Tíminn - 05.06.1968, Blaðsíða 9

MIÐVTKUDAGUR 5. júní 1968
TIMINN
Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Pramikvæmdastjóri: Kristján Benediktsson. Ritstjórar: Þórarlnn
Þórarinsson (áb). Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og IndriSi
G. Þorsteinsson. Fulltrúi ritstjómar: Tómas Karlsson. Aug-
lýsingastjóri: Steingrímur Gíslason Ritstj.skrifstofur i Eddu-
húsinu, símar '18300—18305. Skrifstofur: Bankastræti 7. Af-
greiðslusími: 12323. Auglýsingasími: 19523. Aðrar skrifstofur,
sími 18300. Áskriftargjald kr. 120.00 á mán Innanlands — í
lausasölu kr. 7.00 eint. — Prentsmiðjna EDDA h. f.
Rekstrarfjárskortur
atvinnuveganna
í hinni ágætu ræðu, sem Einar Ágústsson, varafor-
maður Framsóknarflokksins hélt í útvarpsumræðunum í
vor, benti hann á þá staðreynd, að allir helztu atvinnu-
vegir landsins, sjávarútvegur, landbúnaður og iðnaður,
búa við tröllaukinn rekstrarfjárskort, enda væri það
ein helzta hagfræðikenning núv. ríkisstjórnar, að svo ætti
að vera.
Einar sagði síðan:
„Eitt margrómaðasta hagstjórnartæki ríkisstjórnarinn-
ar eru ráðstafanir 1 peningamálum, sem aðallega hafa
lýst sér í því tvennu, annars vegar að minnka endurkaup
afurðavíxla og hins vegar að draga úr ráðstöfunarfé við-
skiptabankanna. Um fyrra atriðið má rifja það upp hér,
að á fjögurra ára tímabilinu 1956—1959 var heildarverð-
mæti útflutnings að meðaltali 1.0Í0 millj. kr. hvert árið,
en á sama tíma var mánaðarlegt meðaltal endurkeyptra
víxla 560 millj. kr. Sé litið á annað fjögurra ára tímabil
1964—1967 eru tilsvarandi tölur 5100 millj. kr. og 960
millj. kr. Með öðrum orðum hafa endurkaupin aðeins
tvöfaldazt meðan útflutningur hefur meira en fimm-
faldazt. Skyldi ekki atvinnuvegina muna um annað eins
og þetta? Um síðara atriðið má einnig rifja það upp, sem
raunar hefur verið gert áður í þessum umræðum, að
almenn binding sparifjár nemur 30% af innlánsaukn-
ingu, kaup bankanna á ríkisskuldabréfum nema 10%
af sama stofni og áreiðanlegar upplýsingar eru fyrir
hendi um það að langmestur hluti af því fé, sem varið
er til kaupa á spariskírteinum ríkissjóðs kemur úr bönk-
um og sparisjóðum.
Til þess að gefa örlitla hugmynd um það, sem hér um
ræðir, skal þess getið, að í árslok 1959 var skuld við-
skiptabankanna við Seðlabankann 993 millj. kr., en
inneign þeirra á viðskiptareikningi 72 millj. kr., þannig
að á þessum tíma lagði Seðlabankinn viðskiptabönkun-
um til fé, sem nam 920 millj. kr. í árslok 1967 lítur þessi
mynd allt öðru vísi út. Þá var skuld viðskiptabank-
anna við Seðlabankann 1734 millj. kr. en vegna inn-
lánsbindingarinnar voru innstæður þeirra 2.060 millj.
kr. Þannig var mismunurinn 324 millj. kr. á hinn veg-
inn — viðskiptabankarnir lögðu fram meira fé en þeir
fengu.
Þegar þetta er skoðað, verður einnig að hafa í huga,
hvað krónan hefur breytzt á þessu tímabili og svo hitt,
sem ég áðan nefndi, að fjármagn það sem ella mundi
vera til ráðstöfunar hjá viðskiptabönkum landsins hef-
ur í vaxandi mæli verið tekið til annarra nota.“
Einari Ágústssyni fórust að lokum svo orð um þessa
rekstrarlánastefnu ríkisstj órnarinnar:
„Afleiðing þessarar stjórnarstefnu er auðsæ: Rekstr-
arfjárskortur háir öllum atvinnurekstri og fyrirtækin
eru rekin af vanefnum. Þannig verður allur rekstur
dýrari og óhagkvæniari en vera þyrfti. Forstöðumenn
fyrirtækja beita miklum hluta orku sinnar í það, að
verjast áföllum og eða allt of miklum tíma í biðstofum
bankanna í von um einhverja fyrirgreiðslu.
Stjórnin télur sig sterka, en atvinnulífið er veikt, og
stjórn, sem þannig heldur á málum hlýtur ávallt að
standa á brauðfótum, hvað sem allri sjálfsblekkingu
líður.‘
ERLENT YFIRLIT
Neyðarástandslögin auka óvissu
í vestur-þýzkum stjórnmálum
Sennilegast a3 þau veiki aðstöðu jafnaðarmanna
iSÍÐASTLIÐINN fimmtudag
samlþykkti neðri deild vestur-
þýzka þingsins, er. jafnan er
liti'ð á hana sem aðaldeild þess,
sérstök lög um neyðarástand.
Áður höfðu farið fram langar
og strangar umræður í deiid-
in.ni og mótmælafundir verið
haldnir víðsvegar um landið.
Við lokaafgreiðslu málsins í
neðri deitdinni, sem fór fram
á fimmtudaginn eins og áður
segir, féliu atkvæði þannig, að
384 þingmenn greiddu at-
kvæði með lögumum, en 100 á
móti. Móti lögunum greiddu at
kvæði allir yiðstaddir þing-
menn Frjálslynda flokksins, 48
að tölu, og 52 þingimenn Jafn-
aðarmannaflokksins, þótt
stjórn flokiksins og meirihluti
þingmanna hans s'tæðu að
lögunum.
Lögin verða nú tekin til
meðferðar í efri deild þings
ins og er ráðgert, að þau verði
endanlega afgreidd þaðan 14.
þ. m. Tali'ð er vist, að þau
hljóti tilskildan meirihluta þar
eða 2/3 hluta atkvæða.
BINiS og nafn þessara laga
bendir til, fjalla þau um að-
gerðir, sem gera skuli, ef
slíkt ástand skapast, að lögum
og reglum verður ekki haldið
uppi með venjulegum hætti.
Það er liðinn meira en ára-
tugur síðan þáv. ríkisstjórn,
sdm var undir forustu Adenau-
ers, hóf að beita sér fyrir slíkri
lagasetningu og var hún eink-
um rökstutt með tveimur á-
stæðum. Önnur ástæðar. var sú,
að þessara laga væri þörf í
Vestur-Þýzkalandi ekki síður
en í flestum öðrum lýðræðis-
löndum, þar sem slík. lög eru
í gildi. Hin ástæðan var sú,
að meðan slík lög væru ekki
fyrir hendi. áskildu hernáms-
veldin þrjú (Bandaríkin, Bret-
land og Frakkland) sér rétt til
að grípa inn í, ef stjórnleysis-
eða upplausnarástand skapa'ð
ist í Ves tu r-Þýzk a 1 a n di. Ríkis-
stjórnir þessara landa hafa
nú tjáð, að þær muni afsala
sér þessum rétti, ef Vestur-
Þjóðverjar setja sjálfir lög um
þetta efni. Því hafa talsmenn
þessara lagasetningar túlkað
hana sem sjálfstæðismál ö'ðr-
um þræði.
ÞEGAR stjórn Adenauers
flutti fyrst frumvarp um slíka
lagasetningu, sætti það öfl-
ugri andstöðu meðal jafnað-
armanna, sem þá voru í stjórn
arandstöðu. Þeir neituðu að
vísu ekki nauðsyn slíkra laga,
en töldu frumvarpið veita rík-
isstjórninni alltof víðtækt vald.
Mótstaða jafnaðarmanna kom
í veg fyrir, að frumvarpið næði
fram að ganga, þar sem slík
lagasetning er talin einskonar
viðauki við stjórnarskrána og
þarfnast því 2/3 hluta at-
kvæða í þinginu. Bftir að sam
stjórn kristilegra demókrata
og jafnaðarmanna komst á lagg
irnar var hafizt handa um þetta
mál að nýju og reynt að ná

Willy Brandt,
foringi jafnaðarmanna
um það samkomulagi milli
flokkanna. Þetta tókst að lok
um, en þó náðist ekki óskiptur
stuðningur jafnaðarmanna,
eins og kom fram við loka-
afgreiðsluna í neðri deildinni
og áður er sagt frá.
BINS og þessi lög eru ráð-
gerð nú, ganga þau miklu
skemmra en frumvarpið, sem
stjóm Adenauers lagði upp-
haflega fyrir þingið. Sam-
kvæmt því fékk sambandsstjórn
in í Bonn mj’ög víðtækt vald.
Hún gat ákveðið, hvað telja
bæri neyðarástand og síðan
gert margháttaðar ráðstafanir.
Samkvæmt frumvarpi því,
sem nú liggur fyrir, verður
þingi'ð að ákveða með 2/3
hlutum atkvæða að neyðar-
ástand sé ríkjandi og þá fyrst
taka ákvæði laganna gildi. Sér
stök nefnd, sem kjörin er af
þinginu, ákveður síðan til
hvaða ráðstafana skuli gripið.
Þær mega hins vegar verða
mjög víðtækar. Það má t. d.
kveðja óbreytta borgara í eins
konar neyðarþjónustu og fela
hermönnum að vinna ýmis borg
araleg störf. Þá má beita
sínjahlerunum, framkvæma
skoðun á pósti o-s.frv. Sérstak-
lega er tekið fram, að ekki
megi lýsa yfir neyðarástandi
vegna venjulegra verkfalla.
Talsmenn þessarar lagasetn
ingar benda á, að í mörgum
lýðræðisríkjum, t. d. Svíþjóð
og Bandaríkjunum, séu í gildi
neyðarástandslög, er gangi
miklu lengra. Þá hafa þeir
bent á, að slík lög séu fyrir
hendi í Frakklandi, en de
Gaulle hafi þó ekki gripið til
þeirra vegna þess ástands, sem
hefur ríkt þar að undanförnu.
ÞEIR, sem hafa beitt sér
gegn þessari lagasetningu, hafa
ekki sízt bent á slæma reynslu
Þjóðverja af slíkum lögum í
táð Weimarlýðveldisins á árun
um 1919—33. Þá voru í gildi
neyðarástandslög, sem veittu
sambandsstjórnin-ni mjög víð-
tækt vald. Forsetarnir voru

líka fúsir til að bei-ta þeim.
Ðbert beitti þeim 130 sinn-um
og Hindenburg 120. Hinden-
burg notaði sér ákvæði þeirra
til að fela þeim Franz von
Papen og Kurt von Sehleioher
stjórnarmyndanir, sem fóru í
bága við þingræðið. Hitler not
aði sér heimild þessara laga
til að gefa út 28. febrúar 1933
sérstaka reglugerð um baráttu
geg.n kommúnstum, en þeirri
reglugerð beittu nazistar gegn
andstæðingum sínum yfirleitt
og ruddu sér þannig leið til
valda.
Margir andstæðingar þess-
ara laga ganga svo langt, að
telja þau líkleg til a'ð verða
upphaf nýnasistískrar stjórnar
í Vestur-Þýzkalandi. Bæði Rúss
ar og Áustur-Þjóðverjar hafa
tekið undir þann málflutning.
AÐRIR, sem hafa beitt sér
gegn þessum lögurn, hafa láti'ð
í ljós þann ugg, að þau verði
til að veikja jafnaðarmenn,
sem hafa beðið hvern kosninga
ósigurinn öðrum meiri að und-
anfömu. Áframhaldendi tap
þeirra geti leitt til þess, að
þeir dragi sig úr ríkisstjórn-
inni, líkt og sósíalistar hafa
g-ert eftir kosningarnar á Ítalíu.
Ef jafnaðarmenn dragi sig úr
stjórnin.ni, geti orðið örðugt
að mynda þingræðisstjórn í
Vestur-Þýzkalandi. Vafasamt
er, að Frjálslyndi flokkurinn
treysti sér til að fara aftur í
stjórn með kristilegum demó-
krötum. Svo geti þá farið, að
kristilegir demókratar telji
sig verða að leita stuðnings
nýnazista, sem sennilega verða
orðnir þingflokkur eftir kosn
ingamar næsta haus-t.
Víst er það, að stjórnmála-
h-orfur eru nú mj-ög óvissar í
Vestur-Þýzkalandi. Ef sam-
starf kristilegra demókrata og
jafna'ðarmenna rofnar, getur
margt skeð. Neyðarástandslög
in draga ekki úr þessari ó-
vissu, þar sem þau eru líkleg
til að veikja jafnaðarmenn.
Þ.Þ.
I