Andvari - 01.01.1991, Síða 79

ANDVARI
Á ALDARÁRTÍÐ KONRÁÐS GÍSLASONAR
77
Næstu árin var Konráð önnum kafinn við ýmis störf, svo sem að taka sam-
an íslenska málfræði og orðabækurnar eins og áður getur, en síðari hluta árs
1846 var hafinn undirbúningur að stofnun félags sem hafði á stefnuskrá sinni
að gefa út íslensk og norræn fornrit. Stofndagur félagsins er talinn 23. janúar
1847 og það hlaut nafnið „Det nordiske Literatur-Samfund“. Konráð var
mjög virkur í félaginu í upphafi. Árið 1847 komu tvær íslendingasögur út hjá
félaginu frá hendi hans, ný útgáfa Hrafnkels sögu og Droplaugarsona saga. í
bréfi til föður síns 26. september 1850 telur Konráð upp þær sögur sem í ráði
sé að gefa út á vegum félagsins og hvaða sögur eigi að koma í hans hlut.40 Ein
þeirra var Njáls saga, en hún kom ekki fyrr en seint og síðar meir og á vegum
annars útgáfufélags. Meiri hluti þeirra íslendingasagna sem hann gat um
kom út á vegum félagsins, en aðrar komu út ýmist hjá öðrum útgefendum
eða í öðrum löndum. Þegar Konráð skrifaði föður sínum bréfið sem getið er
hér að ofan hafði hann gefið út Tvœr sögur af Gísla Súrssyni og árið 1852
kom Fóstbrœðra saga, fyrra bindi, en síðara bindið kom aldrei.
Hávarðar saga ísfirðings kom út 1860. Meðal rita sem þar var getið að
væru í undirbúningi undir prentun var annað hefti af Oldnordisk Sproglære
og Fóstbræðra saga og Njáls saga frá hendi Konráðs á vegum félagsins.
Með útgáfu Fóstbræðra sögu varð nokkurt hlé á fornritaútgáfum frá hendi
Konráðs, en árið 1858 kom út þýðing á Elucidarius sem Konráð gat um í
bréfi því til föður síns sem getið er hér að ofan. Þessi útgáfa þótti frábær sakir
hinnar miklu nákvæmni sem einkenndi hana. Jón Helgason tók undir þann
dóm, en hnýtti því samt við að hún væri ekki villulaus.41 Það var konunglega
norræna fornritafélagið sem gaf Elucidarius út.
Næsti áratugur hófst með útkomu nýstárlegs rits í íslenskri bókagerð frá
hendi Konráðs. Það var Sýnisbók íslenskrar tungu og íslenskra bókmennta í
fornöld. Bókin var 560 síður auk 15 síðna formála og í henni mátti finna
sýnishorn úr flestum greinum íslenskra fornbókmennta, en sýnishornin voru
44 að tölu. í bréfi til kirkju- og kennslumálaráðuneytisins 29. mars 1858
segir hann um Sýnisbókina að hún sé ætluð til afnota við háskólakennsluna
(Forelæsninger). í formála gat Konráð þess að mestur hluti textanna í ritinu
hefði ekki verið áður út gefinn.42
Það hefir orðið fremur hljótt um þetta rit, en það var hið fyrsta sem ís-
lendingur tók saman í þessa veru. Áður hafði Rask gefið út áþekkt rit með
sýnishornum úr eldri og yngri ritum íslenskum. Sýnishorn Rasks kom út
1819. Síðan þetta var hafa komið út fjölmargar lestrarbækur með áþekku
sniði og verk Rasks og Konráðs.
Frægasta og viðamesta fornritaútgáfan sem Konráð lagði hönd að var út-
gáfa á Brennu-Njáls sögu. Hann var þar samt ekki einn um hituna því að
Eiríkur Jónsson bjó textann undir prentun ásamt Konráði. Vísnaskýringar
voru verk Konráðs, en Jón Þorkelsson yngri annaðist handritalýsingu. Kr.