Tímarit lögfræðinga - 01.03.2004, Síða 142

ið tilefni til þeirrar fólskulegu árásar sem X varð fyrir og sem hann hlaut mikla
áverka af. Taldi héraðsdómarinn í framhaldi af því, að með hliðsjón af 20. gr. laga nr.
20/1954 yrði ekki talið að ákvæði 9. gr. b) liðar í tyggingaskilmálum takmarkaði á-
byrgð F eins og á stæði. Var F því dæmt til greiðslu slysatryggingarbóta í samræmi
við kröfu X.
Hæstiréttur taldi að þrátt fyrir að ljóst væri af gögnum málsins að X hefði verið und-
ir áhrifum áfengis umrætt kvöld væri ósannað að hann hefði verið í ölæði er umrædd-
ur atburður átti sér stað. Taldi Hæstiréttur í ljós leitt að A hefði ögrað X með orðum
og X svarað með því að greiða A hnefahögg í höfuðið. Því hafi A svarað með því að
slá X í andlitið með glas í hendi. Leggur Hæstiréttur í framhaldi af því til grundvall-
ar að til handalögmála hafi komið á milli þeirra og að X hafi orðið fyrir slysi sínu í
þeim handalögmálum. Að því er varðar framangreint undanþáguákvæði skilmála
tryggingarinnar taldi Hæstiréttur að í því fælist hlutrœn ábyrgðartakmörkun, og að
undanþágan væri óháð því hvort uni væri að ræða vangá hins tryggða ef slys yrði í
handalögmálum. Taldi Hæstiréttur undanþáguákvæðið eiga við í málinu og sýknaði
Fafkröfum X.316
Niðurstaða Hæstaréttar vekur óneitanlega upp spumingar. Þrátt fyrir að í
fljótu bragði verði ekki séð að undanþáguákvæði vegna handalögmála séu frá-
brugðin undanþáguákvæðum t.a.m. vegna eldinga, styrjalda, náttúruhamfara
o.s.frv. þá er hér skilsmunur á. Hugtakið handalögmál felur nefnilega í sér vís-
an til tiltekinnar hegðunar af hálfu beggja (eða allra) aðila handalögmálanna,
ekki ósvipað og hugtökin slagsmál, rifrildi, bardagi o.s.frv. Verður að telja það
hugtaksskilyrði að báðir (eða allir) aðilar handalögmálanna liafi haft tiltekna
(ofbeldiskennda) háttsemi í frammi. Að öðrum kosti er vart um handalögmál að
ræða. Hugtakið handalögmál gerir m.ö.o. kröfu unt að hinn slysatryggði hafi
lagt eitthvað af mörkum til þess að hendur skiptu. Tildrög handalögmála geta
verið mismunandi og menn geta lent í þeim af ýmsu tilefni. Menn geta átt upp-
tökin að þeim með ofbeldi, stríðni o.þ.h., menn geta orðið fyrir líkamsárás og
eftir atvikum veitt mótspymu í einhverjum mæli og menn geta sammælst um að
efna til handalögmála sín í milli, til að mynda í því skyni að Utkljá deiluefni.
Þess vegna má halda því fram að atburðarásin sé svo nátengd háttsemi hins
slysatryggða og huglægri afstöðu hans (hugsanlegri sök), að eðlilegt sé að skýra
undanþáguákvæðið með hliðsjón af ófrávrkjanlegum reglum VSL í stað þess að
telja ákvæðið fela í sér hlutlæga takmörkun á ábyrgð vátryggingafélagsins, líkt
og Hæstiréttur gerir. Hér er m.ö.o. átt við að eðlilegra sé að meta í hverju tilviki
hvort hinn slysatryggði hafi sýnt af sér sök sem leitt hafi til þess að hann slas-
aðist í handalögmálum. Niðurstaðan um hvort bætur verða greiddar úr trygg-
ingunni eður ei veltur þá á því hvort sök er fyrir hendi. Niðurstaða Hæstaréttar
leiðir aftur á móti til þess að þeir sem slasast í handalögmálum eiga ekki rétt til
bóta úr slysatryggingu, þrátt fyrir að þeir hafi ekki sýnt af sér neina sök.
316 Sambærilega niðurstöðu er að finna í dómi Hæstaréttar Islands þann 20. febrúar 2003 í
málinu nr. 401/2002 og í dómi Hæstaréttar Noregs í NRT 1994:250.
136