Pressan - 27.01.1994, Blaðsíða 12

Júlía Roberts og ég
I i ■
! i & NEW Y0RK-K0RN
p KRISTIIXIIM JÓIM GUÐMUIMDSSOIM

„Svo tók hún viðbragð, þvíLyle var ein-
mitt það sem hún hafði verið að vonast
eftir að sjá. “
Hvað var Júlía Róberts að
gera kl. 15.00 mánudaginn
27. desember 1993? Flest-
um verður víst svarafátt og varla
nema von, líklega man hún það
ekki sjálf.
Ég er líklega einn fárra núlifandi
manna sem geta svarað þessari
spurningu því einmitt þá létu ör-
lagadísirnar spor okkar mætast —
okkar Júlíu þ.e.a.s. Ég veit að ég er
heppinn — útvalinn og allt það —
og að guðirnir hljóta að elska mig,
jafhvel þótt ég hafi ekki dáið ungur.
Að sjá Júlíu Roberts berum augum
er nokkuð sem milljónir manna
getur bara dreymt um, og þá eins
og jafnfjarstæðukenndan hlut og
að sjá heilaga Maríu uppí hlíð! En
þetta átti semsé að verða mitt hlut-
skipti.
Það var helkalt og allir dúðaðir
upp í þrjár peysur, Timberland-
úlpur, húfur og stígvél. Jólatré,
skraut og glingur lá úti í ruslahaug-
um, því Ameríkönum liggur mikið
á að taka niður jólin þegar rauði
dagurinn í almanakinu er liðinn.
En í mínu dagatali var þriðji í
jólum, hvorki meira né minna, og
því fullkomlega réttlætanlegt að
gera sér dagamun. Ég hélt niður í
„Þorpið“, á snobbaðan kaffi- og
bakkelsisstað við Greenwich Av-
enue, sem ég hef ávallt kallað Mar-
íu Pagan-staðinn eftir að hafa átt
þar ljúfa kveldstund með sam-
nefndri Maríu, endur fyrir löngu.
Það kveld sat ég í einskonar hásæti
í rökkvuðu bakherbergi og um-
ræddri Maríu þótti ég taka mig út
eins og „Lord“. Gott hól af hendi
þegns hennar hátignar Breta-
. drottningar. Æ síðan hefur Lord-
stóll þessi verið „minn“, þar sem ég
hef angurvær leikið aðalsmann
djúpt sokkinn í endurminningar
um kastaníubrúna lokka. f bakher-
bergi þessu er jafhan rökkur, sem
fyrr segir, og gestum veitt af klass-
ískum tónum plötuspilarans. Ekki
skaðar að á veggnum andspænis
Lávarðarsætinu hangir ljósmynd af
þeim taugaveiklaða maestro, Art-
uro Toscanini.
Nú var ég semsé kominn á minn
stað og bjóst til að gleypa í mig ís-
lenska „jólabók“ við fyrsta flokks
aðstæður. Skammt var ffá opnun,
örfáar hræður ffammí reyksal og ég
fyrstur inn í rökkurstofuna. Smá-
vaxin yngismær í þjónustubúningi
kom inn og varð vandræðaleg þeg-
ar ég dembdi á hana hebresku.
„Nú ertu ekki frá fsrael, fyrir-
gefðu. Þær hafa venjulega verið
þaðan stúlkurnar hérna...“
Mærin brosti og sagðist vera
leikkona ffá Venezuela sem hefði
komið til Ameríku bara fyrir
nokkrum mánuðum, og bætti við
að það væri erfitt að komast af.
Ég pantaði því bakkelsi á minni
fegurstu spænsku en tókst þá ekki
betur til en að hún færði mér tvær
kökutegundir í stað einnar, bros-
andi út að eyrum. Þetta var nátt-
úrulega orðið rándýrt spaug, en ég
lét slag standa. Ég er ekki nógu
mikill New York-ari í mér til að
gera athugasemd við svona nokk-
uð, þótt margir þeirra myndu
krefjast þess að fá að tala við eig-
andann ef ekki kalla á lögregluna.
Ég maulaði mínar tvær köku-
sneiðar í fullkominni sálarró, saup
á kaffinu og las mína jólabók, með-
an smám saman tók að fjölga í
þröngri stofunni. Austurlenskir tú-
ristar komu og fóru og litu með
velþóknun á Lord-inn við brottför.
Lávarðurinn leit hinsvegar á dökk-
hærða stúlku við dymar sem
„hrundi“ þegar tunga hennar opin-
beraði galvaskan New-York-per-
sónuleika, gersneyddan rómantík.
Svo færðist yfir mig höfgi sem oft
vill verða á þessum tíma sólar-
hrings og höfuðið drúpti yfir jóla-
bókinni, hrökk þó upp við og við
en lesturinn gekk hræðilega seint.
í sleninu milli svefns og vöku sá
ég nú móta fyrir stórskornum karl-
mannsprófil undir Toscanini-
myndinni. Ég tók viðbragð, hálf-
vaknaði m.a.s., því maðurinn kom
meira en lítið kunnuglega fyrir
sjónir. Var þetta ekki kunningi
minn á Madison Avenue — Pól-
verjinn á kaffivagninum? Nei, og
þó... Hann virtist hafa slæðst
þama inn meðan ég mókti og sat
nú eins og grafalvarleg mynda-
stytta. Nei, nú bar ég kennsl á
manninn. Þetta var enginn annar
en músíkantinn Lyle Lovett, sá
hinn sami og hrelldi heimsbyggð-
ina með ásjónu sinni sem brúð-
guminn í skyndibrúðkaupi aldar-
innar. Nú, og ef þetta var þessi
Lyle, hvað var hann þá að gera við
borðið þama á Maríu Pagan-
staðnum mínum, og grár og gugg-
inn í þokkabót með broddana upp
í loffið? 1 súrrealískum draumrof-
unum fannst mér hann hafa risið
upp úr People Magazine, eins og
andi út úr persneskum lampa. Mér
þótti þetta nokkuð spennandi
kringumstæður. Ef kauðinn var sá
sem ég hélt hann væri var ekki ólík-
legt að hann væri að bíða félags-
skapar, þarna sem hann sat óffarn-
færinn og einmanalegur.
Ég bað þá venezúelsku um
vamsglas með spænskum glæsibrag
og Lyle leit upp með heimsmanns-
legum þunglyndissvip. Jæja, hann
virti mig þá viðlits, enda varla langt
síðan hann var á sama báti og ég,
nafnleysingi, einn á kaffistað.
Nei, ég var fullkomlega yfirveg-
aður frammi fyrir svona gaur og
veitti jólabókinni alla mína athygli,
og í raun virtist enginn þarna inni
gefa þessum Lyle minnsta gaum.
Þótt þú sért músíkant! Er ekki ann-
ar hver amerískur táningur í heví-
metal- bandi, eða í rapp-grúppu,
eða...
Kvenmaður gekk inn reyksalinn
og leit inn í rökkurstofuna. Vegna
rökkursins sá ég lítið annað í fyrstu
en flaksandi hár og sportlega vetr-
arúlpu. Svo tók hún viðbragð, því
Lyle var einmitt það sem hún hafði
verið að vonast eftir að sjá. Þau féll-
ust í faðma með slíkum hamingju-
tilþrifum, kossum og ástaryrðum
að minnti helst á senu frá gullöld
þöglu myndanna.
Skyndilega rafmagnaðist and-
rúmsloftið í litlu kúltúrísku rökk-
urstofunni minni. Það var eins og
allt hyrfi í skuggann fyrir stjörnu-
skininu við vegginn. Sjálfur reyndi
ég að rétta af titrandi hendurnar,
þótt erfiðlega gengi. Sú nýkomna
var Júlía Roberts.
Það var sama hvað ég rembdist
við jólabókina. Það var rétt eins og
ég hefði hugfatlast við þessa uppá-
komu og skilningarvitin syntu í
hringi yfir stórvöxnu stúlkunni frá
Georgíu.
Valdhafi — það var það sem hún
var. Bara með komu sinni á stað-
inn hafði hún gert usla í sálarlífi
allra viðstaddra, sem þó létu sem
ekkert hefði í skorist og héldu
áfram slúðri sínu og flissi eins og
þeir hefðu afheitað sýninni —
þetta líður hjá! Svo tíndust stúlk-
urnar inn á baðherbergi, hver á eft-
ir annarri, og gátu í leiðinni nær
strokist við axlir „sýnarinnar“. En á
meðan lét sýnin dæluna ganga og
hafði ekki augun af sínum heitt-
elskaða, sem virtist á svipstundu
hafa umtumast úr steingervingi í
ástríðuheitan Rómeó, sem hló effir
hverja semingu Júlíu.
Það var eins og allir kúnnarnir
hefðu gert með sér þögult sam-
komulag um að hafa skötuhjúin
utan sjónmáls og líta heldur á
Toscanini gamla eða píanóið, ef
þeir þurftu endilega að vera að
horfa eitthvað. Sú eina sem mátti
gangast við nærvem þeirra var
gengObeinan venezúelska, sem
merkilegt nokk hneig ekki í yfirlið
er hún nálgaðist borðið, eins og ku
hafa hent yngismeyjar í návist Ein-
steins.
Lyle talaði fyrir beggja hönd og
sagði — „hún vill þetta og hún vill
hitt“ — meðan „hún“ sogaði að sér
Marlboro-reykinn og starði sínum
Nancy Reagan-augum á eigin-
manninn.
Nú hefði annars verið mitt tæki-
færi að leika sannan New-Yorkara
og grenja — „No smoking here!“
— og benda ólundarlega á bann-
merkið og gefa sig ekki fyrr en
stelpan slökkti á vindlingnum og
segði — „Okey, Okey, I’m sorry,
satisfied..?" En það er ekki minn
stíll og hefur aldrei verið.
Svo var enginn orðinn eftir í
rökkurstofunni nema Júlía Ro-
berts, Lyle Lovett... og ég! Skrýtin
uppákoma það! Júlía hafði nú
hækkað róminn og gaf skýrslu eins
og lífsglöð skólastúlka í frímínút-
um, eða „Pretty Wornan" uppá
hótelsvítu, fannst mér. „Lífið er
kvikmynd“ sagði skáldið, og ég var
greinilega í algjöru aukahlutverki
þessa stundina. Ég lagfærði á mér
hárið, ótt og títt, tók þéttingsfast
um bókina eða horfði fast á
grimmúðlegan hljómsveitarstjór-
ann. Ég hugsaði: Hvort ætli Arturo
Toscanini eða þessi tvö þarna ást-
veiku verði frægari að öld liðinni?
Líklega hafa þeir aldrei heyrt Tosc-
aninis getið í Smyrnu, Georgíu.
Allt í einu spratt Lyle upp og
gekk ffarn til að huga að pöntun-
inni. Ég gaf honum homauga og
leit svo á Júlíu. Hún horfði á mig!
Aðeins sekúndu eða svo, áhuga-
lausum augum. Hvað Hollywood-
stjömum finnst áhugavert í tilver-
unni veit ég ekki, en ég veit að Júlíu
Roberts þótti ég ekki intressant,
jafnvel þótt ég hefði kallað ffarn að
ég væri ffá Iceland, eða bara staðið
á höndum eins og Tumi Sawyer
gerði fyrir Becky.
En þeir Tumi og Stikilsbeija-
Finnur tilheyra dáinni öld hinnar
saklausu Ameríku. Ameríkanar
skilja ekki Mark Twain lengur, og
ef Júlía Roberts las hann einhvern
tímann, þá hefur hún verið neydd
til þess í skóla í Georgíu.
Svona nú, ég má ekki vera svona
ósanngjarn við aumingja Júlíu.
Einhverja sansa hefur hún stelpan,
að minnsta kosti kveðst hún dýrka
Abraham Lincoln, og þess vegna
hafa spekingamir fundið út að Lyle
Lovett sé einmitt tvífari þess myrka
forseta. Og Lincoln var nú aftur
sestur hjá aðdáanda sínum og ég
tygjaði mig til farar, enda algerlega
ofaukið. Það var varla að ég gæti
stunið út úr mér „Gracias, seno-
rita“ við þá venezúölsku. Líklega
þótti Júlíu ég hjáróma, alltént leit
hún ekki upp við brottför mína, né
leit ég á hana. Lordinum hafði ver-
ið alvarlega misboðið í hans helg-
ustu véum. — Toscanini, bara þú
mættir líta undan!
Þegar líða fór að kveldi fór ég að
mildast. Hvernig átti hún að vita
hver ég var?! Og hún sjálf, er hún
orðin ffægari en Jesús nú þegar?
Greinilega ekki, því þegar ég
greindi vinkonu minni ffá Harlem
frá því að í dag hefði ég etið súkku-
laðiköku með Júlíu Roberts sagði
sú stutta: „Hver er það?“.
Ja, í næsta skipti skal ég ekki einu
sinni fá hjartslátt...
Höfundur er ólöglegur innflytjandi í
New York.
Vélmenni og venjulegir strákar
Fjórum áskorendaeinvígjum af
sex í hinni svokölluðu heims-
meistarakeppni FIDE er lokið
þegar þetta er skrifað. Gelfand og
Timman hafa vinningsforskot gegn
Adams og Lautier þegar ein skák er
eftir en í hinum einvígjunum var
aldrei veruleg spenna. Það kemur
því fátt á óvart, nema helst stórsig-
ur Salovs yfir Khaliffnan: 5—1.
Salov er að vísu eitilharður og
launfyndinn baráttuskákmaður og
mun þyngra í honum pundið en
Khalifman en svo stórum sigri
bjóst þó áreiðanlega enginn við.
Einhverjir hafa kannski líka orðið
undrandi á því hve léttilega Ind-
verjinn Anand afgreiddi hinn
þunglamalega en geðþekka skák-
mann Yusupov. Orslitin urðu
4,5-2,5 og það er náttúrlega engin
tilviljun að Anand er talinn manna
líklegastur til að geta veitt Kasparov
einhverja keppni um heimsmeist-
aratitilinn á næstunni. Anand er
einkum ffægur fyrir það hversu
hratt hann teflir, hann er ákaflega
skjóthuga en taflmennska hans er
þó ekki byggð á neinni lausung.
Anand er mjög alhliða skákmaður,
útsjónarsamur, hugmyndaríkur og
sókndjarfur vel í meðallagi en ekki
fífldjarfur.
Þá kom sigur Kramniks gegn
Judasin heldur ekki á óvart,
4,5-2,5. Leonid Judasin er nýlega
fluttur til ísraels ffá Rússlandi og
hefur styrkst svo í sínum gyðing-
dómi að hann er farinn að ganga
með kollhúfu dags daglega. Á hinn
bóginn er Judasin líka grænmeti-
sæta og ekki örgrannt um að það
vanti svolítið blóð í taflmennsku
hans. En þrátt fyrir öruggan sigur
Kramniks og ffábæran árangur
hans undanfarin misseri vantar líka
enn einhvern neista í taflmennsku
hans. Kramnik er kornungur,
hæfileikana reiðir hann í þverpok-
um og taugastyrkur hans virðist
ótvíræður svo engin goðgá er að
tala um hann sem hugsanlegt
áskorendaefni — eins og Kasparov
hefur gert. En Kramnik virðist
stundum skorta baráttuviljann, eða
réttara sagt baráttumarkmið. Það
skortir einhverja festu í andlits-
drætti hans og í viðtölum reynir
hann allt hvað af tekur að lýsa sjálf-
um sér sem hinum nýja rússneska
efnishyggjumanni — hann þykist
ekki hafa neinn sérstakan áhuga á
skák, varla að hann viðurkenni að
honum þyki gaman að tefla, heldur
sé hann bara í vinnunni og tefli til
þess eins að græða peninga. Hann
tönnlast á að hann sé bara venju-
legur strákur. Að sumu leyti er hér
um aðdáunarverða hreinskilni að
ræða af hendi Kramniks, því vita-
skuld skiptir það alla skákmenn
meginmáli hvað þeir fá fyrir snúð
sinn, en til þess að komast alla leið
á tindinn þarf ögn meira, að
minnsta kosti þegar á tindinum
bíður „villidýrið frá Bakú“. (Þótt
hér sé um heimsmeistarakeppni
FIDE að ræða og Karpov sé
„heimsmeistari" samtakanna
blandast engum hugur um að hver
sá sem vill kalla sig heimsmeistara
verður á endanum að sigra Ka-
sparov. Þar að auki er Kramnik líka
á fullu í heimsmeistarakeppni
PCA, eins og Anand og Kamsky.)
Það dugar engum manni að vera
flinkur til að vinna hann, nema þá
honum fari að hnigna verulega á
næstu árum.
Fjórða áskorandann skortir
vissulega ekki einbeitni og sigur-
vilja en það er Tartarinn Gata
Kamsky sem vann auðveldan sigur
á Hollendingnum Van der Sterren
eins og vænta mátti. V.d. Sterren
(jafhaldri Helga Ólafssonar) sann-
aði með eftirminnilegum hætti á
millisvæðamóti FIDE í sumar að
aldrei er of seint fyrir skákmenn að
gera sér vonir um stóra stökkið
fram á við en samt fór auðvitað
ekki milli mála að hann átti ekki
heima til lengdar í þessum þunga-
viktarflokki. Á hinn bóginn verður
fróðlegt að vita hversu langt Kam-
sky kemst.
Vesalings Gata Kamsky! Þeim
fáu sem komist hafa nærri piltin-
um ber saman um að hann sé
meinleysið uppmálað og heldur til-
þrifalítill persónuleiki. Hann hefur
hins vegar átt í eilífum útistöðum
við umheiminn vegna föður síns.
Rustam Kamsky er rustalegur og
illa gefinn fyrrverandi hnefaleikari
sem geymir soninn undir sínum
járnhæl, rekur hann áfram og lem-
ur hann jafhvel fyrir smávægilegar
yfirsjónir ef svo ber undir. Hann er
svo illa haldinn af ofsóknaræði að
hann sér skrattann í hveiju homi.
Með ægilegri ástundun og ein-
beitni hefur Gata náð mjög langt
og vera má að hann nái enn lengra
til að þóknast pabba sínum. Hann
teflir níðþungt, gleðilaust og fyrst
og fremst af fádæma sigurvilja —
enda á hann ekki von á neinum
huggunarorðum frá föður sínum
ef hann tapar. Taflmennsku hans
skortir snilldina sem einkenna skal
hvern skikkanlegan heimsmeistara
en spurning hvort sigurviljinn og
þrælsleg einbeitnin ná að koma í
stað snÖligáfunnar.
Spurningin um ffarna Kamskys
er raunar ffernur sálfræðileg en
skákffæðileg — verður Kamsky
alltaf þægur þjónn föður síns?
Sennilega. Ekki verður betur séð en
Rustam sé búinn að berja úr hon-
um allan sjálfstæðan vilja fyrir
löngu. En getur hann endalaust
þolað álagið sem faðir hans beitir
hann? Og hvað gerist þá ef Rustam
deyr í bílslysi á morgun? Verður
Gata eins og stjórnlaust en vel for-
ritað vélmenni? Fer hann alveg út
af sporinu eða tekur hann þvert á
móti að blómstra fyrir alvöm? Fer
hann kannski bara á ævilangt fyll-
erí?
VLADIMIR KRAMNIK. Hann
þykist bara tefla fyrir pening-
ana. En það skortir óneitan-
lega festu í andlitsdrætti
hans...
12 PRESSAN FIMMTUDAGURINN 27. JANÚAR 1994