Tíminn - 27.08.1988, Blaðsíða 15

Þetta var upphaf að margra ára
sumarstarfi mínu hjá þessum sæmd-
arhjónum Guðrún Össurardóttur
Thoroddsen og Haraldi Sigurmunds-
syni. Á heimilinu upplifði ég svo
einnig þær stórkostlegu breytingar
sem urðu á starfi bóndans vegna
vélvæðingar. Þá voru uppgangstímar
í landbúnaði: Bændur ræstu fram
land og breyttu þúfum í sléttur og
mikil umbylting átti sér stað. Halli á
Fossá tók virkan þátt í þessum
breytingum. En honum var ávallt
kært að nota gömlu heyskapar am-
boðin, orfið og Ijáinn. Minnist ég
margra stunda er ég færði honum
mat þar sem hann stóð við slátt.
Allt heimilisfólkið á Fossá var
eins og ein stór samtaka fjölskylda
þar sem allir lögðu sitt af mörkum í
starfi og leik.
Halli var óþreytandi að kenna
okkur og leiðbeina. Ég minnist þess
hvernig hann las veðrið úr skýjun-
um. Og ekki var hann alltaf sammála
veðurfræðingunum. Ég fór smátt
og smátt að skynja umhverfið og
náttúruna á annan hátt.
Þetta var mér sem nýr heimur.
Mannlífið, náttúran og umhverfið
allt var mér nýtt og spennandi. Að
fylgjast með flóði og fjöru og þeim
hættum sem fylgdu flóði fyrir
skepnur, var rannsóknar- og undr-
unarefni borgarbarnsins. Þarna
lærðist manni að taka egg úr hreiðr-
um, sjá hvernig egg voru stropuð og
þekkja egg ólíkra fugla. Og orð eins
og „beiddi og nær?“ tengjast
minningunni um þennan hugljúfa
öðlingsmann.
Hörgsnesið var mikið náttúruund-
ur og Ijúfur fjölskyldureitur, ber þar
efst Reynihrísluna hennar Gunnu.
Einn var sá siður Halla að smala
fénu á nóttunni. Ég minnist vornátt-
anna á liprum fola bóndans og
hvernig þessi tími laðar ennþá fram
sterkar tilfinningar fyrir fegurð birt-
unnar og angan lyngsins og náttúr-
unnar við Breiðafjörð. Ég minnist
Kristínar, Guðrúnar og Haraldar
með þakklæti og virðingu. Blessuð
sé þeirra minning.
Þórey Eyþórsdóttir
Ingólfur Davíðsson:
Viðeyádagskrá
Nýlega eru um garð gengin vegleg
hátíðahöld í Viðey. En hvernig var
umhorfs þar á landnámsöld?
Eyjan hefur verið matarforðabúr,
eggver, fuglatekja og dúntekja. Get-
ið er kornræktar í Viðey á 12. öld,
og hefur hún sennilega haldist þar
lengi, kannski fram á síðari hluta 16.
aldar. Kornyrkja lagðist niður á
landinu, bæði vegna kólnandi veður-
fars og innflutnings á ódýru korni.
Upp úr miðri 18. öld var farið að
reyna kornrækt aftur, m.a. í Viðey.
Nokkur tilraunastarfsemi var í Við-
ey fyrráöldum. Nokkrartrjátegund-
ir voru gróðursettar þar 1752, en þær
dóu út. Skúli Magnússon landfógeti,
sem bjó þar þá, telur tilraunirnar
ekki hafa verið gerðar af nægilegri
þekkingu. Vorið 1826 flutti Magnús
Stephensen með sér trjáplöntur frá
Kaupmannahöfn til gróðursetningar
í Viðey.
Reynihríslur í Viðey?
Arthur Dillon lávarður, sem
dvaldi í Reykjavík 1834-1835, getur
um hríslur í Viðey. Hann ritar á
þessa leið um för sína og franskra
manna út í Viðey: „Við lentum við
brattar steintröppur. Milli þeirra og
hússins var grasflötur og þar voru
gróðursett um 50 tré. Þó þau væru
mjög ung voru þau orðin meira en
12 fet á hæð og munu dafna betur en
flest önnur, þar sem þau vaxa í skjóli
hússins og hæða til beggja handa.
Húsið var á stærð við stiftamts-
mannshúsið og lítil kirkja við annan
endann." Dillon nefnir ekki trjáteg-
undina, en líklega hafa þetta verið
reyniviðir, eins og hjá stiftamt-
manninum á sama tíma. Engar sögur
fara síðan af trjánum í Viðey, en
varla hafa þau haldist lengi. Gras
þrífst prýðilega í Viðey, fuglinn ber
ríkulega á. Hagbeit þótti þar hin
besta súmar og vetur. f sýslulýsing-
um 1852 stendur: „Viðey sögð öll
grasi vaxin, en mjög þýfð, einkar
grasgefin. Æðarvarp mikið og af-
bragðsmikill heyskapur og einhver
hinn besti heykostur.“
Búsældarlegt og gróskumikið hef-
ur jafnan verið í Viðey. Undirritaður
dvaldi þar dagpart 1938 og sá 126
jurtategundir við lauslega athugun.
Sjá Náttúrufræðinginn 1939. Nú
mun kunnugt þar um rúmlega 148
tegundir blómjurta og byrkninga.
En ekkert er þar kvistlendi.
Frjórannsóknir hafa leitt f ljós að
skógur eða kjarr hefur vaxið á
Reykjavíkursvæðinu á landnáms-
öld. Varla þó að ráði í Viðey,
skilyrði þar hæfa best grasinu. Birki-
lurkar í jörð víða í mýrum á íslandi
sanna fornt skóglendi. En hvenær óx
sá skógur? Talið er að það hafi verið
á hlýviðrisskeiði óralöngu fyrir land-
námsöld. Síðan kólnaði, úrkoma óx
og mikið mýrlendi myndaðist.
Nafnið Viðey gæti verið dregið af
miklum viðarreka. Fjaran hefur ver-
ið þakin rekaviði á dögum Ingólfs og
Hallveigar.
Viðey er
sögufrægur staður
„ Víkur hann sér í Viðeyjarklaustur,
víða trúi hann svamli,
sá gamli, “
kvað Jón biskup Arason árið 1550.
Langt er síðan munkar gengu þar
um garða, en um skeið var Viðeyjar-
klaustur eitt hið auðugasta á íslandi
og átti jarðeignir miklar. Á síðari
hluta 18. aldar bjó Skúli Magnússon
í Viðey, oft kallaður faðir Reykja-
víkur; þ.e. iðnaðar þar. Minnisvarða
hefur hann reist sér í Viðey með
byggingu Viðeyjarkirkju -og stofu.
Þrír frægir menntamenn, þ.e. Bjarni
Pálsson, Eggert Ólafsson og Sveinn
Pálsson, dvöldu oft hjá Skúla í
Viðey á vetrum og unnu að hinum
stórmerkilegu ferðabókum sínum.
Eftir Skúla tók við veldi Stefán-
unga. Fyrstur var mikill rausnarmað-
ur Ólafur Stephensen. Er hans og
lífsins í Viðey á þeim tíma, getið í
ýmsum útlendum ferðabókum.
Mikilsháttar útlendum ferðamönn-
um var oft vísað til Viðeyjar og róma
gestirnir höfðingsskap Ólafs og
bragðmiklar, stórkostlegar veislur.
Sonur Ólafs Magnús Stephensen
gerði síðan garðinn frægan í Viðey.
Hann var valdamesti maður á Is-
landi, bæði í veraldlegum efnum og
menningarmálum um sína daga.
Prentsmiðja var í Viðey á vegum
Magnúsar Stephensen 1819-1844.
Nú eru Viðeyjarbækur sjaldgæfar og
í fárra höndum.
Stórbúskapur í
Viðey og mikil útgerð
í byrjun þessarar aldar varð Viðey
eign þeirra feðga séra Eiríks Briem
og Eggerts sonar hans. Var þá
umfangsmikill búskapur og fjöl-
mennt í Viðeyjarstofu. Á árunum
1907-1914 voru mikil umsvif
Milljónafélagsins í Viðey, gerð hafn-
armannvirki, rekin mikil útgerð og
fiskvinnsla. Síðan tók við Kárafélag-
ið fram að kreppuárunum. Þá fjaraði
atvinnulífið út, og þorpið sem mynd-
ast hafði, fór í eyði 1943. Þar höfðu
búið um 100 manns og helmingi
fleiri á vertíðinni, þegar best lét.
Byggð mun hafa lagst af um 1970.
Nú er Viðey eign Reykjavíkur-
borgar. Kirkja og stofa hafa verið
lagfærð með myndarskap, o.fl. mun
vera á prjónunum. Talsverðar fom-
leifarannsóknir hafa verið gerðar í
Viðey hin síðustu ár og margt merki-
legt komið í ljós, einkum frá klaust-
urtímabilinu 1226-1550.
Viðeyjarklaustur var lengi
menntasetur og hafa margir merkis-
menn gengið þar um garða. Styrmir
hinn fróði, vinur Snorra Sturlusonar,
var ábóti í Viðey 1235-1245. Hann
samdi Ólafs sögu helga og mun hafa
átt þátt í nú glataðri frumgerð Land-
námabókar. Ögmundur Pálsson
hinn voldugi Skálholtsbiskup, sam-
tíðarmaður Jóns biskups Arasonar,
var ábóti í Viðey á yngri árum.
I framtíðinni verður Viðey eflaust
fjölsóttur ferðamannastaður, bæði
vegna sögu sinnar og legu.
Tíminri 27
c
LANDSVERKJUN
Útboð
Landsvirkjun óskar hér meö eftir tilboðum í að
steypa upp og fullgera aðveitustöðvarhús sem
reisa á við 220 kV háspennulínu Landsvirkjunar til
álversins í Straumsvík, móts við Hamranes sunn-
an Hafnarfjarðar. Verkinu tilheyra einnig ýmsir
aðrir verkþættir svo sem gerð undirstaða fyrir
stálmöstur og spenna.
Útboðsgögn verða afhent frá og með þriðjudegin-
um 30. þ.m. á skrifstofu Landsvirkjunar, Háaleitis-
braut 68, Reykjavík, gegn óafturkræfu gjaldi að
upphæð kr. 3.000.-
Helstu kennitölur í verkinu eru:
Flatarmál húss 614 m2
Rúmmál húss 3160 m3
Steypa 1015 m3
Mótafletir 4170 m2
Steypustyrktarjárn 92 tn
Miðað er við að verkið geti hafist 23. september
n.k. og að verklok verði sem hér segir:
Húsið fokhelt 31. desember 1988
Steypt mannvirki utanhúss 15. apríl 1989
Heildarverklok 15. maí 1989.
Tilboðum skal skila á skrifstofu Landsvirkjunar 9.
september 1988 fyrir kl. 10.30, en tilboðin verða
opnuð þar sama dag kl. 11.00 að viðstöddum
bjóðendum.
Reykjavík 28. ágúst 1988.
W Fóstru vantar
Okkur á barnaheimilinu Barnabæ, Blönduósi
bráðvantar fóstru til liðs við okkur nú þegar.
Á heimilinu starfa nú þegar þrjár fóstrur og einn
þroskaþjálfi.
Erum að fara á stað með mjög spennandi
starfsemi nú í haust. Húsnæði í boði.
Upplýsingar veitir forstöðumaður Svava Hansdótt-
ir í síma 95-4530 og heimasíma 95-4453.
ÍI Hafnarfjarðar-
bær-áhaldahús
Óskum að ráða trésmið
Góður vinnutími, góð vinnuaðstaða. Mötuneyti á
staðnum. Upplýsingar gefnar í síma 652244.
Yfirverkstjóri
Sem nýr Mitsubishi
L-300 4WD, árgerð ’88
ekinn 14 þús. km, er til sölu af sérstökum
ástæðum.
Er með dráttarkúlu og útvarpi.
Tilboð óskast sent auglysingadeild blaðs-
ins fyrir 31. ágúst, merkt „Fjórhjóladrif“.