Tíminn - 10.05.1988, Blaðsíða 5

Þriðjudagur 10. maí 1988
Tíminn 5
Byggingu fiskeldisrannsóknastöðvar við Grindavík að Ijúka:
Reynslufóðrun hafin
á sæeyrum í sumar?
Nú er verið að leggja síðustu hönd á byggingu rannsóknastöðvar
í fískeldi í landi Staðar við Grindavík, en stöðin er í eigu
Hafrannsóknastofnunar.
Rannsóknastöðin er sú fyrsta sinnar tegundar hérlendis. Að
sögn dr. Björns Björnssonar fískifræðings, er fyrirhugað að
stunda þar margháttaðar rannsóknir á eldi, svo og að kanna áhrif
ýmissa umhverfísþátta á nytjafíska, svo sem hitastig sjávar og
fæðuframboðs á vaxtarhraða í því markmiði að nýta niðurstöðu-
rnar, m.a. í sambandi við spár um afrakstur stofna með hliðsjón
af vistfræðilegum þáttum og sveiflum í ástandi sjávar.
Á staðnum hafa nú um rúmlega
árs skeið verið stundaðar umfangs-
miklar tilraunir með lúðueldi, en
fyrirhugað er í næstu framtíð að
gera margvíslegar tilraunir með
ýmsar tegundir sjávarfiska og
hryggleysingja.
Vinsæl fæða
sem lifir á þara
Þá er fyrirhugað, ef innflutnings-
leyfi fást og styrkur fæst frá Rann-
sóknaráði ríkisins, að hefja
reynslufóðrun á sæsnigli, sem heitir
„Haliotis Rufuscens" á latínu, en
hefur verið þýtt sæeyra á íslensku.
Þær tilraunir eru á vegum Ingvars
Níelssonar, verkfræðings, í sam-
ráði við Hafrannsóknastofnun.
Náttúruleg heimkynni sæeyrans
eru í Kyrrahafinu og er það um 30
sentimetra stórt við náttúrulegar
aðstæður, en um 10 sentimetrar í
ræktun.
Að sögn Ingvars er sæeyrað
mjög vinsæl fæða í Bandaríkjunum
og í Austurlöndum. Það er ein-
göngu jurtaæta og nærist á þara.
„Og við höfum nú einn Breiðafjörð
af þara,“ sagði Ingvar.
Fokdýr og fágætur snigill
Sæeyrað þrífst vel í 15 gráðu
heitum sjó, en með jarðhitanum
gefast góðir möguleikar í eldinu.
Sæeyrað er uppáhaldsfæða otursins
og var nóg til af honum meðan
oturinn var ofveiddur. En eftir að
oturinn var friðaður, hefur sniglin-
um fækkað mjög, og verðið hækk-
að í samræmi við það. Þannig er
kílóverð snigilsins nú vel rúmlega
helmingi hærra en kílóverð á laxi.
Nýjustu fréttir herma að kílóverðið
sé nú á bilinu 60-80 dollarar, en
þriðjungur snigilsins er kjöt.
Fáist tilskilin leyfi og styrkur frá
Rannsóknaráði, má jafnvel búast
við að reynslufóðrun sæeyrans
hefjist í sumar og verður líklega
um 1000 dýr að ræða.
3.300 lúður settar á vog
Tilraunirnar með lúðueldið
hafa, eins og áður sagði, staðið í
rúmt ár, og eru gerðar í samvinnu
við Rannsóknastofnun fiskiðnað-
arins og íslandslax, sem hyggur á
lúðueldi í stórum stíl í náinni
framtíð.
Að sögn dr. Björns nýtur lúðu-
tilraunin styrks frá Rannsóknaráði
ríkisins og fyrir skömmu hófust
tilraunir með áhrif þéttleika, þ.e.
magn af fiski á hvern fermetra, en
þær tilraunir miða að því að kanna
hver kjörþéttleiki er á lúðueldi.
Þannig voru allar lúðurnar, samtals
um 3.300 talsins, vigtaðar og skip-
að í stærðarflokka. Islandslax út-
vegar jarðsjó til tilraunarinnar, en
sjórinn er síaður af 50 metra dýpi.
20 milljóna króna stöð
„Samstarfið við íslandslax varð
síðan til þess að stöðin var byggð.
Halldór Asgrímsson, sjávarútvegs-
ráðherra, tók vel í hugmyndina og
bauðst til að styrkja fyrirtækið og
ráðuneytið hefur útvegað fé í fyrir-
tækið. Við gerum ráð fyrir að
stöðin verði tilbúin öðru hvoru
megin við mánaðamótin. Hún er
560 fermetrar, þar sem eru 18
aðaltilraunaker, hvert 3 metrar í
þvermál og þar verður hægt að
koma við nákvæmri hita- og seltu-
stjórnun. Okkur sýnist að stöðin
komi til með að kosta um 20
milljónir,“ sagði dr. Björn.
í náinni framtíð er fyrirhugað að
leggja áherslu á lúðueldið. Kann-
aðar verða mismunandi gerðir af
fóðri og hvernig vaxtarhraði breyt-
ist við mismunandi hitastig. Þessar
tilraunir verða gerðar í samvinnu
við Norðmenn. Þá verða einnig
fóðrunartilraunir með lax, sem dr.
Jónas Bjarnason hjá Rannsókna-
stofnun fiskiðnaðarins verður með
og einnig eru fyrirhugaðar tilraunir
með að kanna áhrif hreisturloss á
ýsu, þ.e. hvort að ýsa sem missir
hreistur sé dauðadæmd, og þá er
verið að taka tillit til áhrifa veiðar-
færa, t.d. trolls. Einar Jónsson
fiskifræðingur mun annast þær til-
raunir. Þá er einnig ætlunin að gera
tilraunir með sandhverfu, en mikill
áhugi er á eldi á þeirri tegund.
Gefur mikla möguleika
„Stöðin gefur möguleika á ýms-
um líffræðilegum rannsóknum á
dýrastofnunum í hafinu, sem ekki
er hægt að gera úti á sjó. Þannig er
hægt að gera ýmsar tilraunir með
þorsk, t.d. kanna vaxtarhraða eða
hversu vel hann nýtir fæðuna og
finna út hversu mikið af loðnu
þorskstofninn étur. Áhuginn á
þessu, þ.e. áhrif eins fiskistofns á
annan, hefur aukist mjög á síðustu
árum og þessi aðstaða getur hjálp-
að mikið til að svara ákveðnum
spurningum. Þetta gefur mikla
möguleika,“ sagði dr. Björn.
Gunnar Sigurþórsson, eldis-
fræðingur, hefur verið ráðinn
stöðvarstjóri, en sérfræðingar
munu síðan skipuleggja ákveðnar
tilraunir, koma þeim af stað, fylgj-
ast með gangi þeirra og enda
tilraunir.
„Við gerum nú ráð fyrir að það
komist færri að en vilja, en verk-
efnum verður raðað í forgangsröð
og síðan kemur í ljós hvort stöðin
er of lítil eða ekki,“ sagði dr.
Björn. -SÓL
Vinnslukostnaður þrefalt hærri í frystihúsum SH en í Grimsby:
Laun í fiski helmingi
lægri í Grimsby en hér
Launakostnaður er meira en tvöfalt hærri á hvert framleitt kfló af
fískflökum í meðal SH frystihúsi heldur en í frystihúsum í Grimsby.
Svipað er upp á teningnum varðandi umbúðakostnaðinn. Og annar
vinnslukostnaður er hátt í fjórfalt hærri hérlendis. Fjármagnskostn-
aðurinn einn, sem svarar til 2/3 af launakostnaði hér, er m.a.s. hærri
í SH húsum heldur en allur vinnslukostnaður annar en laun og
umbúðir í Grimsby. Þetta veldur því að frystihúsaeigandi í Grimsby
getur greitt allt að tvöfalt hærra verð fyrir hráefnið heldur en
íslenskir starfsbræður þeirra t.d. í Grindavík eða Grundarfírði
miðað við sama verð fyrir fullunnin flök.
Framangreindar upplýsingar er að
finna í nýjustu Fiskifréttum, sem
með heimsókn í stærsta frystihúsið í
Hull og aðstoð Ingólfs Skúlasonar,
forstj. Icelandic Freezing Plants Ltd.
reyndu að leita svara við spurning-
unni: Hvemig er hægt að borga
svona hátt hráefnisverð í Bretlandi?
Fiskifréttir heimsóttu fyrirtækið
Glenrose í Hull, sem hefur rúmlega
200 manns í vinnu, auk undirverk-
taka sem flaka um þriðiunginn af
fiskinum annarsstaðar. I frystihúsi
Glenrose er bæði handflakað og
vélflakað. Um 45 manns starfa í
salnum þar sem snyrtingin fer fram
og framleiða þeir um 30 tonn af
flakablokk á dag. Fólkið, sem vinnur
í hópbónus þannig að allir fá sama
kaup, sagðist hafa frá 2 til 2,40
punda laun á tímann. Það mundi
svara til 146 til 175 íslenskra króna á
tímann, eða 25 til 30 þús. kr. mánað-
arlauna miðað við núverandi gengi.
Líklegt er að það þætti lítið fyrir
hörku bónusvinnu á Fróni. Enda
sagðist Karen Duffy, sem Fiski-
fréttamaður ræddi við, hafa haft
meiri tekjur þegar hún vann í fiski í
Þorlákshöfn í 18 mánuði á árunum
1985-1987 helduren nú hjá Glenrose
og ætlaði því aftur til Þorlákshafnar.
Þrefaldur munur
á vinnslukostnaði
Fiskifréttir birta í töflu samanburð
á framleiðslukostnaði á frystum flök-
um á milli meðal vinnslu í Grimsby
(21,67 kr./kg) og meðal SH frysti-
húss (62.54 kr./kg), sem sett er
saman af forráðamönnum IFPL.
Blaðið hefur það eftir forstjóranum
Ingólfi Skúlasyni, að tölurnar um
vinnulaun, umbúðakostnað og ann-
an vinnslukostnað séu bæði byggðar
á tilboðum sem IFPL hafi fengið frá
breskum fiskvinnslufyrirtækjum og-
eins á kostnaði við flökum og fryst-
ingu á fiski sem IFPL hafi látið vinna
fyrir sig í Bretlandi. Sjálf vinnulaun-
in eru aðeins 8 kr. á hvert flakakíló
í Grimsby en 17,52 kr. í meðal SH
frystihúsi. Haft er eftir Ingólfi að
það sé bæði vegna meiri afkasta og
lægri launa í Grimsby, sem kemur
heim og saman við það sem að
framan segir. Dýrari umbúðir sagði
hann m.a. vegna þess að þær séu
vandaðri hjá SH, enda þurfi að flytja
íslenska fiskinn um lengri veg.
Miðað við 123 kr. söluverð á
flakakílói fer þar aðeins um 8,8% í
launa og umbúðakostnað í Grimsby
en 19,2% á íslandi.
Fjármagnskostnaður 66%
af launum hér
Sá rúmlega tvöfaidi munur er þó
nánast hégómi þegar kemur að
samanburði á öðrum framleiðslu-
kostnaði. Orka, flutningar, löndun,
afskriftir, sölukostnaður, fjármögn-
un og fleira kostar aðeins 10,70 kr.
á hvert flakakíló (8,7%) í Grimsby
en heilar 38,75 kr. í meðal SH húsi
(31,5%). Þar af er fjármagnskostn-
aðurinn einn t.d. 11,50 kr. í SH
húsinu, eða hærri en allir framan-
taldir liðir samanlagðir í Grimsby.
Grímsbæingar geta
borgað tvöfalt meira
Af 123 kr. meðalverði fyrir flaka-
kílóið á Grimsby hús því rúmlega
100 kr. eftir upp í hráefniskaupin, en
SH húsið aðeins tæplega 61 kr. Þar
við bætist að „Grímsbæingar" telja
sig ná frá 50% og allt upp í 55%
nýtingu á hráefninu samanborið við
47% hjá SH. Niðurstaðan verður sú
að dæmið gengur upp með allt upp í
55 kr. fiskverði á kíló hjá Grimsby
húsi en aðeins tæplega 28 kr. hjá
meðal SH húsi, eða um helmingi
lægra verði. - HEI