Tíminn - 27.08.1988, Blaðsíða 10

tO Tíminn
Laugardagur 27. júlí 1988
VETTVANGUR
lllllll!

lllllli
lllllllll
Leið til að koma í veg fyrir gengislækkun og skerðingu kaupmáttar launa:
Millifærsla og endurskipu-
lagning sjávarútvegsins
Eftir Svavar Gestsson
Rökin fyrir því aö grípa þurfi til aðgerða í efnahagsmál-
um nú eru ekki þau að þjóðarbúið búi við geysilega ytri
erfiðleika. Þvert á móti er árið 1988 besta og næstbesta ár
íslandssögunnar eftir því á hvaða mælikvarða er horft.
Vandinn er heimatilbúinn, framleiddur af ríkisstjórnum
Steingríms Hermannssonar og Þorsteins Pálssonar. Aðal-
vandinn birtist í stórkostlegum fjármagnskostnaði sem
engin atvinnugrein getur risið undir.
Gengisfelling afskrifuð
Hið jákvæða við umræðuna um
efnahagsmál að undanförnu er að
nú hafa allir afskrifað gengislækk-
un því allir viðurkenna nú að hún
er íalsúrræði, gervilausn, sem engu
breytir, ekki einu sinni til skamnts
tíma litið.
Gengisfellingin hefur löngum
verið ráðið allt frá árum viðreisn-
arstjórnarinnar. Þá var gengisfell-
ingin notuð til þess að flytja milj-
arða frá fólki til framleiðslufyrir-
tækja, það er með því að hækka
innflutninginn í verði og fjölga um
leið krónunum í útflutningnum.
Viðreisnarstjórn Alþýðuflokks og
Sjálfstæðisflokks hafði þá reglu að
fella gengið og banna kauphækk-
anir. Þannig héldu útflutningsfyr-
irtækin gengislækkuninni hjá sér
þar til verkalýðshreyfingin náði að
vinna upp kjaraskerðingu gengis-
lækkunarinnar á nýjan leik.
Nú hefur gengislækkun önnur
áhrif: Afurðalán eru á erlendum
grunni og þess vegna er ekki lengur
unnt að taka gengismun. Lánin eru
verðtryggð og aðföng fyrirtækj-
anna hækka einnig um leið með
gengislækkuninni.
Niðurfærsla er annað
nafn á kauplækkun
Víglundur Þorsteinsson benti á
það í sjónvarpsþætti á dögunum að
niðurfærsla væri eins og gengis-
lækkun annað nafn á kauplækkun.
En eru rök fyrir kauplækkun? Nei,
vcgna þess að þjóðartekjur á mann
hafa ekki minnkað og vegna þess
að þjóðartekjunum er aðeins vit-
laust skipt. Það fer of mikið af
þjóðartekjunum í vextina. íslenska
þjóðin, svo fámenn sem hún er,
hefur ekki efni á frjálshyggjunni.
Hún er of dýr fyrir íslendinga.
Efnahagssérfræðingarnir geta ekki
sótt rök fyrir kjaraskerðingu í
skerðingu þjóðartekna. Vandinn
er hins vegar allt of háir vextir.
Lausnin á þeim vanda er ekki
kauplækkun heldur vaxtalækkun.
Það á að byrja á vaxta- og verð-
lækkun en ekki kauplækkun.
Vandinn lítur
svona útfyrir útflutnings-
atvinnugrein
Hver er vandinn? Hann er gjarn-
an mældur á mælikvarða frystihús-
anna og saltfiskverkunarinnar. Ég
hef aflað mér talna um þetta efni,
annars vegar frá Sambandi fisk-
vinnslustöðva og hins vegar frá
Félagi sambandsfiskframleiðenda.
Þar koma þessar upplýsingar með-
al annars fram:
1. Hráefnið tekur til sín 51,5% til
51,8% af tckjum.
2. Laun og Iaunatengd gjöld gera
26,3% til 27,3% af tekjum.
3. Umbúðir taka til sín um 3,6%
af tekjum.
4. Orkukostnaður nemur um
2,5% af tekjum.
5. Flutningskostnaður nemur
2,8% af tekjum.
6. Viðhaldskostnaður nemur
3,6% af tekjum.
7. Annar beinn kostnaður nemur
6,8% af tekjum.
Þessir kostnaðarliðir taka til sín
um 98,4% af tekjum og þá er eftir
að borga allan fjármagnskostnað
og afskriftir.
Að mati SÍS-frystihúsanna nema
vextir alls hins vegar um 9,5% af
tekjum og þegar vextirnir bætast
við er hallinn orðinn 12,1% sam-
kvæmt útreikningum sambands-
frystihúsanna. Samband fisk-
vinnslustöðva telur hallann hins
vegar vera 12,2% miðað við 9%
ávöxtun stofnfjár.
Þar með er ekki öll sagan sögð
því þá er saltfiskverkunin eftir og
hún er skárri en frystingin og
rambar í kringum núllið. Samband
fiskvinnslustöðvanna telur að hall-
inn sé um 8,2% miðað við 9%
ávöxtun stofnfjár, það er í fryst-
ingu og söltun samanlagt.
Afleiðing vaxtalækkunar
í útreikningum Sambands fisk-
vinnslustöðvanna er dæmið einnig
reiknað út frá 3% ávöxtun stofnfjár
og þá er hallinn samanlagt kominn
niður í 5,4% samkvæmt þeirra
eigin tölum. Það má því orða það
svo að 3% raunvextir, sem eru í
rauninni algjört hámark fyrir
nokkra eðlilega atvinnugrein að
bera, myndu á augabragði skila
þeirri fiskvinnslu sem hér um ræðir
um einum miljarði króna til baka
og hallanum þar með niður í liðlega
5%.
Þessa leið á því að fara númer
eitt: Að lækka vexti. Sú aðgerð
myndi því hafa í för með sér:
1. Betri stöðu fiskvinnslunnar og
allra annarra atvinnugreina.
2. Betri stöðu almennings vegna
ódýrari húsnæðislána.
3. Ódýrari vörur vegna minni til-
kostnaðar í framleiðslu og þjón-
ustu, það er minni verðbólgu.
Niðurfærsla kostnaðar
Jafnframt vaxtalækkuninni er
það tillaga Alþýðubandalagsins að
dregið verði úr tilkostnaði á öðrum
sviðum. Dæmi:
1. Orkukostnaður fiskvinnslunnar
nemur um hálfurn miljarði
króna. Fiskvinnslan borgar
margfalt á við álverið í Straums-
vík. Ekkert er eðlilegra en að
lækka verulega orkukostnað að-
alútflutningsframleiðslu lands-
manna, bæði með beinni verð-
lækkun og eins með því að fella
söluskatt niður af orkukostnað-
inum. Með því móti mætti taka
kostnað fiskvinnslunnar niður
svo nemur stórum upphæðum.
2. Flutningskostnaður fyrirtækj-
anna nemur um 700 ntilj. kr.
Augljóst er, meðal annars af
hótelbyggingu Eimskipafélags
íslands, að þar er um að ræða
verulegan gróða í skjóli einok-
unar. Þennan gróða á að skerða
með beinum niðurfærsluað-
gerðum, það er með því að
lækka fragtirnar með lagavaldi
ef ekki vill betur til. Það gæti
einnig sparað vinnslunni hundr-
uð miljóna.
Þessir tveir kostnaðarþættir gætu
enn höggvið niður halla fiskvinnsl-
unnar sem var kominn niður í 5%
eftir vaxtalækkunina sem er aðal-
atriði tillagna Alþýðubandalags-
ins. Auk þess sem ódýrari fragtir
myndu líka lækka almennt vöru-
verð og hafa í för með sér minni
verðbólgu - eins og vaxtalækkunin.
Millifærslan
Loks er þess að geta að í tillögum
okkar gerum við ráð fyrir því að
lagðir verði skattar á gróðagreinar
góðærisins til þess að fjármagna
millifærslu til fólksins og til þeirra
aðila er eiga við tímabundna erfið-
leika að stríða eða til fyrirtækja
sem ein bera uppi atvinnu á stórum
landsvæðum. Vanda slíkra fyrir-
tækja á auðvitað ekki aðj-eyna að
leysa með gengisfellingu og ekki
með niðurfærslu launa og ekki
með því að reka 1000 ríkisstarfs-
menn.
Ég viðurkenni fúslega að þessar
aðgerðir yrðu ekki nægilegar til
þess að leysa úr vanda allra fyrir-
tækja í sjávarútvegi. Enda getur
það ekki staðið til. Þar sem um er
að ræða sukk og óráðsíu, eyðslu
forstjóranna og bein fjárfesting-
armistök verður það að koma til
sérmeðferðar. Það er fráleitt og
óskynsamlegt að reyna að setja allt
þjóðarbúið á endann út af einstök-
um fyrirtækjum. Skylda stjórn-
valda er að taka á almennum
vanda fólksins í landinu en stjórn-
völd mega ekki einblína á einstök
fyrirtæki.
Þá fjármuni sem fást með aukn-
um skatttekjum má líka nota til
þess að knýja fram endurskipu-
lagningu fyrirtækjanna og betri
vinnubrögð í framtíðinni. Jafn-
framt á að fara fram allsherjar
skulda- og eignaúttekt á fyrirtækj-
unum. Meðal annars er nauðsyn-
legt að kanna hvernig eignastaða
þeirra hefur breyst eftir að vaxta-
okrið var innleitt og hvaða ráðstaf-
anir er unnt að gera til að bæta
eiginfjárstöðu fyrirtækjanna til
frambúðar þannig að ekki þurfi að
standa í reddingum á þriggja mán-
aða fresti til þess að grundvallarat-
vinnuvegir landsmanna fái staðist.
Þrjú aðalatriði
Hér hefur vcrið sýnt fram á færa
leið. Aðalatriði hennar eru þessi:
1. Vaxtalækkun.
2. Niðurfærsla annars tilkostnaðar
eins og flutningsgjalda og orku-
kostnaðar.
3. Millifærsla, það er fjáröflun til
þess að gera úttekt á einstökum
fyrirtækjum í því skyni að knýja
fram endurskipulagningu og
stöðugleika í rekstri fram-
leiðslufyrirtækjanna.
Þetta er það sem þarf að gerast.
Þar með er uppfærsla og niður-
færsla, þar með kjaraskerðing úr
sögunni og um leið skapast grund-
völlur fyrir traust gengi, stöðugleika
í verðlagi og fulla atvinnu. Þetta er
fær leið. Eina hindrunin á þeim
vegi eru kreddur sem hafa lagt
undir sig heila ríkisstjórn.
IIIIIIIIIIIflIIfllirTTTl
Siginn fiskur og I
saltað selspik
er meðal þess
sem fæst í fiskborðinu okkar
a m Stórmarkaðurinn ^ •
Kaupgarði
ENGIHJALLA 8, KOPAVOGI
TTIIIIiIIIIIIIIIIII ITTT