Sjómannablaðið Víkingur - 01.12.1996, Blaðsíða 40

Á LÍNUVEHDARA
Strax og lagt var úr höfn var byrjað að
beita. Byggt var yfir síðuna, bakborðsmegin,
beitningaskýli. Það hlífði við ágjöf. Síðasta
daginn í róðrinum hafði verið stokkað upp,
ekki beitt. A hverri lóð voru margir önglar,
100-120. Oftast voru fimm lóðir í hverjum
stampi, sem var helmingur af olíufati. Við
stóðum þarna hlið við hlið, stampurinn íýrir
framan okkur, beita á borðinu til vinstri og
hnífur, en hníf þurfti, þegar verið var að beita
úr haug, sem kallað var. Vinstra megin við
okkur hékk lóðin, en við tókum öngulinn
upp úr stokknum og stungum honum í
gegnum beituna, sem oftast var frosin síld, en
einnig var beitt smokk eða loðnu. Öngli með
beitu var brugðið í lykkju á línunni, ásnum,
og lagður í hring í stampinn. Þegar komið
var á miðin var farið að leggja. Þá var línan
lögð, stímuð út. Renna var aftast á skipinu,
þar sem lóðin rann út. Aður hafði verið lagt
með spýtum. Línunni er þá lyft yfir borð-
stokkinn með tveimur spýtum. Rennan var
nýjung, laust tæki lagt blikki.
Um morguninn, þegar orðið var verkljóst,
var byrjað að draga. Dregið var upp í vind-
inn, upp í ölduna, andæft. Dregið var þan-
nig, að sérhannað spil, línuspil, sem gekk
fyrir gufú, hjólaði inn línuna. Við spilið sat
maður, sem dró línuna, hringaði hana niður
fyrir framan sig. Þar var hún tekin og farið
með hana inn í skýlið, þar sem beitt var úr
þessum hring, sem kallaður var haugur.
Þegar farið var að greiða sundur kom í Ijós,
að sumsstaðar vantaði öngla. Þá varð að
stinga önglum með taumi, sem kallaðir voru
ábót, í gegnum ásinn á lóðinni og festa með
hnút. Einn sat við spilið, annar stóð við iunn-
inguna og goggaði fiskinn. Ef vel aflaðist, þá
fóru menn strax að gera að. Þá var dælt sjó í
gegnum slöngu upp á dekkið, þar sem var
hólf til að þvo fiskinn, einskonar þvottakar.
Ég var settur í það að þvo fiskinn, settur í
pondið. Ég var væskillinn. Það varð að beyg-
ja dálkinn í hverjum fisk til þess að losa
blóðið úr honum. Fiskurinn þurfti rétta
meðferð, annars varð hann ekki fyrsta flokks
vara. Markaður erlendis var aðallega fyrir
þorsk. Ysan var ekki söluvara að sama skapi.
Við gátum fengið eins og við vildum í soðið
af ýsu. Þegar við komum að landi eftir ferði-
na fékk ég eins mikið af ýsu í poka og ég gat
borið. Ég var að kikna undan þessari byrði,
varð að hvíla mig margsinnis á leiðinni upp
Reykjavíkurveginn, því að ég vildi gefa fjöl-
skyldunni í soðið.
Benjamín á yngri árum.
Fyrsti dagurinn
Fyrsta daginn á Þórði kakala var mjög vont
veður. Ekki sá út úr augum, allt rann saman í
eitt kóf, hvítt kóf, særok. Ég var sjóveikur. Ég
stóð við stampinn og reyndi að greiða úr
flækjunum, sem voru á línunni, eins og hún
kom úr sjónum, stundum næstum eins og
samanvöðlaður hnútur. Ég lærði að greiða úr
flækjum og hnútum. Ég held, að það sé nú
varla sá hnútur, sem ég geti ekki leyst! Skipið
valt og sjórinn rann út og inn um götin á
síðunni. Hnífurinn datt á dekkið og rúllaði
fram og til baka með öldunni. Þarna veltist
hann fram og aftur í sjónum við fætur mér,
án þess að ég gæti gert meir en horfa á hann.
Ógleði og vanlíðan sú, sem fylgir sjóveikinni,
lamar allan vilja og allt framtak. En ég tók á
öllum kröftum og tókst að bjarga hnífnum.
Þetta var fyrsti dagurinn. Skipstjóranum var
annt um að afla sem mest. Hann reyndi að
halda mönnunum að vinnu. Það var svo
sannarlega gert. Þá giltu engin vökulög.
Einhvern tíma heyrði ég talað um fimm
klukkustunda svefn á sólarhring, en reyndin
var sú, að við fengum einn til þrjá klukku-
tíma til að sofa. í eitt skipti var vakað sam-
fellt, án þess að neitt væri sofið. Við þær
aðstæður verður heimurinn þokukenndur og
grár. Vinnubrögðin breytast. Allt gengur
hægar. Hvers vegna sættu menn sig við þetta
ómanneskjulega líf? Allir voru upp á hlut, og
menn gátu ekki brugðizt félögunum.
Vestfirðingar í áhöfn
Miðin, sem við sóttum, voru úti á miðjum
Flóa, Kantarnir, en með vorinu mest undir
Jökli, undan Arnarstapa. Við beitninguna var
stundum talað, hlegið og sungið, einkum
þegar látið var úr höfn, menn óþreyttir.
Ahöfnin var aðallega Vestfirðingar, mildir
söngmenn, flestir frá Þingeyri, skemmtilegt
og vel siðað fólk. Ég var á vakt með manni,
sem hét IngÓlfur SlGURÐSSON frá Þingeyri,
miklum ágætismanni. Við vöktum í tvo
klukkutíma í einu. Einn hásetinn var vinnu-
maður á bæ í Dýrafirði. Árskaup hans var
100 krónur. Húsbóndi hans hafði sent hann
á vertíð. Aldrei heyrði ég annað en hann væri
ánægður með kjör sín. Útgerðin greiddi
ákveðna upphæð á skippundið. Eftir vetrar-
vertíðina reyndist hluturinn um 800 krónur
auk fæðis. Húsbóndinn átti hlut vinnu-
mannsins. Þar mættust gamalt og nýtt. Ég
spurði einn Þingeyringinn, sem Magnús hét
PÁLSSON og seinna fluttist til Hafnarfjarðar,
hvort hann væri ánægður með hlutinn sinn.
„Ég hefði glaður selt hlut minn fyrirfram
fyrir þrjú hundruð krónur," sagði hann.
Þannig var ástandið á Þingeyri þá, og þó var
kreppan ekki komin.
Eftir einn túrinn lét Guðmundur mig í
land. Alda hafði skolað mér úr pondinu út á
lunningu. Hann sagðist aldrei hafa orðið fyrir
óhappi á sjó sem skipstjóri. Honum leizt ekki
á, að ég færi að breyta þeim ferli. Hann tók
mig síðan strax aftur. Félagar mínir höfðu
sagt honum, að ég væri fljótur að beita. Þeir
vildu fá mig aftur. Skipstjórn Guðmundar
endaði samt með ósköpum. Þórður kakali
liggur nú á hafsbotni hér úti í Sundum, eftir
ásiglingu við þýzkan togara og manntjón.
Þarna fórst bróðir skipstjórans. Sjálfúr komst
Guðmundur upp á akkeri togarans.
Um sumarið vorum við á síld. Ég lýsi síld-
veiðunum hér á eftir. Eftir síldina var haldið
suður. Þá var komið við á Þingeyri, því að
mikið af áhöfninni var þaðan. Ég kynti frá
Þingeyri og suður. Þannig lærði ég að kynda,
„halda fyr“ undir gufukatli á stóru skipi. Það
er mikill vandi. Skrapa þarf gjallið út við og
við til þess að eldholin kólni ekki. Öðru
hvoru fór ég upp á þiifar til þess að kæla mig.
Ketilhreinsun
Þegar suður kom fór fram ketilhreinsun.
Við skriðum inn í ketilinn um þröngt op að
ofan og höfðumst við klemmdir á milli belgs-
ins og sívalra eldholanna, sem voru tvö. Hvorki
var unnt að sitja, standa né liggja. Kísillinn var
barinn af eldholunum með litlum klöppum og
við ærandi hávaða. Síðan var stálið burstað
með vírburstum. Fíngert kísilryk fyllti Ioft og
lungu. Loks var allt hreinsað út með hroðan-
um, sem safnazt hafði úr ketilvatninu í botnin-
um, um op fremst að neðan. Þá var eftir að hífa
allt upp á þilfar um ventil í stórum, sívölum
öskudunkum og losa í sjóinn. Við þessa
óskemmtilegu og óþrifalegu vinnu var greitt
tvöfalt tímakaup. Eftir vetrarvertíðina var skipt
um nafn á Þórði kakala, skipið nefnt Papey.
40
SJÓMANNABLAÐIÐ VfKINGUR