Náttúrufræðingurinn - 1938, Blaðsíða 42

168 NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
iiiiiimiimimimiiimiimiimiimMimiMimiiiimmMimiiimmiiimiiiiiimiiiiiiiimmimmiiiiiiiimiimiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiMiii
Víðidalur í Lóni.
Þáttur úr gróðrarsögu.
ínngangur.
íslenzk náttúrurannsókn er ung. Þau viðfangsefni, sem við er
þreytt eru oftast ný, og sjaldan hægt að leita til undanfarandi
rannsókna um samanburð. Enda þótt svo sé, þá eru oftast hinar
eidri frásagnir svo mjög á reiki, að nota verður þær með hinni
mestu varfærni. Einkum á þetta sér stað, þegar um einstæða rann-
sókn er að ræða. Hinir eldri náttúrufræðingar hafa, eins og sjálf-
sagt var, unnið mest að því að skapa heildarþekkingu yfir nátt-
úrufar landsins, og um leið skapað umgjörð og grundvöll fyrir þær
sérrannsóknir, er síðar hlutu að koma.
Það sem hér hefir verið sagt um náttúrufræðina í heild, á ekki
síst við um grasafræðina. Enda þótt vér eigum þar traust undir-
stöðurit og ýmsar ágætar heildarrannsóknir, er sárafátt um sér-
stæðar athuganir, og frásagnir, sem hægt er að reisa á gróðrar-
sögulega rannsókn, næstum engar. Auðvitað göngum vér ekki að
því gruflandi, að byggðin í landinu hefir haft mikil áhrif á gróðr-
arfar þess, bæði til ills og góðs. Ræktunin hefir, þar sem hún nær
til, oft breytt auðn í frjósamt land, en hins vegar hefir rányrkj-
an, sem vér allaf höfum stundað, breytt mörgum frjósömum bletti
i blásinn mel. Vér höfum fulláreiðanlegar heimildir fyrir því,
hvernig skógar hafa eyðst, og land blásið upp. En vér vitum
líka, að auðnirnar hafa sums staðar gróið, ýmist af sjálfu sér
eða mannshöndin hefir komið þeim til hjálpar. En með þessu er
líka þekkingu vorri oftast lokið.
Ég ætla í ritgerðarkorni þessu, að gera að umtalsefni gróður-
farsbreytingarnar, sem orðið hafa á eyðibýli einu upp til fjalla,
á tiltölulega skömmum tíma. Hér vill svo vel til, að fyrir hendi
er gróðurfarslýsing náttúrufræðings, Þorvaldar Thoroddsens, sem
sjálfur gat séð stórfeldustu breytinguna, er þarna gerðist fyrstu
árin eftir að land var numið. Síðan bæti ég við söguna því, sem
ég fékk ráðið af gróðurathugunum mínum þar, nokkrum ára-
tugum eftir að býlið lagðist aftur í eyði.
Eyðibýli þetta er Grund í Víðidal upp af Lóni í Austur-Skafta-
fellssýslu. Bærinn liggur í þröngri dalkvos, sem umkringd er há-
um fjöllum og bröttum. Torfært er þaðan og langt til næstu
mannabyggða. Einna stytzt er niður að Stafafelli í Lóni, en á þeirri