Lesbók Morgunblaðsins - 26.01.2008, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 26. JANÚAR 2008 7
Eftir Arnar Eggert Thoroddsen
arnart@mbl.is
Morrissey eða Mozzer eins oglandar hans í Bretlandi kalla
hann hefur ekki látið deigan síga
síðan hann öðlaðist annað (lista-
manns)líf. Endurreisn Morrisseys,
sem nálgast nú óðum fimmtugsald-
urinn (fæddur 1959), hófst með
hinni geysisterku plötu You Are
The Quarry (2004) og var fylgt
glæsilega eftir með Ringleader of
the Tormentors (2006) sem stóð
þeirri fyrstnefndu lítt að baki að
gæðum. Ný plata er væntanleg í ár,
en það verður níunda hljóðversplata
meistarans. Til að stoppa í gatið
ætlar Polydor/Decca Records að
gefa út safnplötu sem er væntanleg
í byrjun febrúar, en Morrissey
samdi við útgáfurisann fyrir stuttu
(popparmur hins fornfræga Decca
Records er í dag undir Polydor.
Sem er svo undir Universal. Já,
hann er kenjóttur þessi útgáfufyr-
irtækjabransi).
  
Titill safnplötunnar er ekki beintsprottinn úr mikilli andagift,
en hinu þrautreynda heiti „Greatest
Hits“ var smellt á gripinn. Laga-
valið er athyglisvert, en átta lög af
fimmtán koma af tveimur nýjustu
plötum Morrisseys sem áður eru
nefndar. Fjögur
af You Are … og
fjögur af Ring-
leader … Tvö
koma af fyrstu
plötu Morrisseys,
Viva Hate
(„Suedehead“ og
„Everyday Is
Like Sunday“),
eitt af Vauxhaull
and I og eitt af
hljómleikaplötunni Live at Earls
Court (sem kom út árið 2005). Í
upphafi ferils síns ástundaði Morr-
issey að gefa út smáskífulög sem
ekki var að finna á breiðskífum og
eitt þeirra, The Last Of The Famo-
us International Playboys, ratar inn
á plötuna. Mesti fengurinn í plöt-
unni fyrir hungraða aðdáendur eru
þó tvö glæný lög, „Thats How
People Grow Up“ og „All You Need
Is Me“, lög sem hann hefur verið að
viðra á tónleikum að undanförnu.
Það er óneitanlega sérkennilegt að
helmingur platna Morrisseys, alls
fjórar breiðskífur, er sniðgenginn
með öllu í efnisvali plötunnar, þar á
meðal Your Arsenal (1992), sem er
iðulega talin vera merkasta skífa
kappans.
  
Annars hafa margar torkenni-legar safnplötur komið út á
ferli Morrisseys og í þessu tilfelli er
skiljanlega valið að einblína á nýj-
ustu útspilin til að hita upp fyrir
breiðskífuna nýju sem er áætluð til
útgáfu í haust. Hún er víst full-
kláruð, en snurfusi lauk í sumar.
Morrissey hefur í gegnum tíðina
verið óspar á gagnrýni á menn og
málefni og stór útgáfufyrirtæki hafa
fengið dágóðan skammt. Tvær síð-
ustu plötur Morrisseys komu út á
litlu merki (Sanctuary), en þá hafði
hann gengið um samningslaus um
allnokkra hríð. Margir urðu því
hvumsa við þegar Morrissey gekk
til liðs við hákarlana, sem sjá nú
eðlilega hag í að gefa hann út. Það
stendur ekki á hinum yfirlýs-
ingaglaða Morrissey: „Radiohead
gaf út sjálf og það virkaði fínt fyrir
hana. Og stóru fyrirtækin reyta svo
sannarlega fé af fólki. Sumt fólk,
eins og ég, er samt best geymt inni
á stofnun – og þá er ég ekki að tala
um geðveikrahæli!“
TÓNLIST
Morrissey
Best geymdur inni á stofnun?
Eftir Árna Matthíasson
arnim@mbl.is
Undir lok sjöunda og í upphafi átt-unda áratugarins var mikið um aðvera í bresku rokki. Blúsinn hafðilátið undan síga og í hans stað kom
þjóðlagamúsík aukinheldur sem menn bættu í
blönduna djass og ýmiskonar tilbrigðum öðr-
um. Lögin lengdust, urðu kaflaskipt með
löngum köflum af hljóðfæraspuna eða skalaæf-
ingum. Þegar við bættist að skáldfákurinn
fékk lausan tauminn með tilheyrandi orða-
graut með fornum líkingum var orðið til fram-
sækið rokk, progg.
Hljómsveitin Genesis var meðal braut-
ryðjenda í progginu, því þótt hún hafi byrjað
sem heldur óspennandi poppsveit fór hún fljót-
lega að gera tilraunir eins og heyra má á ann-
arri breiðskífu hennar. Sú þriðja, Nursery
Crime, var vendipunktur í sögu Genesis, en
með þeirri fjórðu, Foxtrot, eða réttara sagt
síðasta lagi hennar, lögðu Genesis-menn lín-
una.
Foxtrot var tekin upp í ágúst 1972 og með
nýjan mann við takkana sem skilaði tærari og
betri hljómi sem rímar vel við tónlistina og
hefur eflaust verið þeim Genesis-mönnum
hvatning til frekari tilraunamennsku.
Textalega er skífan líka skemmtileg, til að
mynda upphafslag hennar sem vitnar í skáld-
sögu eftir Arthur C. Clarke, og nær hámarki í
súrrealískum textaspuna í lokalaginu, heilli
plötuhlið, tæpar 23 mínútur, sem kallaðist
Supper’s Ready. Það lag er eiginlega syrpa sjö
laga, mislangra, sum léttar gítarfléttur, önnur
hálfgerður hrærigrautur. Textinn við lagið,
sem Gabriel samdi að mestu, er ekki síður
mikilvægur en undirspil, mjög lyklaður, hálf-
gert vitundarflæði, líkt og tónlistin, þar sem
meðal annars er vitnað í William Blake og Op-
inberunarbók Biblíunnar, en einnig í fyrirbæri
sem eru nær okkur í tíma; „There’s Winston
Churchill dressed in drag / he used to be a
British flag, plastic bag, what a drag“.
Pönkarar gagnrýndu helst proggsveitir fyrir
mennta- og menningarsnobbið sem einkenndi
þær og beindu sjónum meðal annars að Genes-
is og menntamönnunum sem leiddu sveitina.
Þeir fundu líka ýmislegt til að gagnrýna í text-
unum og bókmenntatilvitnunum, en líka þótti
sviðsframkoma sveitarinnar hneykslanleg þeim
sem litu á rokkið sem alþýðulist, enda var
Gabriel þekktur fyrir að koma fram í æv-
intýralegum búningum og skipta um föt oft á
hverjum tónleikum.
Höggvið var í sama knérunn á næstu skíf-
um, Selling England by the Pound og The
Lamb Lies Down on Broadway, en á þeirri
síðarnefndu var sveitin eiginlega komin í öng-
stræti; metnaðurinn var meiri en formið stóð
undir og varla hægt að teygja meira á því. Það
fór og svo að Gabriel hætti í sveitinni og í
framhaldinu breyttist Genesis í næsta hefð-
bundna poppsveit.
Foxtrot kom út í október 1972 og var fyrsta
plata sveitarinnar sem komst inn á breska
breiðskífulistann. Hún var gefin út á geisla-
diski 1994 og væntanlegur er SACD/DVD-
diskur með plötunni, en engum aukalögum.
Hálfgert vitundarflæði
POPPKLASSÍK
Eftir Atla Bollason
bollason@gmail.com
F
yrir nokkrum dögum fékk ég
sendingu frá plötuverslun í
Japan. Ég hafði pantað allar
þrjár breiðskífur tónlistar-
mannsins Shugo Tokumaru. Sá
syngur og spilar sjálfur á nær
öll hljóðfæri á plötum sínum og reiðir fram
ógurlega skemmtilegan og heillandi hljóðheim
þar sem japönsk orð og tónstigar fléttast sam-
an við vestræna popphefð svo úr verða lítil en
merk listaverk. Fyrsta skífan, Night Piece, er
þannig stórgóð – tíu lög líða hjá á einungis
tuttugu og fimm mínútum en meðan mín-
úturnar líða er eins og tíminn standi í stað,
eins og eitt augnablik mitt á milli myrkvunar
og dögunar teygi úr sér. Þá færist friðurinn
yfir og tekur sér bólfestu í vitundinni.
Þessa plötu er síður en svo auðvelt að nálg-
ast – ég hafði leitað í plötubúðum í Reykjavík,
Berlín, New York, París, Glasgow og víðar án
þess að hún kæmi í leitirnar. Eins hafði ég
spurst fyrir á spjallborðum á netinu, notað
skráardeiliforrit, og gúglað sem óður væri en
hvergi fannst Shugo Tokumaru. Því fór sem
fór: Með japanska frasabók við höndina fór ég
úr einni vefverslun í aðra þar til ég fann eina
sem átti skífurnar til. Nokkrum dögum síðar
kom tilkynningin frá tollinum og þegar ég
hafði greitt um þriðjung upphæðarinnar sem
ég verslaði fyrir til ríkisins var pakkinn af-
hentur.
Restin af heiminum
Meðan Night Piece ómaði varð mér hugsað til
allrar tónlistarinnar sem við heyrum aldrei og
lesum aldrei um. Allrar tónlistarinnar sem
„restin“ af heiminum leggur á sig að semja og
flytja án þess að æruverðugir Vesturlandabú-
ar (sem vita allt og geta allt) heyri hana nokk-
urn tímann. Þegar maður er í jafnharðri tón-
listarneyslu og ég verða gullmolarnir sem
koma í leitirnar hlutfallslega færri, þó að þeir
verði mögulega fleiri á heildina litið. Það er
sorglegt að vita til alls gullsins sem liggur
grafið í jörðu og mun liggja þar til eilífð-
arnóns án þess að ég komist í tæri við það
meðan ég lifi.
Ég skal þó glaður játa að ég er, þrátt fyrir
snilli Shugo Tokumara, fullur fordóma gagn-
vart tónlist frá öðrum menningarsvæðum en
Vesturlöndum. Vestræn poppfagurfræði er sú
sem ég þekki best, þar er ég á heimavelli og
get framreitt rök til að sýna fram á gæði eða
vankanta hinna eða þessara laga og platna í
samhengi við hefðina sem skapast hefur. Þeg-
ar ég hef ekkert til að halda mér í hætti ég að
skilja, ég missi allan samanburð, verð fyrir
vikið eins og belja á svelli og þá er ég fljótur
að hrapa að fljótfærnislegum ályktunum: Þetta
er leiðinlegt/frumstætt/illa gert. Þegar þessir
framandi tónar renna hins vegar saman við
kunnugleg hljóð kann ég betur við mig og er
þá í aðstöðu til að meta hvort þau bæti ein-
hverju við hljóðheiminn eða dragi fremur úr
honum. Þess vegna nær Shugo til mín – bræð-
ingurinn er vel heppnaður.
Upplýsingin
Við þessu vandamáli eru engar konkret lausn-
ir, nema ef vera skyldi upplýsing. Með því að
afla sér þekkingar á traustvekjandi fjölmiðlum
á hverju sviði (og helst læra þúsund tungu-
mál), vera duglegur við að sækja erlendar vef-
verslanir, panta plötur þaðan og hlusta með
opnum hug hlýtur hlustandinn að verða næm-
ari fyrir gulli þegar hann kemst í tæri við það.
Og sem betur fer erum við betur í stakk búin
til þess að grafa eftir gulli en við vorum fyrir
áratug eða tveimur. Aukið aðgengi að tónlist
er í sjálfu sér ekkert merkilegt en þegar það
fer saman við þekkingu geta lokist upp fyrir
manni heilu námurnar og það hlýtur að vera
ofarlega á óskalista allra áhugamanna um tón-
list. Eftir því sem fleiri komast í kynni við tón-
list af þessu tagi þá verður ný tónlist enn
fremur auðugri en sú tónlist sem annars hefði
fæðst.
Sendingin sem mér barst frá Japan er von-
andi bara sú fyrsta af mörgum exótískum gull-
molum sem mér mun takast að grafa upp á
komandi árum, og vonandi fær hún fleiri til að
taka sér haka í hönd og þramma í átt til Klon-
dike.
Exótískir gullmolar
Hvað vitið þið um japanska popptónlist? Grein-
arhöfundur pantaði sér allar þrjár breiðskífur
japanska tónlistarmannsins Shugo Tokumaru
en hann blandar saman japanskri hefð og vest-
rænni og býr til skemmtilegan og heillandi tón-
heim.
Shugo Tokumaru Bræðingurinn á fyrstu plötu Tokumaru, Night Piece, er vel heppnaður.