Réttur - 01.04.1980, Blaðsíða 26

vinnu sína fær fjölskylda hans bætur sein
eru aðeins brot af dánarbótum útgerðar-
mannsfjölskyldu sem verður fyrir sömu
raun. Allt er reiknað í prósentum og
peningum og allir útreikningar stétt-
bundnir.
Við miklumst oft af því að hérlendis
hafi orðið stórfelldar framfarir síðan
þjóðin fékk fullveldi og höfum til þess
ríka ástæðu. En við höfum afrækt ýmsa
þætti og lang hrikalegasta misréttið um
þessar mundir eru kjör og réttindi fatlaðs
fólks. Ég átti þess kost að dveljast urn
fjögurra mánaða skeið í Danmörku í
fyrra og kynna mér kjör og réttindi fatl-
aðra í samanburði við ástandið hér. Ég
varð ákaflega margs vísari sem ekki er
tóm til þess að rekja. Meðal þess sem ég
áttaði mig á er sú staðreynd, að fjárhags-
leg afkoma fatlaðs fólks er meira en tvö-
falt betri í atvinnuleysingjalandinu Dan-
mörku en hér á ísandi. Fatlað fólk í
Danmörku hefur fjárhagslegt bolmagn til
þess að sinna áhugamálum sínum, fara
í menningarstöðvar og á skemmtistaði,
fara í ferðalög í sumarleyfi sínu, gera sér
dagamun í mat og drykk o. s. frv.
HvaS stoðar atvinnuleysingja
aS gera verkfall?
Afkoman er þó aðeins þáttur af vanda-
máli sem er miklu fjiilbreytilegra. Þjóð-
félög eru þannig skipulögð að fatlaðir
eru alls ekki taldir hluti af því. Enginn
alvarlega fatlaður maður kemst. í Þjóð-
minjasafn íslands í Reykjavík, ekki í
Éistasafn íslands, ekki í veitingahús, ekki
inn á alþingi, ekki í stjórnarráðið, ekki
til forseta íslands svo að ég taki dæmi.
Það er víst ekki liægt að komast inn í
nema eina kirkju í Reykjavík fyrir alvar-
lega fatlaða og það er dæmigert að þetta
er Fossvogskapellan; á gxafarbakkanum
verða loks allir jafnir.
Alvarlegasta vandamálið er þó að rétt-
urinn til vinnu er í raun brotinn á fötl-
uðu fólki. Að vísu segir í lögum að fatl-
aðir eigi að hafa forgang til vinnu að
öðru jöfnu, en þau lagafyrirmæli hafa
verið að engu höfð, einnig af alþingi og
stjórnarráði. Enda eru lögin að heita má
haldlaus; það er alls ekki gert ráð fyrir
því að fatlað fólk lifi og starfi í þjóðfélag-
inu. Könnun sem framkvæmd var í
Reykjavík fyrir fáum árum leiddi í ljós
að níu af hverjum tíu vinnustöðum í
höfuðborginni voru algerlega óaðgengi-
legir fyrir illa fatlað fólk. I tíunda hlut-
anum voru yfirleitt örsmáir vinnustaðir
sem fatlaðir menn höfðu sjálfir komið
sér upp. Þúsundir fatlaðra manna eru at-
vinnulausir í landinu af því að þeir fá
ekki starf við sitt hæfi og eru þannig
sviptir vinnugleði og daglegum samskipt-
um við félaga sína, því sem gefur lífinu
fyrst og fremst gildi.
Ákaflega mörg sarntök starfa að mál-
efnum fatlaðra á íslandi, þar á meðal
Sjálfsbjargarsamtökin sem eru einskonar
stéttarsamtök fatlaðs fólks. Þau samtök
hafa áorkað miklu. En þau hafa ekki í
höndum það þjóðfélagslega vald sem eitt
dugar þegar í harðbakka slær. Hvað
myndi stoða fyrir fatlað fólk, sem ekki
fær að vinna, að gera verkfall? jafnvel
þótt það færi í hungurverkfall myndi
enginn taka eftir því, af því að það væri
engum öðrum í óhag í peningaþjóðfélagi.
Af jressari ástæðu sneru heildarsamtök
fatlaðra í Svíþjóð sér til Alþýðusam-
bandsins joar í landi fyrir nokkrum árum
og báru fram þá kröfu að heildarsamtök-
in tækju mið af þörfum fatlaðs fólks í
90