Tíminn - 10.05.1988, Blaðsíða 12

12 Tíminn
Þriðjudagur 10. maí 1988
SAMVINNUMÁL
■IIII

lllllllllll!
Sláturfélagið á tímamótum
Það eru ýmsar hugleiðingar sem óhjákvæmilega vakna
þegar lesin er í gegn nýjasta ársskýrsla Sláturfélags Suður-
lands, svo og þær fréttir frá aðalfundi þess sem komu í
fjölmiðlum á dögunum. Þar ber kannski ekki endilega hæst
rekstrartap félagsins, sem raunar er ekki meira en ýmislegt
sem frést hefur frá öðrum sambærilegum fyrirtækjum nú í
vor. Miklu meiri athygli hlýtur að vekja brottför Jóns H.
Bergs frá féiaginu, svo og sú stefnubreyting sem þar hefur
verið auglýst og á að felast í því að félagið hætti rekstri
smásöluverslana í Reykjavík.
sig af heildinni. Minnst er búöin á
Akranesi, með 7% sem þá er
auðvelt að reikna út að mun vera
um 47,7 miljónir króna. Næst í
röðinni er svo Matardeildin, með
10% eða 68,2 miljónir. Þá kemur
Laugavegur 116, búð sem nú mun
raunar vera búið að selja, með
19% eða 129,6 miljónir. Næst-
stærst er svo búðin í Glæsibæ með
29% eða 197,8 miljónir, og flagg-
skipið í þessum búðaflota er svo
verslun í borginni, það er að segja
KRON og verslanir þess, þá verður
fyrirfram að telja heldur ósennilegt
að það félag leggi sig sérstaklega í
líma við að ná til sín einstökum
verslunum Sláturfélagsins. KRON
'hefur nú undanfarið aukið umsvif
sín verulega, og rekstrartap félags-
ins á síðasta ári bendir óneitanlega
í þá átt að ekki sé ráðlegt fyrir það
að færa frekar út kvíarnar að sinni.
Skynsamlegra sé að láta nokkur ár
ekki séð að það eigi fyrirsjáanlega
að verða neinum sérstökum ann-
mörkum háð fyrir Sláturfélagið að
hætta rekstri allra sinna búða.
Matvöruverslunin
í Reykjavík
Þegar málið er skoðað í heild
verður þannig ekkl séð að það
komi til með að valda neinum
Það fer ekki á milli mála að
fráfarandi forstjóri, Jón H. Bergs,
hefur í heildina tekið reynst Slátur-
félaginu ákaflega traustur rekstrar-
legur stjórnandi í þau rúmlega
þrjátíu ár sem hann hefur verið þar
við stýrið. Eftirmenn hans taka þar
við góðu búi, félagið stendur efna-
hagslega á traustum fótum, ræður
yfir fullkomnum og nýtískulegum
vinnslustöðvum, og í viðskiptalíf-
inu nýtur félagið trausts sem áreið-
anlegur viðskiptaaðili.
Til marks um þetta er til dæmis
að eigið fé Sláturfélagsins á efna-
hagsreikningi um síðustu áramót
er talið heilar 427,6 miljónir króna.
Núverandi erfiðleikar þess virðast
hins vegar ekki síst lýsa sér í því að
hreint veltufé þess var um síðustu
áramót orðið neikvætt um 57,6
miljónir, en sú staða virðist þó
samkvæmt upplýsingum um fjár-
magnsstreymi í reikningunum hafa
komið upp fyrst á síðasta ári. Aftur
á móti er að því að gæta að
langtímalán félagsins eru sam-
kvæmt reikningunum hlutfallslega
lág, ekki nema 453,9 miljónir á
móti 864,6 miljón króna fastafjár-
munum.
En að hinu er þó vissulega að
gæta að það hefur oft verið gagn-
rýnt í áranna rás að Sláturfélagið
skyldi láta jafn mikið til sín taka í
smásöluverslun í Reykjavík og það
hefur gert, einkum á seinni árum.
Þar ber að hafa í huga að Sláturfé-
lagið er samvinnufélag bænda á
suðvesturhorni landsins, og sem
slíkt hefur það fyrst og fremst
skyldum að gegna við bændurna
sem framleiðendur. Og á sama
tíma starfar annað samvinnufélag
neytenda í Reykjavík, Kaupfélag
Reykjavíkur og nágrennis, og hef-
ur ýmsum þótt það meir en lítið
ankannalegt að þar væru tvö sam-
vinnufélög í rauninni að keppa um
sama markaðinn.
Af hálfu Sláturfélagsins hefur
því þó verið haldið fram til stuðn-
ings þessu fyrirkomulagi að það
væri félaginu nauðsynlegt að hafa
beinan aðgang að markaðnum og
að halda þar uppi milliliðalausu
sambandi við neytendur. Með því
móti einu saman gæti það gegnt að
fullu skyldum sínum við viðskipta-
vini sína á höfuðborgarsvæðinu,
og til þess að geta þetta væri
óhjákvæmilegt að reka þar eigin
verslanir. Fram hefur hins vegar
komið að í þessum eigin verslunum
hefur félagið ekki selt nú undanfar-
ið nema um 7% af framleiðslu
Afkoman
Þegar skoðaður er rekstrarreikn-
ingur félagsins fyrir liðið ár þá er
honum lokað með 65,9 miljón
króna tapi. Af þeirri tölu eru þó
tæpar 47 miljónir tapað hlutafé í
Vöruhúsinu Eiðistorgi hf., og ann-
ars staðar í skýrslunni kemur fram
að tap þessa dótturfyrirtækis á
síðasta ári hafi verið um 50 miljón-
ir. Tap Sláturfélagsins sjálfs er því
ekki nema 18,9 miljónir, af 3,3
miljarða króna veltu, og er það svo
sem ekki hærri tala en ýmsar sem
til dæmis hafa verið að sjást frá
kaupfélögunum nú á síðustu
vikum.
Og sérstaklega ber þá að hafa í
huga að Sláturfélagið sýnist greini-
lega hafa lent í sama vandanum út
imTmw
Húsakynni Sláturfélags Suðurlands á Hvolsvelli, þar sem m.a. er stærsta kjötfrystigeymsla félagsins. Áherslan í rekstrí þess verður framvegis á slátrun
og vinnslu.
af vaxtahækkuninni á seinni helm-
ingi ársins og mörg kaupfélögin,
því að fjármagnskostnaður þess á
rekstrarreikningi umfram fjár-
magnstekjur er 77,1 miljón á síð-
asta ári, en var 11,0 miljónir árið
1986. Það fer ekki á milli mála að
það þarf góðan rekstur til þess að
standa af sér hækkun á borð við
þessa og fara þó ekki ver út úr
henni en raun ber vitni. Á síðasta
ári hefur það sem sagt verið rekst-
urinn á Eiðistorginu sem orðið
hefur Sláturfélaginu hvað þyngstur
í skauti, en ekki önnur starfsemi
þess. Og því virðist fara fjarri að
hægt sé að tala um að Sláturfélagið
eigi í rauninni í nokkrum umtals-
verðum rekstrarerfiðleikum, hvað
þá að það sé nokkuð nálægt gjald-
þroti. Ekki verður annað séð en að
það standi efnahagslega á vel
traustum fótum.
Smásöluverslunin
Ársskýrsla Sláturfélagsins er
takmörkuð að því leyti að þar er
aðeins gefið upp hvaða rekstrar-
greinar þess hafi skilað hagnaði og
hverjar tapi, en ekki hve mikið hjá
hverri. Þannig kemur þar fram að
tap hafi verið á afurðadeild, heild-
söluverslun og smásölu, en aftur
hagnaður af kjötiðnaði og skinna-
iðnaði, en ekki hve miklu tapið eða
hagnaðurinn hafi numið hjá hverri
deild.
Hins vegar kemur þarna fram að
rekstrartekjur smásöluverslana
félagsins hafi verið 682 miljónir á
liðnu ári, og verður að ætla að þar
sé verið að tala um sölu þeirra án
söluskatts því að hann er ekki
nefndur sérstaklega. Þær verslanir
eru fimm talsins, Matardeildin í
Hafnarstræti, Laugavegur 116,
Austurver, Glæsibær og svo
fimmta búðin sem Sláturfélagið
rekur á Akranesi.
Velta einstakra búða er ekki
gefin upp þarna, heldur aðeins
prósentuhlutfall þeirra hverrar um
verslunin í Austurveri með heil
35% eða 238,7 miljónir.
Þess ber að gæta að utan við
þetta er svo sala verslunarinnar á
Eiðistorgi, en upplýsingar um veltu
hennar er ekki að finna í ársskýrslu
Sláturfélagsins. Aftur má fá
nokkra hugmynd um hlutfallslegt
umfang þessara eigin verslana með
því að bera saman við tölur Þjóð-
hagsstofnunar um heildarveltu í
verslunargreinum í Reykjavík á
síðasta ári samkvæmt söluskatts-
framtölum, sem út voru gefnar
nýlega. Þar kemur fram að velta í
matvörubúðum í borginni var um
6,6 miljarðar á árinu, og er þar
söluskattur meðtalinn. Við það
bætist svo það sem Þjóðhagsstofn-
un nefnir blandaða verslun, að
upphæð 5,2 miljarðar, en inni í
þeirri tölu munu vera m.a. allir
helstu stórmarkaðirnir í Reykja-
vík.
Tölurnar hér eru ekki nægilega
nákvæmar til þess að unnt sé að
koma við nema grófum reikningi.
En samkvæmt þessu er samt svo að
sjá að SS-búðirnar hafi á síðasta ári
verið með hlutfall af stærðargráð-
unni nálægt 11-12% af smásölu-
verslun höfuðborgarinnar, þeirri
sem fram fór í hefðbundnum mat-
vörubúðum, og um 6-7% ef stór-
markaðirnir eru taldir með, vel að
merkja þó án þess að Eiðistorgið
sé talið með Sláturfélaginu.
Breytingar á
smásöluverslun?
Nú er svo að sjá að SS-búðirnar
séu í rauninni allar falar til kaups
og núverandi stjórnendur félagsins
séu þessa dagana tilbúnir að selja
þær jafnóðum og kaupendur
finnast. Þá vaknar sú spurning
hvort slík sala muni hugsanlega
hafa í för með sér einhverjar
breytingar á smásöluversluninni í
Reykjavík og þá hverjar.
Áð því er varðar aðra samvinnu-
líða og ná fullu jafnvægi í núver-
andi umfangi áður en í meira sé
ráðist.
Þó er svo sem ekki fyrir það
synjandi að KRON gæti komið
þarna inn í myndina sem möguleg-
ur kaupandi að einhverri eða ein-
hverjum verslunum Sláturfélags-
ins. Ekki hafa farið sögur af öðru
en að þessar búðir séu vel reknar
og yfirleitt í góðu ástandi. Ef
Sláturfélaginu er raunverulega jafn
mikið í mun og af er látið að losna
við allar verslanir sínar þá verður
ekki séð að það þyrfti að vera
fyrirfram út úr myndinni fyrir
KRON að yfirtaka einhverja
þeirra.
Að öðru leyti liggur ekkert fyrir
um mögulega kaupendur að þeim
þrem verslunum í Reykjavík, sem
Sláturfélagið á nú óseldar, né held-
ur að versluninni á Eiðistorgi.
Ólíklegt er þó annað en að kaup-
endur eigi að geta fundist að þeim
áður en langir tímar líða. Þetta á
sérstaklega við um Eiðistorgið, en
staðsetning þess við bæjamörk Sel-
tjarnarness og Reykjavíkur er slík
að halda mætti að tiltölulega auð-
velt eigi að geta verið að reka þar
sæmilega arðbærar verslanir.
Þá hefur Matardeildin í Hafnar-
stræti verið rekin þar nánast svo
lengi sem elstu menn muna, og er
ósennilegt annað en að einhverjir
duglegir verslunarmenn geti séð
sér góða atvinnumöguleika í því að
kaupa hana og reka áfram. Glæsi-
bær og Austurver eru kannski að
sumra áliti meira óskrifað blað,
fyrst og fremst vegna nálægðar við
stórmarkaði, Glæsibæjar við
Miklagarð og Hagkaup, og Austur-
vers við Kringluna. En jafnvel þótt
svo færi að það yrði ofan á að
rekstri matvöruverslana yrði hætt
eða úr honum dregið á þessum
tveim stöðum þá verður tæplega
erfiðleikum bundið að nýta hús-
næði og aðstöðu undir annan
rekstur. Af þeim sökum verður
straumhvörfum í matvöruverslun í
Reykjavík þótt Sláturfélagið hætti
verslanarekstri. Verslanir skortir
þar ekki, og ekki verður annað séð
en að þær sem fyrir eru hljóti
auðveldlega að geta annað þeim
viðskiptum sem verið hafa í SS-
búðunum, það er að segja ef þær
hverfa úr sögunni.
Hitt er svo annað mál að í
búðum sínum á Sláturfélagið líka
aðra eign sem ekki kemur fram í
efnahagsreikningi þess. Það er sú
uppsafnaða reynsla og þekking á
rekstri matvörubúða sem þar hlýt-
ur að vera fyrir hendi í fjölmennu
starfsliði með áratugalanga starfs-
reynslu í greininni. Líka fer ekki á
milli mála að þessari eign sinni
tapar Sláturfélagið bótalaust með
því að hætta fyrirvaralaust rekstri
verslana og segja fólkinu upp.
Eftir atvinnuauglýsingum í blöðun-
um að dæma ætti það ekki að vera
óyfirstíganlegum erfiðleikum
bundið fyrir reynda verslunarmenn
að fá störf við sitt hæfi á öðrum
stöðum, svo að hætt er við að
kunnáttan í rekstri verslana innan
Sláturfélagsins verði þar með töp-
uð félaginu.
Og í rauninni virðist aðalbreyt-
ingin af þessum sökum felast í því
að Sláturfélagið sé þarna að afsala
sér aðstöðu sinni og viðskiptavild
sem aðili að matvöruverslun í
Reykjavík. Með þessu móti hverf-
ur umsvifamikill aðili þar af sjónar-
sviðinu og fer í staðinn að einbeita
sér að því verkefni sem er raunar
meginviðfangsefni félagsins eðli
málsins samkvæmt, að slátra, vinna
kjötið og selja það í heildsölu.
Með þessu móti dregur Sláturfélag-
ið einungis úr umsvifum sínum og
eykur sérhæfinguna í starfi sínu.
SS-vörurnar verða væntanlega
áfram fáanlegar í velflestum eða
öllum matvöruverslunum í höfuð-
borginni, með sama hætti og verið
hefur um áratugi og fólk þar á
orðið að venjast. -esig