Íslendingaþættir Tímans - 21.09.1974, Blaðsíða 1

ÍSLEN DINGAÞÆTTIR
Laugardagur 21. sept. 1974 — 28. tbl. — 7. árg. —nr. 179 TIMANS
90 ára afmæli
Guðfríðar á Brekku
Hin góða og skemmtilega, gamla
hUsmóðir min átti stórafmæli um
páskana i vor. Tólf sumur rölti ég með
hrifu i hönd Ut á tUnið hennar. Sá ég
mér þvi leik á borði með það, að sjá
nafnið mitt á prenti, en sU ánægjuvon
fór i hund og kött vegna prentaraverk-
fallsins.
Þrátt fyrir það var engu likara en að
timinn gengi sinn vanagang, dagarnir
liðu einn af öðrum eins og ekkert hefði
I skorizt. Miðvikudagurinn i dymbil-
vikunni 10. april rann upp. Vinir og
vandamenn renndu bilum sinum
heima að Tungulæk (sem er nýbýli i
Litlu-Brekkulandi) til að hylla og
gleðja hUsfreyjuna frá Brekku á niutiu
ára afmæli hennar. HUn gekk á milli
gestanna, talaði við alla og gladdi alla
með sinni skemmtilegu og virðulegu
framkomu sem fyrr.
Ég ætla mér ekki að fara að lýsa
Guðfriði, en aðeins geta þess, sem er
efst I huga mlnum : Hve stillt og skap-
styrk hUn var þegar syrti i álinn, og
kát og skemmtileg venjulega. Auk
þess að hafa glöggt auga fyrir bros-
legu hliðunum, kunni hUn jafnan ljóð
eða spakmæli, sem við átti hverju
sinni og flutti það. Þetta tafði ekki
vinnuna en var afar vinsælt. Það er
vani ef einn reynir að heiðra annan,
með þvi að stinga niður penna, að
greina frá fæðingardegi þess, sem
heiðra skal. Það vill svo vel til, að það
er til ritgerð á prenti eftir Guðfriði og
sýnir hUn vel, að hUn hefði getað orðið
liðtæk á þvi sviði sem öðrum, ef hUn
hefði snUið sér i þá átt. Vegna þess að
ég býst við að þessi bók, sem ritgerðin
er i, sé ekki eins víðlesin og hUn ætti
skiliö, ætla ég að taka hér upp kafla Ur
henni. Þessi bók heitir: tslenzkar ljós-
mæöur. I. bindi. Æviþættir og endur-
minningar.
A blaðsiðu 45 er mynd af ungri og
fallegri stUlku, yfir henni stendur
nafnið Guðfriður Jóhannesdóttir. Und-
ir myndinni byrjar ritgerðin á þessa
leið:
,,Ég er fædd að Árnakoti (Gufuá) i
Borgarhreppi, Mýrarsýslu, 10. apríl
1884, dóttir þáverandi hUsbænda þar
Jóhannesar MagnUssonar og Kristinar
Jónsdóttur. Var ég yngst af fjórum
systkinum, sem til fullorðinsára kom-
ust. Ég ólst upp á fámennu kyrrlátu
sveitaheimili, við venjuleg sveitastörf
eins og þau gerðust þá.
Þegar ég var barn að aldri, starfaði
hér I hreppi ljósmóðir, sem var sér-
staklega mikils virt og vel látin. Það
var Þórunn Jónsdóttir i Rauðanesi —
glæsileg kona i sjón og raun.
Ég hef aldrei getað gert mér veru-
lega grein fyrir þvi, hvort það var af
hégómaskap að vilja likjast i ein-
hverju þessari konu, að mig langaði til
að verða ljósmóðir eða af einhverri
dulinni kennd, sem ég hef ekki getað
gert mér fyllilega grein fyrir. En eitt
er vist. Þegar ég var barn vildi ég allt-
af vera ljósmóðir i öllum leikjum min-
um og alltaf vildi ég vera að ferðast,
þó að farartækið væri aðeins kollótt
prik! Og undir eins og ég fór að geta
fylgzt með skepnum var ég ekki i rónni
fyrr en ég fekk að vera nálægt þegar
kýr var að bera. Oft lá ég lika timun-
um saman Uti i högum, ef ég varð þess
áskynja að ær væri komin að burði.
Þetta hefur ef til vill stafað af barna-
skap og forvitni hjá mér, en veturinn
1909-1910 réðst ég I það að læra ljós-
móðurfræði hjá Guðmundi Björnssyni
þáverandi landlækni. Við vorum
ellefu, sem lærðum þennan vetur. Nut-
um við jafnframt handleiðslu hinna
þriggja lögskipuðu ljósmæðra i
Reykjavik”.
Um vorið fór Guðfriður heim áð
Gufuá og tók við ljósmóðurstarfinu.
Borgarnes fylgdi þá Borgarhreppi og
þangað var hUn fyrst sótt 20. júni 1910.
Það var tviburafæðing og gekk seint.
Konan frumbyrja 31 árs að aldri. Guð-
friður segir: „Aldrei á ævi minni hef
ég fundið eins mikið til smæðar minn-
ar eins og á meðan á þessari fæðingu
stóð. Það hittist þannig á, að þarna
voru staddar, sem frænkur og fjöl-
skylduvinir, tvær gamlar og reyndar
ljósmæður, sem höfðu að baki allt sitt
góða starf og reynslu —• en ég var byrj-
andinn. Þær voru þarna að sjálfsögðu
til trausts, og ekki hefði staðið á hjálp
þeirra, ef með hefði þurft. En mér
fannst i smæð minni þær minna mig á
domara. Allt tókst þetta samt vel.
Börnin voru stUlka og drengur, 10 og 12
merkur. Konunni heilsaðist vel”.
„Dómararnir” hafa áreiðanlega
gefið nýju ljósmóðurinni fyrstu
ágætiseinkunn, þvi að hafi einhver
kviði verið i konum vegna ljósmóður-
skiptanna hvarf hann eins og dögg fyr-
ir sólu við þessa fyrstu prófraun i