Tíminn - 10.11.1995, Blaðsíða 8

8
Föstudagur 10. nóvember 1995

Sarajevostjórn heröir
kröfur sínar á hendur
Bosníu-Serbum og
grunnt er á því góba
milli hennar og Kró-
ata
Vi&ræöur í þeim tilgangi
að koma á fri&i í fyrr-
verandi Júgóslavíu eru
fyrir skömmu hafnar á hóteli
á Wright-Patterson-flugvelli í
Dayton í Ohio. Warren
Christopher, utanríkisráö-
herra Bandaríkjanna, setti
rá&stefnuna me& ræ&u, a&
sjálfsög&u á ensku. Túlkar
voru til sta&ar að þý&a ræö-
una á fimm tungumál (eins
og þa& var látiö heita):
frönsku, rússnesku, bosnísku,
króatísku og serbnesku. Me&
„bosnísku" mun vera átt vi&
mál Bosníumúslíma.
Nú vill svo til aö þrjú síðast-
töldu málin eru af flestum mál-
fræðingum og flestum öðrum
talin eitt og sama málið, serbó-
króatíska (eða króatóserbneska).
En hátrið milli stríðsaðila á vest-
anverðum Balkanskaga er orðið
það magnað að sumir þeirra
a.m.k. treysta sér ekki til að
horfast í augu við þá málfræöi-
legu staöreynd að þeir hafa allir
eitt og sama móðurmálið.
Bandaríkin stjórna
Þetta segir sína sögu um hug-
arfarið í Bosníu (sem Bosníu-
maöurinn og nóbelshöfundur-
inn Ivo Andric kallaði „land
hatursins") og grannlöndum
hennar. Og varla lofar þaö mjög
góðu um árangur Dayton-ráð-
stefnunnar og samskipti hlutað-
eigandi þjóöa í framtíðinni.
Það fer ekki leynt að það eru
Bandaríkin, sem stjórna þessum
þætti. Táknrænt fyrir þaö má
telja að viðræðurnar fara fram í
bandaríska Miövestrinu og á
einum af völlum bandaríska
flughersins. Undanfari friðar-
viöræðnanna var sókn herja
Króata og Bosníumúslíma eftir
að flugher NATO hafbi rutt fyrir
þá brautina. í þeim bardögum
fóru Bosníu-Serbar mjög hall-
oka og misstu stór svæði, sér-
staklega sunnanvert í Vestur-
Bosníu, enda áttu þeir þar viö
að etja ofurefli landhers og öfl-
ugasta fluglið veraldar. Þaraf-
leiðandi er staða Bosníu-Serba í
Dayton-viöræðunum allmiklu
veikari en aðstaba þeirra til
samninga var fyrir áminnsta
sókn. Nýja Júgóslavía flytur mál
þeirra, en hún hefur lítinn
stuðning í bakiö á alþjóðavett-
vangi og virðist vilja mikið til
vinna að losna við viðskipta-
bann Sameinuðu þjóbanna og
komast í fulla sátt viö heims-
samfélagið.
Að því skapi hafa stjórnirnar í
Sarajevo og Zagreb hert á kröf-
um sínum, meö meira eða
minna ákveðnum stuðningi
Bandaríkjanna. Bandaríkin taka
nú ákveðiö undir það með
Sarajevostjórn múslíma ab öll
Bosnía verði áfram eitt ríki, þar
sem múslímar vegna fjölda síns
hlytu að rába mestu. Fyrr lá í
loftinu að samþykkt yrði í raun
að lýðveldi Bosníu-Serba, með
stjórn í Pale, sameinaðist nýju
Júgóslavíu (Serbíu- Svartfjalla-
landi), en í bráðina a.m.k. virð-
ist vera búiö með það af Banda-
ríkjanna/Vesturlanda hálfu.
Bandaríkin taka og undir þá
kröfu Króatíu aö algert skilyröi
fyrir friði sé aö Serbar afhendi
sneið þá af Austur-Slavóníu sem
enn er hluti af þeirra yfirráða-
svæöi.
Króatísk kona í Krajina meö „ herfang " úr yfirgefnum híbýlum Serba: þrátt fyrir sigra Króatíuhers hefur Tudjman misst fylgi heima fyrir.
Friöur í „landi haturs"?
Skotiö af sprengjuvörpu íBosníu: flugher NATO ruddi brautina fyrir Kró-
ata og Bosníumúslíma.
BAKSVIÐ
DAGUR ÞORLEIFSSON
Múslímar í friöar-
gæsluliö
Sarajevostjórnin krefst þess
ennfremur að allir þeir, sem
liggi undir ákærum fyrir stríðs-
glæpi, verði útilokaðir frá kosn-
ingum í framtíðinni. Má vera að
á bak við þetta sé viðleitni til að
lama forystu Bosníu-Serba, þar
eð til þessa hafa Vesturlönd tek-
ib undir stríðsglæpaákærur á
hendur þeim svo til eingöngu,
en hundsað hliðstæðar ásakanir
á hendur öðrum stríðsaöilum.
Ennfremur krefst Sarajevostjórn
bæjarins Brcko í Noröur-Bosníu,
sem nú er undir yfirráðum
Serba, í þeim tilgangi að geta
ráöið samgöngum milli svæða
Serba í Austur- og Vestur-Bos-
níu. Þar með er hætt við að nú-
verandi serbneska Bosnía yrði
klofin í tvennt. Sarajevostjórn
vill og aö fyrirhuguðu fribar-
gæsluliði á vegum NATO o.fl.
verði skipað niöur um alla Bo-
sníu, ekki einungis á markalín-
um milli stríðsaðila. Síöast en
ekki síst vilja Bosníumúslímar
að íslömsk ríki taki þátt í þeirri
gæslu og sendi til hennar ekki
minna lið en Rússland.
Hér virðist vera um ab ræða
framhald af þeirri viðleitni ráða-
manna Bosníumúslíma, sem
þeir hafa ástundað frá upphafi
stríðsins þar, að koma Vestur-
löndum til aö leggja Bosníu alla
undir Sarajevostjórn. A bak við
tillöguna um niðurskipan frið-
argæsluliðsins er ab líkindum
von um, að það liö muni draga
taum Sarajevostjórnar og lama
viðleitni Palestjórnar til að
stjórna þeim hluta landsins,
sem henni verbur úthlutað.
Með þátttöku íslamsríkja í frið-
argæslunni á líklega að tryggja
þrýsting á Vesturlönd, með þab
fyrir augum að friðargæsluliðið
frá þeim verði Sarajevostjórn
innan handar.
Enn ein af kröfum Sarajevo-
stjórnar er á þá leið að allt það
herliö Króatíustjórnar, sem nú
er í Bosníu, verði fariö þaðan
ekki síbar en mánuöi eftir und-
irritun friðarsamnings.
Þríhliöa viöureign
Hér er minnt á að stríðiö í
Bosníu er þríhliba viöureign,
þar sem Bosníumúslímar og
Króatar hafa stundum barist af
eitthvab álíka grimmd og Bo-
sníumúslímar og Serbar og Kró-
atar og Serbar. Bosníu-Króatar
hafa í raun eigiö ríki, Herceg-
Bosna, í Bosníu-Hersegóvínu,
og fátt bendir til þess að þeir séu
viljugri en serbneskir landar
þeirra til aö gefa sig undir ráð
Sarajevostjórnar. Á sama hátt og
Bosníu-Serbar vilja sameinast
Serbíu-Svartfjallalandi vilja Bos-
níu-Króatar sameinast Króatíu.
Undir það tóku króatísk
stjórn- og yfirvöld eftirminni-
lega í kosningunum í Króatíu
um s.l. mánaðamót. Margir Bos-
níu-Króatar höfðu áður fengið
ríkisborgararétt einnig í Króatíu
— þ.e. tvöfaldan ríkisborgara-
rétt — en fyrir kosningarnar
bætti Króatíustjórn um betur í
því efni og veitti „Króötum er-
lendis" kosningarétt, einnig
þeim sem ekki höfðu borgara-
rétt í Króatíu. Drjúgur meiri-
hluti þessara kjósenda erlendis
voru Bosníu-Króatar. Talsverðar
líkur eru á ab þetta hafi ráðiö úr-
slitum um ab Lýðræðissamband
Króatíu (betur þekkt undir
skammstöfuninni HDZ), flokk-
ur Tudjmans Króatíuforseta,
hélt meirihluta sínum á þingi. í
kosningunum sýndi sig sem sé
að talsvert var farið að draga úr
vinsældum forsetans og flokks
hans innanlands, en hins vegar
er talið aö Tudjman hafi fylgi
mikils þorra Bosníu-Króata, lík-
lega helst vegna þess að þeir
treysti honum best til að forða
þeim frá því að lenda undir
Sarajevostjórn. ■
Christopher: setningarrœöa hans var þýdd á „fimm" tungumál.