Tíminn - 15.10.1991, Blaðsíða 6

6 Tíminn
Þriðjudagur 15. október 1991
Tíminn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVIHHU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin í Reykjavlk
Framkvæmdastjóri:
Ritstjórar:
Aðstoðanitstjóri:
Fréttastjórar:
Auglýsingastjóri:
Hrólfur Ölvisson
Indriði G. Þorsteinsson ábm.
Ingvar Glslason
Oddur Ólafsson
Birgir Guðmundsson
Stefán Ásgrlmsson
Steingrímur Gislason
Skrifstofur:Lyngháls 9,110 Reykjavlk. Sími: 686300.
Auglýsingasími: 680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300,
ritstjórn, fréttastjórar 686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans. Prentun: Oddi hf.
Mánaðaráskrift kr. 1200,- , verð I lausasölu kr. 110,- og kr. 130,- um
helgar. Grunnverð auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetrí
Póstfax: 68-76-91
Ferðaþjónusta
Ferðaþjónusta er þegar orðin afar mikilvæg at-
vinnugrein á íslandi. Um sex þúsund ársverk eru
tengd þessum arðbæra útflutningsatvinnuvegi nú-
tímans, sem á árinu 1990 aflaði ellefu milljarða
króna í gjaldeyristekjur.
Þó ekki væru nema þessar tölur, sem sýna gjaldeyr-
isöflun í milljörðum og atvinnumöguleika sem
mældir eru í þúsundum ársstarfa, ættu þær að verða
hverjum manni vitni um að ferðaþjónusta er ómiss-
andi stoð íslensks þjóðarbúskapar. Að henni þarf að
hlynna eins og öðrum undirstöðum atvinnulífsins.
Uppbyggingu ferðaþjónustu verður að ætla stórt
rúm í atvinnustefnu þjóðarinnar.
Vafalaust má lengi um það deila hvort þessum at-
vinnuvegi hafi verið ætlað þetta stóra rými í arð-
bærri athafnasemi þjóðarinnar undanfarna áratugi.
Um það liggur ekki fýrir nein óyggjandi úttekt. Hins
vegar fer ekki milli mála að ferðaþjónusta hefur ver-
ið vaxandi atvinnugrein mikinn hluta síðari helm-
ings 20. aldar. Vöxtur hennar er eitt þeirra spora
sem skýrt markar fyrir á framfarabraut þjóðarinnar.
Ef reynt er að átta sig á ferðum útlendra manna til
íslands og gera sér mynd af því hvað þær gefa til
kynna um umfang ferðaþjónustu hér á landi, segir
það nokkra sögu að árið 1950 komu tæplega 4400
útlendir farþegar til íslands, en árið 1990 er þessi
tala nærri 142 þúsund. Hér er að vísu um að ræða 40
ára tímabil sem flestir munu telja að sé eitthvert
mesta breytingaskeið í samgöngum sem gengið hef-
ur yfir heiminn frá upphafi vega, svo að varla þurfi
að undra þótt þess sjáist merki á íslandi.
En hið sanna er að síðustu áratugi hefur jafnt og
þétt verið að byggjast upp nýr atvinnuvegur hér á
landi, sem nú er orðinn það vaxtarmikill, að hann
skilar þjóðarbúinu álitlegum tekjum, auk þess sem
hann eykur fjölbreytni starfaskiptingar og hleypir
fjöri í þjóðlífíð. Deilur um það hvort þessi uppbygg-
ing hafi verið nægilega hröð eða ekki, skipta litlu
máli íyrir framtíð ferðaþjónustunnar. í þess stað þarf
að efla jákvæðan skilning á því sem áunnist hefur og
meta vaxtarmöguleika þessarar atvinnugreinar í ná-
inni framtíð. Stuðla þarf að því að framtak og ný-
sköpun fái notið sín, þó þannig að fagmannlega sé
að verki staðið á öllum sviðum.
Um það er ekkert að villast að vaxtarmöguleikar
ferðaþjónustu eru verulegir og fleiri en ein leið til
þess að efla hana. Vafalaust er það rétt að stjórnvöld
ættu að marka ákveðna ferðamálastefnu og láta slíkt
koma fram í ferðamálalöggjöf. En spyrja má einnig
hvort skortur á stefnuyfirlýsingum og settum laga-
bókstaf um ferðamál hafi verið þróun ferðaþjónustu
fjötur um fót. Eins og hver annar atvinnuvegur er
efling ferðaþjónustu komin undir framtaki þeirra
sem þar eru til forystu og við hana starfa. Hlutur
stjórnvalda er að stuðla að heilbrigðu rekstrarum-
hverfi þessarar atvinnugreinar, opna framtakssem-
inni leiðir um þetta athafnasvið.
Hér á árum áður var aðeins vitnað
á einum stað í Reykjavík. Það var á
samkomum hjá Hjálpraeðishem-
um. Þar stóðu upp karlar og konur,
ungar stúlkur og piltar og sögðu frá
syndum sínum. Að vísu voru þetta
engar syndir, en játnlngaraar voru
hlutí áf hjálpræðinu. Fátækir
sveitamenn stígu upp á sviðið og
gerðu játningar á borð við drykk-
fellda hórkaria. Og konur létu eins
og Jwer hefðu þekkt fjölda karl-
manna náið. Syndimar voru flestar
tengdar ástalífl. Þess vegna voru
áheyrendur oftast ungt fólk, sem
las Elskhuga Lady Chatterley I
laumi. Hún hafði verið gefln út á
grænum pappír til að undirstrika
hvað hún væri ósiðleg. Inn í þetta
andrúmsioft kom svo skehnirinn
Steinn Steinarr og ortí Ijóðið um
Jón kadett í hemum. í þessu ljóði
stendur setningin: Lautinant Val-
gerður vitnar. Hún var að vísu eng-
in Lady Chatterley, en grunsemd-
iraar, sem fylgdu öllum vitnunum,
voru nægar tíl þess að fjölmenni
varhjáValgerðL
Markaðssetning
ástalífsins
?an tnna hefur lítið heyrst ffá
Hjálpræðishemum. Enginn hefur
ort ijóð um hanu og engar sögur
fara af tvíræöum vitnunum lengur,
þar sem syndir heimsins vaka yfir
vötnunum eins og sælgætissjoppa.
Fófk heldur engu aö síður áfram að
vitna. Nú vitnar það í glanstímarit-
um og segir þar fVá innstu hræring-
um hjartans. Flestum hindrunum
hefúr verið vildð til hliðar í þessari
ástaiffsins, og
ekki er talin þörf á að gefa glans-
tímaritín út á grænum pappír.
Dirfska í opinskárri fjölmiólun hef-
ur tekið við hlutverki Hjálpraeðis-
hersins, sem hímir á mótum Suð-
urgötn og Kiriíjustrætis og hefur
verið orðaður við friðarverðlaun
Nóbels. Horflnn er Steinn og horf-
in er tftdgerður, en Jón kadett mun
enn á lífi. í staðinn eni komin rit á
borð við Mannlíf og Nýtt Kf, lifandi
eftírmyndir glanstimarita, sem gef-
in cru út f Los Angeles. Þau rit
standa í stöðugum málaferium
vegna ýktra frásagna af Eddie
Muiphy, einum versta klámkjaftí
Ameríku, eða út af Madonnu, sem
gerir í því að vera klúr. Glanstíma-
ritín íslensku lenda eldd í málaferi-
um, enda eru játningamar í þeim
birtar með vitund og vilja réttra að-
Tvær þekktar konur
í nýjasta Mannlffl eru tvö viðtöl,
sem flokkast undir játningar af
þeirri gerð, sem þekktust aðeins á
samkomum Hjálpræðishersins á
dögum Jóns kadetts. Tvær þekktar
konur ræða þar um ástalíf sitt og
samband við karimenn. Önnur er
Sigríður Dúna Kristmundsdóttír.
Hún raeðir kynni sín af Friðrik Sop-
hussyni fjármálaráðherra, og segir
orðrétt: „Það var yndislegt að kynn-
ast honum.“ Manni skilst að þau
hafl kynnst á Alþingi þar sem bæði
sátu samtímis um tíma. Umtalið
um þau kynni var svo sem í lág-
marid, sé tekiö mið af frægum
samdrætti, eins og þeirra Elizabeth
Taylor og Richards Burton. Engum
datt í hug að skrifa um samdrátt
Sígríðar og Friðriks. Við erum þó
það siðað fólk, að við heimilum yf-
irieitt öðrum að hafá einkalíf sitt í
friði. öðru máii gegnir, þegar fólk
vffl sjálft vitna um ástir sínar.
Heiftarlega opinská
Hitt viðtalið í Mannlífí er undhr
iiðnum „Bókmenntir“. Ög má víst
flestu nafn gefa. Það er við Sú-
sönnu Svavarsdóttur leikhúshrelli.
Hún er kallaður menningarblaða-
Morgunblaðinu. Víst er um það, að
lefkhúsgagnrýni hennar f Morgun-
Maðinu hefur valdð mlkla athygli
og ekki ófáa af svefni. Sannleikur-
inn er sá að íslenskt leikhús er í
hörmulegu ástandi, enda hefur því
verið tröllriðið af pólibsku ofstæki
svo lengi, að ekki er nokkur von til
þess að því hatni að óbreyttu starfs-
liði og óbreyttri stjóraun. Súsanna
hefur fyrst og fremst skýrt frá því
hvað leíkhúsið eryfirieitt leiðinlegt
En þá ætlar atlt vitlaust að verða.
Hún hlkar ekki við að velta goðum
af stalli og hreinsa tíl í musteran-
um. Hún er jafn heiftariega opmská
um sjálfa sig og kíkhúsinu. Sús-
anna giftist Amóri Benónýssyni
leikara, árið 1984. „Ég varð ofsa-
lega reið þegar Arnór héit framhjá
mér,“ segir Súsanna. Hún ber
þennan fyrrverandi eiginmann
ýmsum sökum og hefur skrifað
bók um samband þeirra. Bóldn
heitir Gúmmfendur synda ekki.
Það er vegna þess að etíd er hægt
að kenna þeim að synda. Garri

iHSI VÍTT OG BREITT f' 'T'TIr-'B SS&ISl '-'T"'TST'¥
Svikulir skattheimtumenn
Stjórnvöld eru lagin að finna upp
nýja skatta og gjöld af ýmsu tagi
og er það talinn vera liður í að
halda ríkisrekstrinum á réttum
kili. Álögð gjöld og útgjöld verða
að standast á, að minnsta kosti á
yfirborðinu.
En þrátt fyrir dugmikla og hug-
myndaríka fjármálaráðherra, sem
taka hver öðrum fram í að upp-
hugsa ný nöfn á skattheimtunni
og færa hana í nýstárlega bún-
inga, eru útgjöldin alltaf á undan
tekjunum og endar nást aldrei
saman og hallareksturinn eykst
og eykst. Og eykst.
Alveg er sama hve mikið er dreg-
ið úr ríkisumsvifum, alltaf verður
kostnaðurinn meiri og meiri og
tómahljóðið í kassanum er orðið
ærandi.
Útskýringarnar á fyrirbærinu
kafna í mælgi og tíðavandamál-
um, það er framtíðarvandinn sem
stafar af fortíðarvanda sem um-
pólast í nútíðarvanda eða svoleið-
is.
Ekki til skila haldið
Þegar maður er orðinn úrkula
vonar um að botna yfirleitt nokk-
urn skapaðan hlut í því hvernig
svo má vera, að hallareksturinn á
landssjóðnum verður þeim mun
magnaðri sem skattar eru hækk-
aðir og ríkisumsvif minnkuð, er
loks hellt yfir mann skýringu sem
er eins einföld og hugsast getur.
Skattpeningurinn kemst ekki til
skila.
Það er sú illræmda Ríkisendur-
skoðun, sem er með nefið niðri í
hverjum opinberum koppi, sem
upplýsir að innheimtumenn
skatta, sem eru hálaunaðir og
fríðindafrekir fógetar og gjald-
heimtustjórar, skili sköttunum
ekki af sér.
Þannig kvað nú vera í pottinn
búið, að 21 milljarðar króna eru
útistandandi og sagt er að borin
von sé að fá nema í mesta lagi svo
sem sex milljarða af fúlgunni til
opinberra þarfa.
Óskilaupphæðin hækkar ár frá
ári í réttu hlutfalli við skatta-
hækkunina. Það skuggalega við
opinberu innheimtuna er það, að í
sumum lögsagnarumdæmum
hefur opinberu rukkurunum tek-
ist að ná 100% innheimtu, en í
öðrum kemst hlutfallið allt niður
í 17 af hundraði. En það er það
sem innheimtist af launaskatti í
Bolungavík. Annars er hlutfallið
af innheimtum þinggjöldum upp
og ofan og er í mörgum umdæm-
um undir helmingi þess sem lagt
er á.
Milljarðar eru útistandandi af
söluskattinum gamla og einhver
býsn af virðisaukaskatti. Dráttar-
vextir af ógreiddum gjöldum eru
glatað fé, en fært til eigna í bók-
haldinu eins og svo mikið af öðr-
um sköttum og gjöldum sem
hvergi eru til nema í bókhaldi rík-
issjóðs og ef til vill skuldaklödd-
um þeirra opinberu embætta, sem
ekki hafa döngun eða getu til að
sinna því hlutverki sem þeim er
ætlað og fólk heldur að embættis-
mennirnir séu að sinna.
Ábyrgðarleysi
Þeir aðilar, sem trúað er fýrir að
stjórna lánastofnunum, eru eink-
ar duglegir að moka fé í gjaldþrot-
in. Þeir fjármagna hvert fallíttið af
öðru af lítilli fýrirhyggju og enn
minni þekkingu á þörfum og
möguleikum lántakenda.
Þar sem forstöðumenn lána-
stofnana eru ábyrgðarlausir gagn-
vart öllu öðru en því að láta
mjólkurkýr sínar tóra, er
greiðsluþrotum bjargað með því
að hækka vexti og þjónustugjöld
svokölluð, sem eru einsdæmi í
efnahagslífi veraldarinnar, og
þannig eru þeir, sem borga skuld-
ir sínar, látnir greiða fyrir aula-
skap lánastjóranna, sem sjaldnast
vita hvað þeir eru að gera.
Svo eru menn alltaf jafnhissa á
hve vextir og lánakostnaður er hár
og skilja ekkert í hve gífurlegur
munur er á innláns- og útláns-
vöxtum. Svipað er uppi á ten-
ingnum þegar verið er að heimta
að dregið sé úr ríkisumsvifum og
skattar lækkaðir.
Engum dettur í hug að biðja um
skilvirka skattheimtu, sem gæti
vel komið í stað sífelldra skatta-
hækkana. Ráðherrarnir, sem
glíma við þann nútíðarvanda sem
eru bein þjónustugjöld, gætu sem
best sparað sér óvinsæla sjúk-
lingaskatta og skólagjöld ef emb-
ætti skattheimtumanna væru
ekki eins svikul og raun ber vitni.
Upphæðirnar, sem ekki inn-
heimtast, eru á við margar Perlur
og ráðhús og sjóðasukk heilla
kjörtímabila. Samt tekur þvf varla
að tala um það og enginn þeirra
drullusokka, sem svíkjast um að
innheimta, þarf að svara til saka,
fremur en aðrir óráðsíumenn.
Lausnin er og verður hin sama.
Hærri skatta á þá sem borga og
sama mottó gildir um vexti.
Einu ríkisumsvifin, sem þarf að
auka, er skattheimtan, svo ógæfu-
leg sem hún annars er. OÓ