Íslendingaþættir Tímans - 21.09.1974, Blaðsíða 2

starfinu. — Æ siðan hefur hún notið
fyllsta trausts og virðingar að verð-
leikum.
Ekki sat Guðfrfður auðum höndum
þegar hún beið eftir því að konur
legðust á sæng. Veit ég til þess, að
setið var um hana, ef svo stóð á, til að
fá hana til að sauma og gat það vel
samrýmzt hennar starfi, þvi að
hún þurfti lika að ganga til sængur-
kvennanna i nokkra daga eftir barns-
burð. Annars var hún bústýra hjá
föður slnum á Gufuá þar til hún gifti
sig 19. maí 1915 Guðmundi Þorvalds-
syni bónda á Litlu-Brekku i sama
hreppi og fluttist faðir hennar þangað
með henni, móðir hennar var dáin. í
greininni á blaðsiðu 47 segir hún: „Oft
hefur mér þótt ég ekki gera eins mikið
fyrir sængurkonurnar og mig langaði
til, enda hafði ég fljótlega fyrir stóru
heimili að sjá. Eignaðist ég tiu börn.
Þar af tvenna tvfbura og hafði oft
nokkur gamalmenni. Heimilisfólkið
var oftast 12-16 manns og stundum
fleira á sumrin. Mér var það ljóst, að
annað hvort varð starfið eða heimilið
að liða, en ég reyndi af fremsta mætti
að skipta mér jafnt þar á milli. Mig
langaði til að vera lengur hjá sængur-
konunum en barnahópurinn kallaði
mig heim, og eins og gefur að skilja
var ekki alltaf þægilegt að komast að
heiman.
En þrátt fyrir það, að stundum væri
erfitt og mikið að gera eru mér endur-
minningarnar frá ljósmóðurstarfinu
svo dýrmætar, að ég vildi ekki.látta
þær fyrir neitt og þar er hið góða lang-
samlega i meirihluta. 1 34 ára ljós-
móðurstarfi minu dó engin kona”.
Ég les ritgerðina áfram mér til
óblandinnar ánægju og eins allar
greinarnar eftir 24 höfunda, þær eru
vei þess virði og meira en það, fullar af
þjóðlifslýsingum og lýsingum á
mannseðlinu eins og það birtist i sinni
björtustu mynd, þegar maðurinn hikar
ekki við að brjótast áfram í nátt-
myrkri og stórhrið, teflandi á tæpasta
vaðið til að komast þangað, sem
skyldan kallar. Aður en ég legg frá
mér þessa góðu bók, langar mig að
taka orðréttan kafla upp úr ritgerð
Guðfriðar á blaðsiðu 49. Hún er að lýsa
húsakynnum á afskekktu fjallabýli i
umdæmi sinu. Baðstofan var mjög litil
og öll húsakynnin þar eftir og allt úr
torfi, þar að auki orðið lélegt. Hún
segir: ,,Þó held ég að kuldinn hafi
verið tilfinnanlegastur, bæði hvað það
snertir, að halda börnunum
óskemmdum fyrir frostbólgu og eins
hittað geyma matvæli, sem ekki þoldu
frost. Stundum mun hafa verið litið að
skammta — a.m.k. i samanburði við
hópinn — en þó var þar aldrei lang-
varandi vöntun og ekki er mér
kunnugt um að þessi hjón hafi leitað til
sveitar. Börnin voru alltaf prýðis-
hraustog útlitsgóð, enda var þrifnaður
og hirðusemi á þessu litla fátæka býli
með ágætum. Við þessi skilyrði lifðu
þessi hjón um margra ára skeið, og
skiluðu tólf mannvænlegum börnum
til þjóðfélagsins, sem öll eru enn á lifi,
nema einn sonur, sem drukknaði
rúmlega tvitugur. Ef yngri kynslóðin,
sem alin er upp við öll nútimaþægindi
og menntun,. skilar sínum arfi mun
betur en þessi fátæku hjón, þá er vel.
Hjónin hafa sjálfsagt verið forsjál á
fleiri sviðum en að sækja ljósmóðurina
nokkrum dögum áður en konan
veiktist, enda tafsamt að ferðast,
vegna óhemju mikilla fanna i þetta
skipti, sem hér um getur.
G. segir: „Þegar konunni var full1
hörðnuð sótt, komst ég að þeirri niður-
stöðu, að um skálegu væri að ræða og
bar að hönd og naflastreng.
Gera mátti ráð fyrir, að það færu að
minnsta kosti 8 klukkuátundir i það, að
ná I lækninn. Ég var sannarlega i
vanda stödd, en sendi samt bóndann af
stað að sækja hann. En mundi konan
geta beðið eftir þeirri hjálp? Mér
fannst ekki eingöngu lif barnsins vera I
veði, heldur og konunnar, sem var
bæði slitin og veil fyrir hjarta. Ég
ráögaðist við sjálfa mig nokkra stund
og komst að þeirri niðurstöðu að hjálp
yröi konan að fá innan þess tima, að
læknir kæmi. Ég sá, að ég yrði að taka
til minna ráða án tafar. Ég bað til guðs
af öllu minu hjarta, að hjálpa mér að
bjarga konu og barni. — Ég hef aldrei
komið til fæðandi konu án þess að biðja
til guðs, þvi að hvar er styrks að leita,
ef ekki I bæninni? Svo hófst ég handa
með þeim tökum, sem ég áleit rétt, og
þeim árangri, að innan klukkustundar
var fæddur liíandi og heilbrigður
drengur, 11 barnið. Konunni heilsaðist
vel”.
A blaðsiðu 51 segir Guðfriður:’ ”Ég
fer nú að slá botninn i þessar minn-
ingar minar. Nú eru heimilishættir
breyttir hjá mér. 011 börnin farin og
við hjónin tvö eftir. Ég hætti störfum,
þegar ég var sextug. A þeim timamót-
um var min minnzt með ávarpi, fé-
gjöfum og öðrum vinahótum, og þar
sem ég er kominn á raupaldurinn, læt
ég hér fylgja með' ávarp það, sem
nokkrar af sængurkonum minum
færðu mér á 60 ára afmælisdegi min-
um:
„Elskulega vinkona!
Sjúkar vorum við og þú vitjaðir okk
ar. Styrk og róleg hefur þú staðið við
hlið okkar á erfiðum stundum lifs okk-
ar. Og með góðleik þinum og gáfum
tekið innilegan þátt i gleði okkar að af-
staðinni þraut, sem þekking þin og
gifta leiddi ávallt til sigurs. Guð gefi
þér gleðilegan afmælisdag og öll
ókomin ár.
Með mikilli vinsemd og virðingu”
Avarpi þessu fylgdu undirskriftir
margra kvenna og höfðingleg gjöf.
Elztu ljósu-börnin min, sem áður er
um getið, eru nú 44 ára, en þau yngstu
tveggja ára. Ég er gift Guðmundi Þor-
valdssyni bónda á Litlu-Brekku i
Borgarhreppi, og höfum við búið hér i
40 ár á næsta vori ef við lifum.
Litlu-Brekku 4. nóvember 1954
Guðfriður Jóhannesdóttir”
Ég hef oft áður minnzt á það, hve
okkur unglingsstelpunum, sem
komumst i kaupavinnu að Litlu-
Brekku þótti alltaf gaman, að koma
þangað aftur og aftur. Það hefur verið
þvi að þakka, að húsbændurnir voru
bæði góðir og skemmtilegir. Þar var
enginn stéttamunur. Þar var ekkert
bæjaslúður. Enginn lágkúrulegur
hugsunarháttur rikjandi, eða neitt
þess háttar.
Jafnvel þó að okkar góða og
skemmtilega húsmóðir stæði I þessu
„stússi”, við að hjálpa nýjum Borg-
firðingum að sjá dagsins ljós, var oft
eitthvað skemmtilegt að gerast heima
hjá henni. Börnin sögðu ýmislegt
skemmtilegt, sem við gömlu kaupa-
konurnar, sem vorum þar þá, getum
enn i dag brosað að, þegar við hitt-
umst.
Mér þótti mjög gaman, aðtaka þátt I
þvi, að smala börnunum saman og
hjálpa til við að koma þeim i rúmin á
kvöldin eftir vinnu meðan við vorum
að heyja á túninu. Liklegt þykir mér,
að ég hafi þá enn verið svo krakkaleg i
mér, að mig hafi langað til að hlaupa
með hinum, heldur en að þá hafi verið
byrjað að spretta nokkuð, sem kalla
mætti móðurlegar tilfinningar I tún-
skika sálarinnar. Til þess bendir það,
sem Lóa, elzta telpan sagði einu sinni,
en hún var óskeikul I sinni orðheppni.
Ég var að hjálpa til við að koma börn-
unum i rúmið. Þá spurði Lóa mig,
hvort ég ætlaði að þvo skinnið af sér
með skitnum! Lóa og Labbi eru tvi-
burar, elztu börnin.
Einu sinni, áður en ég fór að vera á
Brekku, vildi nafna min, sem þá var
vinnukona þar, reyna þolrifin i Labba,
vini sinum, sem var sérstakt
prúðmenni, 3ja eða 4ra ára gamall.
Hún var að baka kleinur og gaf börn-
unum að smakka, en þóttist ekki sjá
Labba, hann varð einn eftir þegar hin
fóru með sitt lostæti. Biður hann nú
2
islendingaþættir