Íslendingaþættir Tímans - 15.04.1982, Blaðsíða 16

Þórður Þórðarson
bóndi Gauksstöðum, Jökuldal
Fæddur 25. ágúst 1903
Dáinn 18. desember 1981
Vinur minn Þöröur Þórðarson bóndi á
Gauksstööum, Jökuldal i Noröur-Múla-
sýslu lést á Sjúkrahiísinu á Egilsstööum
18. desember sl.
Vil ég minnast hans, þótt nokkuö sé líöiö
frá þvi hann lést.
Þóröur var fæddur 25. ágúst 1903 aö
Arnórsstööum á Jökuldal. Foreldrar hans
fluttu þegar Þóröur var fjögurra ára aö
Gauksstööum i sömusveit. Þar ólst Þórö-
ur upp og átti siöan heima alla æfi.
Foreldrar Þóröar voru hjónin Stefanía
Jónsdóttir, Guðlaugssonar.bróður Þóröar
á Kjarna i Eyjafiröi og Þóröur Þórðarson
frá Sævarenda i Loðmundarfiröi.
Alsystkini Þóröar vorulO og barnmargt
á Gauksstöðum. 6 systkinanna eru á li'fi:
Skúli magister í Reykjavik
Þóra Margrét húsmóðir í Reykjavik
Sigsteinn f.v. innheimtumaður f
Reykjavik
Jónas f.v. starfsmaður K.E.A., Akur-
eyri
Vilhjálmur f.v. bóndi Akureyri
Þorvaldina sem býr i' Kaupmannahöfn
Þóröur vandist snemma almennum
sveitastörfum. Arið 1924 fór hann á
bændaskólann á Hvanneyri og útskrifaö-
ist þaöan eftir 2ja vetra nám.
Tók Þóröur þá strax viö búinu á Gauks-
stööum og bjó þar alla tið siðan.
Erfiöleikar voru þá i búskap og stóö
Gauksstaöabúiö varla fyrir skuldum.
Tók Þóröur við búinu ásamt öllum
skuldum, sem hann tók að sér aö greiöa.
Faöir Þóröar lést 1928. Stefania móöir
Þóröar var bústýra hjá honum, þar til
héilsa hennar þraut og hún fluttist til
Reykjavikur þar sem hún lést árið 1960.
Eftir þetta var Þóröur alveg einbúi og
alla tiö ókvæntur.
Þöröur keypti Ibúö i húsi sem Sigsteinn
bróöir hans reisti I Reykjavik. Leigði
hann ibúöina, meö þeim skilmálum aö
móöir hansfengi þar herbergi og aö henni
væri ldtiö i’ té fæöi og umönnun. Þá lagöi
Þóröur svo fyrir aö móöir hans héldi elli-
launum sinum alla tið óskertum tii eigin
nota.
Þóröur átti þess kost aö hætta sfnum
erfiöaeinyrkjabúskapog flytja i ibúð sina
i Reykjavik. Til þess kom þó aldrei og
æskustöðvarnar voru sterkari en þéttbýl-
ið.
Húsakostur á Gauksstöðum lét undan
timans tönn og fyrir mörgum árum kom
Þórðursérupp litlu ibúðarhúsi úr timbri,
þar sem honum leið betur, enda kom raf-
16
magnið og geröi honum lifið bærilegra.
Þóröur var ekki mikill fyrir mann aö
sjá, en hann var harðduglegur og góöur
bóndi,sem var þokkalega efnum búinn og
átti um tima góöan bústofn, bæði sauðfé
og hross. Þórður fylgdist vel meö i land-
búnaöi og tók alltaf nýjustu vélar i þjón-
ustu sina, þá átti hann oft fleiri bila en
einn.
Þórður var mikill félagsmálamaöur
fylgdist af lifi og sdl meö öllum hræring-
um mannlifsins, hann var aldrei ein-
angraður, þótt hann byggi einn og af-
skekkt.
Sveitungar hans kusuhann til forystu i
Búnaöarfélaginu og gegndi hann þar for-
mennsku I mörg ár. Þd var hann I hrepps-
nefnd um skeiö.
Þóröur var róttækur i skoöunum og ein-
lægur sósialisti alla tiö. Mannkostir hans
voru ótviræöir og þvi treystu sveitungar
hans honum vel til þess að vinna aö fram-
fara- og hagsmunamálum sveitarinnar.
Fáa átti hann þar þó flokksbræður.
Kynni okkar Þóröar uröu fyrst náin
þegar ég fór áriö 1942 I framboö til Al-
þingiskosninga I Noröur-Múlasýslu. Segir
hann i bréfi til mi'n 1941: „Þar sem viö
fengum tillögu um aö þú yröir I kjöri hjá
oss, höfum viö tekiö þvi fegins hendi, þvi
satt aö segja held ég aö engan fýsi sem
þekkir tilpólitiska ástandsins i landinu aö
vera i kjöri i sveitakjördæmi”.
1 framboöiö var auövitað ekki farandi,
nema meö stuöningi manna eins og Þórö-
ar. Þetta var rakiö sveitakjördæmi, þar
sem Framsókn og Sjálfstæöiö höföu yfir
90% atkvæöa.
Þeir voru þvi kjarkmiklir bændur á
þessum tima, sem voru róttækir, og ein-
lægir sósíaiistar.
Menn eins og Sigurður Arnason í
Heiöruseli, sem oft var í framboöi, Þóröur
á Gauksstööum og margir ónefndir góöir
bændur, meö ákveönar sósialistiskar lífs-
skoöanir. Kynni min af viðhorfi þessa
timabils 1942-1959, þegar ég feröaðist sjö
sinnum um þetta dæmigeröa sveitakjör-
dæmi, uröu þannig aö mér fannst erfiöara
fyrir bændur i fámenninu og i rauninni
þurfti meiri hetjulund til þess aö vera
sósialisti þar en í þéttbýlinu við sjóinn.
Þóröur mætti alltaf á fundunum á
Jökuldal. Var hann góöur ræöumaöur og
fylginn sér. Fundimir þar voru alltaf
fjörugir, og fannst mér fólkiö sem af-
skekkt býr glaðlegt og einlægt þegar þaö
kom á mannamót.
Þóröur var sá einstaklingur, sem studdi
mig best fjárhagslega í framboðsferðun-
um, sem tóku um 3 vikur i hvert skipti.
Hann ldnaöi mér bila og fékk vini sfna
til þess aö sækja mig noröur i Möörudal-
Kom Þóröur nokkrum sinnum akandi á
bfl sfnum frá Gauksstööum og heim til
min, en þaö er um 300 km fram og til
baka. Kom hann þá færandi hendi meö
matvæli úr búi sinu og einnig peninga.
Eittsinn kom hann seint um kvöld, gisti
um nóttina, en þurfti aö fara eldsnemma
um morguninn til þess aö mjólka kúna,
sem hann átti.
Stundum kom Þóröur meö einhvern
sveitunga sinna. Þótti okkur hjónum og
sonum okkar mjög gaman aö þessum
heimsóknum, þvi Þórður var alltaf svo
fjörugur og sagöi mjög vel frá, ekki síst
þvi sem spaugilegt var.
Þóröurhaföi óbilandi trú á sósialisman-
um og örlæti hans málstaönum til stuön-
ings fannst mér meiri, en hjá flestum
þeirra, sem ég hefi kynnst.
Hin siðari ár tók sjón Þóröar aö bila og
þurfti hann árlega til eftirlits hjá augn-
lækni i Reykjavfk.
Ég hitti hann síðast fyrir 2 árum, þegar
viö vorum saman i flugvél til Reykjavfk-
ur. Var hann oröinn sjóndapur og farinn
aö láta á sjá, enda hálf áttræður. En hann
var ræöinn, skemmtilegur og fylgdist vel
meö. Þessar sföustu samverustundir okk-
ar Þóröar staðfestu, svo aö ekki varö um
villst, að þrátt fyrir aöhannhaföi um tugi
ára búiö einn á tiltölulega afskekktri jörö,
haföi Þóröur aldrei einangrast.
Hans sterka skapgerö, glaöværö og góöar
gáfur geröu honum fært aö þola einsemd'
ina. A siðast liðnu hausti fargaði Þóröur
búfénaði sinum og ætlaöi aö hafa vetur-
setu á Egilsstööum, en fara heim i Gauks-
staöi meö vorinu. Þaö átti þó ekki fyrir
honum aö liggja. Hann lést 18. desember
sl. liðlega 78 ára aö aldri.
Votta ég systkinum og öörum vanda-
mönnum Þóröar á Gauksstööum samúöar
og kveð hann meb söknuði.
Jóhannes Stefánsson
islendingaþættir
j