó reyna að rækta.
Þetta er tóm vitleysa. Það
verður aö fara aö skipuleggja
þennan landbúnað okkar og
koma einhverju viti í hann.“
— Er von um aö þaö ger-
ist á næstunni?
„Ég veit ekki, en viö í Lífi
og landi erum að ihuga alvar-
lega að hefja söfnun undir-
skrifta meö því aö fólk taki
ekki þátt í næstu Alþingis-
kosningum, nema þaö séu
gefnar út yfirlýsingar um aö
gróðurverndin verði sett á
oddinn.
Það gerist lítiö sem ekkert,
þó að náttúrufræðingar
hamri á hættunni. Því mióur
fer alltof mikið í tóma vit-
leysu. Sjáöu til dæmis þessa
skýrslu hér um landgræðslu-
áætlun 1974—1979. Þetta er
sú fræga „þjóðargjöf" sem
Islendingar gáfu sjálfum sér í
tilefni aldar-afmælis íslands-
byggðar. Þetta er vönduö
skýrsla, en hún er öll í gegn
skrifuð meö tilliti til nýtingar
— og rollunnar. Það veröur
aó snúa þessu við, giröa af
kindurnar og leyfa landinu að
gróa upp.“
— En veröur sauðkindinni
einni kennt um? Fara feröa-
menn ekki t.d. frjálslega um
landið?
Maggy i Fallinu eftir Arthur Miller.
Þad var sýnt i Þjóðleikhúsinu
1964.
Á opnunarári Þjóðleikhússins lék Herdis m.a. Snæfriði íslandssól i islandsklukkunni. Þorsteinn Ö. Stephensen er ekki óþekktur á sviði.
„Jú, þaö treöst niður þar
sem margir eru, en til hvers
er landið, ef ekki fyrir
manneskjuna? Ég vildi heldur
hafa hana fyrir manneskjuna
en sauðkindina — sérstak-
lega þegar þaö er haft í huga
aö þær eru helmingi of
margar á beit — og síðan
fleygjum viö þeim á haugana.
Þaó er svolítiö broslegt að
sjónvarpið skyldi segja frá aö
ferðamenn væru aö troöa
niður land í Þórsmörk, en á
sama tima eru 600 rollur á
beit í Mörkinni. Hvernig má
annaö eins ske í friðlandi, og
er þaö rétt aö bændur klippi
af girðingum með reglulegu
millibili til þess aö koma
þeim inn fyrir á beitilandiö?
Þetta er reisnin."
— En hvar er andstaðan?
Hvers vegna er ekkert gert?
Eru menn svona kindarlegir?
„Þaó er þrennt, sem virðist
skipta máli:
í fyrsta lagi taka bændur
þetta oft sem árás á sig, og
snúast öndverðir gegn mal-
efninu.
Annað er atkvæóajafn-
vægiö í landinu. Þaó er
3—5-falt þyngra á fóörum at-
kvæði sveitamannsins en
borgarbúans, og þingmenn
þora ekki aö taka á þessu
máli.
Þriöja atriðió er svo milli-
liöirnir, sem nærast á
geymslu kjöts. í staö þess aö
uröa kjöt sem ekki selst aö
hausti er þaö geymt til vors
og þá er jóví fleygt eöa selt
niöurgreitt ofan í útlendinga.
Þá höfum viö greitt geymslu-
gjald allan veturinn."
— Eru menn ekki sam-
mála þér, þegar þú imprar á
málinu við stjórnmálamenn
eöa aöra?
„Jú, allir skilja þetta.
Stjórnmálamennirnir segja
bara að þetta sé svo erfitt
mál. Þetta eru erfið mál og
þetta eru stórmál. En þaö er
eins og forseti Sameinaðs Al-
þingis sagöi viö okkur: Þetta
er eitt af stórmálunum, en
þingmennirnir eru alltaf í
smáu málunum. Þeir þora
ekki aö taka á stóru málun-
um.
Þessu máli hafa stjórn-
málamenn kastaö alltof lengi
aftur fyrir sig. Þarna eru
alvarlegir hlutir aö ske.“
— Og þiö viljið fara „maö-
ur á mann“ og safna undir-
skriftum. Heldurðu að það sé
leiöin?
„Þaö hefur ekkert gerst, og
þaö eina sem dugir er aö
skapa þrýsting. Stjórnmála-
flokkarnir veröa að vita hvaö
þjóöin vill. Fólk unir því ekki
lengur aö landiö sé étiö frá
okkur.
Fjármálaráöherra hefur
sagt aö þó að viö greiddum
bændum ráöherralaun fyrir
að hætta að búa, þá myndi
þaö borga sig. Ég sagöi við
hann: Því ekki aö fá hluta
bænda til aö hætta aö búa
og gerast skógræktarmenn
eða landverðir í staðinn.
Borga þeim gott kaup fyrir aö
rækta upp landiö. Þaö er
örugglega til fullt af góöu
fólki sem heföi meiri ánægju
af því en aö ala upp rollur i
sláturhús.
Vitleysureru alls staöar í
kringum okkur. Þaö er aldeil-
is dæmalaust aö menn skuli
fá leyfi til þess aö hefja bú-
skap aö nýju á ríkisjöröum
og jafnvel á friölandi eftir aö
riöuveiki hefur komið upp.
Dæmi úr Vatnsfiröi fyrir vest-
an, þar sem riða geröi vart
viö sig, er furðulegt. Þar er
skógivaxiö griðland, friðaö,
en skepnan á að fá leyfi til að
eyðileggja skóglendiö, sem
alls staöar er í afturför.
Þaö er afar skammarlegt
aó mín kynslóö skuli skila
landinu í hendur komandi
kynslóóar, eins og ásigkomu-
lagið er í dag. Viö hefðum átt
aö taka á þessum málum
fyrir löngu,“ segir Herdís
Þorvaldsdóttir leikkona og
formaöur Lífs og lands.
KINDARLEG AFSTAÐA?
„Þaö eru ýmsir hópar aö
hugsa um lífið. Þetta er hug-
rækt á þessari nýju öld. Ekk-
ert breytist ef viö ræktum
ekki garöinn," segir Herdís.
— Þú lendir i guðspeki við
kaflaskilin i lifi þinu, en þú
lentir á fleiri stöðum?
„Ef viö höldum okkur viö
þaö jaröneska, þá er það
landið og gróðureyöingin
sem hefur veriö mér afskap-
lega mikiö áhugamál. Mér
finnst ástandið aldeilis
óskaplegt, og því betur sem
við kynnumst málefninu verð-
ur maður slegnari.
Við fórum í boðsferð um
daginn á vegum landbúnaöar-
ráöherra og okkur var sýnd
uppgræösla lands. Miklar
víöáttur af sandi spretta af
grasi, en þaö er mikill mis-
skilningur aö grasiö geti
komið í staö þess sem hefur
blásiö upp. Grassteppur
koma aldrei i staö lyngmóa
og kjarrs. Þaö er ekki íslensk
náttúra. Aðalatriðið er aö
stööva eyðilegginguna sem
er svo agaleg. Það er friðun
og aftur friðun, sem verður
að koma.“
— En gerist þaö fyrr en
við rekum sauökindina á haf
út?
„Viö þurfum ekki að fjar-
lægja hana, en viö þurfum aö
ákveða hvar hún á aó vera.
Þaö er ekki hún sem á aö
Eitt af síóari tima hlutverkum Herdísar. Fröken Margrét í samnefndu
leikriti á Litla sviði Þjóðleikhússins.