Tímarit lögfræðinga - 01.03.2004, Síða 90

VSL, í þessu tilviki 18.-20. gr. VSL.131 í máli sem varðaði túlkun á slíku ákvæði
komst Eystri-Landsréttur Danmerkur aftur á móti að þeirri niðurstöðu að umrætt
ákvæði fæli í sér hlutlæga ábyrgðartakmörkun, með tilgreiningu þeirra tjóna sem
bætur yrðu greiddar fyrir.132 Síðar var umræddum skilmálum hins vegar breytt á
þá leið að félagið greiðir bætur vegna tjóns sem þessa ef það verður ekki rakið til
þess að vátryggður hafi af ásetningi eða stórkostlegu gáleysi brotið gegn opinber-
unt reglunt eða fyrirmælum.133 Athygli vekur að eins og ákvæðið er nú orðað fær
vátryggður fullar bætur, þrátt fyrir að hafa brotið gegn opinberunt fyrinnælunt nteð
stórkostlegu gáleysi, hafi hann aðeins valdið vátryggingaratburðinum (þ.e. bakað
sér skaðabótaábyrgð vegna mengunar) með einföldu gáleysi.134
I 2. mlsl. 20. gr. VSL er að finna ákvæði þess efnis að semja megi um að fé-
lagið sé laust úr ábyrgð ef vátryggður hefur valdið vátryggingaratburðinum í öl-
æði er honum verður sjálfum gefin sök á. í nánast öllum greinum trygginga er
að finna ákvæði í skilmálum þar sem félagið nýtir sér þessa heimild og kveðið
er á um að vátryggður hafi fyrirgert rétti sínum til bóta ef rekja má vátrygging-
aratburðinn til ölvunar hans. Túlkun ákvæða um áhrif ölvunar á rétt vátryggðs
til bóta hefur öðlast nokkra festu í vátryggingarétti, bæði hér á landi og á hin-
um Norðurlöndununt. Verða þau rædd nánar í kafla 4.7.
3.7 Abyrgðartakmarkanir og reglur VSL um aukna áhættu.
45.-50. gr., 99. og 121. gr. VSL
3.7.1 Skaðatryggingar
í framkvæmd getur oft leikið vafi á því hvort tiltekið skilmálaákvæði verði
talið fela í sér hlutlæga takmörkun á ábyrgð félagsins eða hvort skýra beri það
með hliðsjón af reglum VSL um aukna áhættu. Til skýringar má styðjast við
dæmi sem Drachmann Bentzon tók um félag sem vill undanþiggja sig ábyrgð
vegna húftryggingar bifreiðar vegna þeirrar áhættu sem felst í að bifreiðinni sé
ekið með farþega gegn gjaldi. Telur hann slíkt ákvæði geta verið orðað á eftir-
farandi hátt:
1) Ákvæðið felur í sér vísun til aukinnar áhættu: „Aukist áhættan við notk-
un bifreiðarinnar til aksturs farþega gegn gjaldi ber félagið enga ábyrgð“.
131 Ekki verður talið að ákvæðið uppfylli skilyrði þess að teljast varúðarregla í skilningi 1. mgr.
51. gr. VSL, sbr. t.d. Lyngsp, (1994), bls. 296.
132 Dómur 0stre Landsret þann 13. maí 1985 í málinu nr. 212/1984. Reifun byggð á Sorensen.
(2002), bls. 165.
133 Ákvæðið felur þannig í sér öfuga sönnunarbyrði. Sambærilegt ákvæði hefur mátt ftnna í skil-
málum ábyrgðartryggingar fyrir atvinnurekstur hjá íslenskum vátryggingafélögum þar sem segir:
„[Félagið] greiðir þó bætur vegna ... [mengunartjóns] ..., ef það verður rakið til ... atburðar, sem
ekki má kenna þvf, að vátryggður hafí með ásetningi eða stórfelldu gáleysi látið hjá lfða að fara eft-
ir opinberum fyrirmælum ...“. Ut frá almennum sjónarmiðum um sönnun og sönnunarbyrði í vá-
tryggingarétti er vafasamt að félagið geti borið ákvæðið fyrir sig að því leyti, þ.e. ef ákvæðið verð-
ur ekki talið fela í sér varúðarreglu í skilningi VSL. Nánari umfjöllun um sönnunarbyrði í tengsl-
um við 18.-20. gr. VSL má finna í kafla 3.4, sbr. og Lvngso, (1994), bls. 203, 234 og 241.
134 Sprensen, (2002), bls. 165.
84