Pressan - 27.01.1994, Blaðsíða 7

LÁRA HALLA MAACK réttargeðlæknir: „Hann er því útlagi, nokk-
urs konar hreysiköttur."
Lára Halla Maack réttargeðlæknir
„Aðstæður Stein-
gríms eru ekki
manneskju legar“
„Ástandið er svona af því að við
erum ekki siðmenntuð þjóð. Það
er alveg klassískt að þú fáir þau
svör úr heilbrigðisráðuneytinu að
Sogn sinni ekki svona mönnum.
Það er alveg rétt, því það er eins og
sú stofnun sé ekki hugsuð fyrir
neinn með eitt eða neitt. Hjá sið-
menntuðum þjóðum eru mál
manna eins og Steingríms Njáls-
sonar tekin til meðferðar á réttar-
geðdeild, bæði inniliggjandi, í
göngudeildum og í dagvistun, og
öll mál þeirra tekin til meðferðar.
Bæði er varðar kynhneigð þeirra og
allt er lýtur að félagslegum aðstæð-
um þeirra,“ sagði Lára Halla Ma-
ack, réttargeðlæknir á geðdeild
Landspítala Islands, en hún hefur
ákveðna þekkingu á stöðu afbrota-
manna og meðferðarúrræðum
gagnvart þeim.
Lára taldi stöðu Steingríms síður
en svo einstaka: „Hann dettur á
milli með ótalmörgum öðrum, því
það er ekki hugsað um þjónustu
við hættulega, ósakhæfa afbrota-
menn sem eru geðveikir. Það eru
til fullt af sakamönnum, búðaþjóf-
um og öðrum sem eru fárveikir en
fá enga hjálp. Þeir fara inn í dóms-
kerfið og fá sína dóma og punkt-
ur.“
Lára sagði að réttargeðdeildir
væru alls staðar látnar sjá um
svona mál en einhverra hluta vegna
gerðist það ekki á Islandi.
„Þeir reyna að meðhöndla ósak-
hæfa á Sogni, en starfsemi þeirra er
óskilgreind að öllu leyti. Þeir vita
ekki hvort þeir ætla að meðhöndla
hættulega eða ekki hættulega. Þeir
sem hafa einhvers konar geðveilur,
sem hægt er að hjálpa til með, fá
ekki meðferð hér á landi. Það er al-
veg ljóst og það vita allir.“
Hvaðfinnst þér um aðstœður Stein-
gríms eins og þær eru í dag?
„Mér finnst þær auðvitað ekki
manneskjulegar. Mér þykir það
hryllilegt og óskiljanlegt að ástand-
ið skuli vera svona. Þeir sem vita
— eins og ég — að hægt er að gera
hlutina öðruvísi eru steini lostnir.
Gallinn er sá að almenningur er illa
upplýstur um þessi mál og þeir
sem eiga að fara með yfirstjóm
þessara mála em líka illa upplýstir.
Eða að þeir em upplýstir en vilja
ekkert gera við þessar upplýsing-
ar.“
Tilraunir hafa verið gerðar til að fá
Steingrím dœmdan í öryggisgæslu en
ekki gengið. Er við kerfið að sakast?
„Ég tel hann bara eitt sorglegt
dæmi um misbrest í kerfinu vegna
þess að fólk sem er haldið barna-
girnd fær mjög slæma útreið í
þjóðfélaginu og vekur mikla reiði.
Það er þess vegna sem þeir em í
bráðri lífshættu oft á tíðum ef þeir
eru staðnir að verki; sumir foreldr-
ar taka sig til og drepa þá. Það er
þessi reiði sem þú ert að horfa á,
reiði samfélagsins gagnvart þessum
manni sem ræður ekki við kyn-
hneigð sína. Hann er því útlagi,
nokkurs konar hreysiköttur. Hann
fær sérstaklega slæma útreið af því
hann er þekkt andlit, það vita allir
hver hann er og það vita allir hvað
hann gerði, sem vekur mikla reiði
og mikinn óhug. Aðstæður hans
em mjög sorglegar.“
sagðist hafa skömm á þessum of-
sóknum á hendur honum og setti
væntanlega umíjöllun PRESS-
UNNAR undir sama hatt. Hann
sagðist ekki ansa þeim rökum að
almenningur gerði þá kröfú til fjöl-
miðla að þeir upplýstu hvar Stein-
grímur væri niðurkominn. Hann
væri búinn að gjalda keisarar.um
það sem keisarns væri, hafði fengið
sína dóma og setið þá af sér.
En er málið svona einfalt? Eins
og kemur fram í viðtali við Lám
Höllu Maack réttargeðlækni finnst
sumum aðstæður hans óviðun-
andi, ómannúðlegar og nánast til
að auka á hættu og skelfingu. Bogi
Melsteð, geðlæknir í Svíþjóð, tók
undir það að hluta og sagði að hans
tilfelli væri á mörkum heilbrigðis-
og dómskerfisins — þó þannig að
hvorugur aðili tæki ábyrgð á mál-
inu.
I tengslum við sérstök málaferli
vegna réttargæslu Steingríms árið
1991 kom ffam að heilbrigðiskerfið
telur ekki að réttargæsludeildin á
Sogni sé rétti staðurinn fýrir hann.
í samtali við embættismenn í heil-
brigðisráðuneytinu kemur sama
skoðun fram. Hann er talinn
vandamál dómsmálaráðuneytisins,
sem aftur á móti telur hann ekkert
vandamál á meðan hann brýtur
ekki af sér.
Siglfirðingar fengu óvænta
heimsókn
Þetta er í raun það sem Siglfirð-
ingar upplifðu þann skamma tíma
sem Steingrímur dvaldist þar á síð-
asta ári. Það fór sem eldur um bæ-
inn þegar fféttist að hann væri
kominn í gamalt hús föður síns og
byrjaður að lagfæra það eins og
hann ætlaði að setjast þar að. Áður
hafði ffést af honum á Sauðárkróki
og í Fljótum, þar sem hann bjó um
tíma í tjaldi.
„Auðvitað vakti það mikla skelf-
ingu þegar hann kom hingað,"
sagði Siglfirðingur sem við var
rætt, en Steingrímur hafði töluverð
áhrif á bæjarlífið á meðan hann
dvaldist þar. Heimildamenn, sem
forðast eins og heitan eldinn að
koma ffam undir nafhi vegna
hefnigirni Steingríms, segja að
börn og unglingar hafi mikið verið
að atast í honum með aðkasti,
hrópum og stríðni. Þurftu foreldr-
ar oft á tíðum að grípa í taumana.
Að sögn kunnugra brynjaði Stein-
grímur sig gagnvart þessu með
Aldrei fleiri í
fangelsi
vegna kyn-
ferðisafbrota
Úr tölum ffá Fangelsismálastofnun má lesa að fjöldi þeirra sem sitja
í fangelsi vegna kynferðisaíbrota eykst stöðugt. I byijun desember síð-
asdiðins höfðu 28 einstaklingar setið inni eða lokið afþlánum vegna
kynferðisafbrota á árinu. Allt árið 1989 sátu hins vegar 12 einstaklingar
í fangelsi vegna kynferðisafbrota. Sama tala átti við um árið 1988. Árið
1990 fór fjöldinn upp í 21, árið 1991 voru kynferðisafbrotamennirnir í
fangelsi 18 og árið 1992 fóru þeir upp í 20.
Samkvæmt þessum tölum hefur hlutfallslegur fjöldi kynferðisaf-
brotamanna í fangelsum aukist úr 4,1 prósenti árið 1988 í 9,6 prósent
á síðasta ári.
hranalegri ffamkomu, þar sem
hann gjarnann sló ffam hótunum
tengdum sakaferli sínum.
„Hann kom mér fyrir sjónir sem
beiskur maður sem að engu hefði
að hverfa. Ég er hræddur um að
ástand hans batni ekki vegna þess-
arar stöðugu höfnunar umhverfis-
ins,“ sagði maður á Siglufirði sem
þekkir til Steingríms. I sama streng
tók maður í refsikerfinu, sem sagði
að útilokun Steingríms hefði mót-
að hann mikið. „Hann er hins veg-
ar dagfarsprúður þegar hann neytir
ekki áfengis, en umhverfist við
neyslu. Þá byrjar hann að hrella
fólk,“ sagði þessi aðili.
Hringir í fólk með hótanir
Þetta kemur heim og saman við
ffásagnir þeirra sem afskipti hafa
haff af honum. Steingrímur hringir
gjarnan í fólk sem á vegi hans hefur
orðið í gegnum tíðina þegar hann
neytir áfengis. Þá hefúr hann í
ffammi hótanir og svívirðingar
sem mönnum þykir óþægilegt að
sitja undir. Hefur kvörtunum um
þetta oftsinnis
verið komið til
Rannsóknar-
lögreglunnar
og fangelsis-
málayfirvalda.
Þessar ógnanir
eiga í senn við
um fjölmiðla-
menn og starfs-
menn heil-
brigðis- og rétt-
arkerfisins.
Hefúr meira að
segja heyrst til
hans í Þjóðar-
sálinni á rás 2
þar sem hann,
undir fölsku
nafúi, jós sér yfir meintan óvildar-
mann.
Á Siglufirði taldi lögreglann sér
„Hann kom mér jyrir
sjónir sem beiskur mað-
ur sem að engu hefði að
hverfa. Ég er hrœddur
um að ástand hans batni
ekki vegna þessarar
stöðugu höfnunar um-
hverfisins. “
skylt að hafa hann undir stöðugu
effirliti. Stóð lögreglubíll gjarnan í
götunni og voru höfð vaktaskipti.
„ Ó g n a n d i
nálægð“ er
það kallað og
svipaðir til-
burðir hafa
verið við-
hafðir annars
staðar. í svip-
aðan streng
tók lögreglan
í Reykjavík.
Án þess að
hún vildi
ræða um
Steingrím
sérstaklega
þá fengust
upplýsingar
um að fylgst
væri með vanaafbrotamönnum
eins og honum.
Steingrímur hafði enga atvinnu
þann tíma sem hann var á Siglu-
firði. Hann er hins vegar nokkuð
handlaginn og dyttaði bæði að húsi
sínu og bíl, auk þess sem hann
naut félagsskapar drykkjufélaga
síns í nokkurn tíma. Sannaðist á
hann eitt innbrot á þeim tíma, sem
átti sér stað í ölvun.
Það var ekki söknuður hjá Sigl-
firðingum þegar Steingrímur fór.
Það leið ekki langur tími þar til þeir
voru búnir að rífa húsið sem hann
bjó í, sem hafði reyndar verið æd-
unin áður en hann kom til þessarar
skömmu búsetu. Frá Siglufirði hélt
hann til Breiðdalsvíkur en seinna
fór hann til Danmerkur. Hann er
nú kominn til baka og dvelst í
Reykjavík. Menn sem afskipti hafa
af honum segja hins vegar að hann
íhugi að flytja varanlega úr landi —
hér sé ekki hægt áð vera. Hefur
hann gjarnan nefnt Færeyjar í því
sambandi.
Siguröur Már Jónsson
Steingrímur forðast mannaferðir en hans bíður nú ný ákæra.
FIMMTUDAGURINN 27. JANÚAR 1994 PRESSAN 7