Tíðindablaðið - 05.07.1974, Blaðsíða 2

Tíðindablaóið
Útgevarar og blaðstjóm:
Finnbogi Isaksen (ábyrgd)
Ámi Absalonsen
Adr.: Klokkaragøta 19, Tórshavn. Tlf. 1 48 49.
Leysasøluprtsur 2,00 kr. eintakið. Prent:
Tiðindablaðið og Dimmalætting.
Blaðið er óheft av øllum politiskum flokkum.
Hvat er ein
føroyskur skúli?
Óneyðugt
Føroyingar nýta ikki sína tið nóg væl.
Stórmál troðka seg á og krevja at verða
loyst. Men vit hava nóg mikið at gera við
at kjakast um mál.
Hetta stríð tók seg upp á fleiri støðum í
senn. í tinginum var eitt uppskot í vár
um at fáa allar bøkur á føroyskum til
skúlan. í Hoydølum kravdu næmingamir
at sleppa at tosa føroyskt. í hesum
døgum er so ein framsýning í Havn, sum
vísir, hvussu nógvar bøkur skúlanum
tørvar á móðurmálinum.
'Nú eru mong ár siðani at vit fingu
lógfestan rætt at nýta føroyskt i skúla og
kirkju. Hesin rættur varð tikin uppaftur í
heimastýrislógini.
Av og á - og serliga nógv
nú í seinastuni - hevur
verið talað og skrivað so
nógv um skúlaskap, og ein
atfinning, sum næstan
altíð stingst upp í hesum
sambandi, er, at skúlin
skal gerast meira «før-
oyskur». Og ymiskt er,
hvat meint hevur verið
við. Summir tykjast at
hugsa sær eina serliga
føroyska skúlaskipan, sum
ikki er gjørd beinleiðis eftir
mynstri úr øðrum londum -
hersipast sjálvandi serliga
til Danmark. Nakað um,
hvussu henda skúlaskipan
skal vera, verður sjáldan
umrøtt. Onnur tala um
meira og betri bókatilfar á
føroyskum, uppaftur onn-
ur halda, at vinnulívið -
serliga fiskivinnan - átti at
fingið betri sømdir innan
fyri skúlagátt o.s.fr.
Men tær flestu atfinn-
ingarnar hanga seg bert í
tað, at skúlin skal gerast
føroyskur - uttan nærri at
skila til, hvat hetta
gandaorðið skal merkja.
Tað átti at verið heilt óneyðugt hjá
okkum at striðst um mál i dag. Heldur
áttu vit - uttan mun til flokslit -tikið
saman hendur og loyst hetta mál soleiðis,
at allar bøkumar gerast føroyskar, og at
øll tala í skúlanum gerst føroysk. Hetta
er í fullum samsvari við ta
heimastýrislóg, sum ongin flokkur í
landinum heldur vera ov víðgongda.
Gjørdu vit hetta, so høvdu vit meira
kreftir til at farið undir størri samfelags-
mál, so sum EF og fiskimarkið.
I øllum lívsins viður-
skiftum royna vit her á
landi at líkjast fólkunum,
uttan um okkum búgva.
Vit ganga í sama slag av
klæðum, sum tey, brúka
somu bilar og frystiskáp,
dansa somu dansir og lýða
á sama tónleik, keypa
somu møblar og kappast
um at byggja líka stásUig
hús við líka stórum stov-
um sum okkara nærru ella
fjarru grannar. Vit fáa
popp-plátur, sokkabuksur,
Rotary-klubbar, mynda-
bløð, diskotek - alt í eini
óendiligari røð, tí «so was
Sofus Joensen, lektor,
setur fram spurningin,
hvat menn meina við orði-
num: Ein føroyskur skúli
muss ich auch haben». Tað
ræður um at fylga við, at
vera in.
Við meiri ferð enn
nakrantíð áður gerast vit
ein óloysiligur partur av tí
evropeiska-amerikanska
liviháttinum og mentanini,
sum valdar uttan um
okkum, í okkara granna-
londum og í hinum vestur-
heiminum, ja sum við
veksandi ferð breiðir seg
um allan heimin.
Okkara liviháttur og
mentan hevur altið verið
ein partur av tí livihátti og
mentan, ið fanst uttan um
okkum, sjálvandi tað, men
hevði kortini fleiri serstøk
føroysk eyðkenni. Tey
hvørva nú skjótt um sýn,
og tey fáu, sum eftir eru,
undantikið fjallgonga,
grindadráp, spik og garna-
tálg - eru farin á náðins-
garðin - á museum. Tey
flestu eiga onga natúrliga
tilveru longur, eru ongin
sjálvfylgja longur, eru bert
nakað sum vit kunstiga
royna at halda lív í - tey
eru jú eyðkennil! Tað
liggur meira, enn vit
vanliga gáa um, í tí, at nú
dansa vit føroyskan dans
og fara i føroysk klæðir.
Og vit, sum við opnum
føvningi taka ímóti øllum
uttaneftir, antin tað er líkt
ella ólíkt, og royna tað, vit
eru ment, at líkjast øðrum,
vit krevja nú, at skúlin
skal vera føroyskur. Nú
lívið er so lítið føroyskt
sum aldri áður, nú skal
skúlin vera tað. Men er
skúíin ikki fyri lívið? Ella
er til ein serligur føroyskur
máti at læra lítlu tabell
eftir, ella landalæra, ella
eingilskt og týskt? Neyvan
er tankin tann, at bømini í
skúlanum skulu læra at
ganga á fjall og drepa
grind ella hava áralag og
kenna streym. Hetta hava
føroysk bøm higartil
klárað uttan skúlan. Og
munnu tey ikki eisini
framvegis fara at greiða
hetta, tá ið tey fáa brúk
fyri tí, soleiðis sum tey
skjótt lærdu «at draga ein
tosk av gmnni og hirða ein
haka í mold»? Ein
mekanikari lærir jú í síni
lærutíð at gera ein brotnan
bil aftur. Og so hava vit jú
yrkisskúlarnar.
Einaferð stóð striðið um
at fáa føroyskt mál inn í
skúlamar. Tað var ikki eitt
stríð út í bláan heim, og
tað stríðið er loyst.
Rumblið í Hoydølum er i
hesum samanhangi bert
ein litil eftirbrestur.
Og skúlabøkurnar
nakrar era tó komnar, men
fleiri era eftir. Her ræður
bert um at fáa fólk at
skriva tær.
Jens Pauli vinmaðurin
suffaði í seinasta blað, at
vit fáa málleys og bann-
andi skúlabørn, tí tey
brúka danskar skúlabøk-
ur. Málloysi man neyvan
vera tað, sum nívir skúla-
børnini mest í dag. Og
hvat við okkara ættarliði?
Og teimum undanfarnu?
Dugdu tey ikki at fáa orðið
fyri seg? Og banningin!
Ja, spyr t.d. íslendingar
við øllum teirra skúla-
bókum á móðurmálinum,
um’ teirra børn banna
Sofus Joensen
minni.
Her er onki sagt um,
hvat bømini av røttum ^
áttu at lært í skúlanum,
ella um tey ikki kundu
verið mangt av tí fyri
uttan, sum tey læra. Tað
er ein heilt annar spum-
ingur. Men nú era so nógv
bløð fylt við kravinum um,
at vit skulu hava ein
føroyskan skúla, at nú er
tíð uppá at vit fáa nakað at
vita um, hvat hesin
føroyski skúiin skal inni-
halda.
Varsemi
Tann stóra hcekkingin av
prístalinum 1. apríl og nú
aftur 1. juli verður
viðgjørd í oddagrein í
Dimmalætting, sum m. a.
skrivar:
Men samstundis eru
allar grandir til at óttast
fyri, at verða ikki bæði
alment og privat tikin stig
til at vísa størri varsemi í
tí eggjan til størri
SJÓNARMIÐ
virksemi, sum hevur verið
higartil á teimum flestu
peningakrevjandi økjun-
um heima, kann eitt
møguligt fyribils skifti í
prísgongdini tann skeiva
vegin ikki vigast upp av
framhaldandi danskari lut-
tøku í royndunum at
varðveita arbeiðið í fram-
tíðini.
Tekin tykjast at vera til,
at innan árslok fer
príshækkingin at vera
komin í hæddina, og at vit
mugu vera fyrireikað til
eina størri ella minni
afturgongd í eitt styttri
ella longri tíðarskeið. Tað
er ikki púra vist, at hetta
hendir, men í øllum førum
er tað kortini skilagott at
hava henda møguleika fyri
eyga og búgva seg so væl
til sum gjørligt, fyri ikki at
verða rendur um koll
fíggjarliga, um hetta
hendir. Við einum sindur
størri politiskum varsemi
við almennum peningi til
samfelagshg endamál og
einari sindur minni privat-
nýtslu úti um landið
frivilliga, fer eitt møguligt
streymaskifti í príslagnum
ikki at gera skaða her í
oyggjunum av nevniverd-
igum slag.
Gott treysti
Fyrsta nummarið av
Myndablaðnum Nú! sum
Hermann Jacobsen gevur
út, er nú komið. 1
oddagreinini sigur blað-
stjórin:
í Føroyum hevur tað
næstan altíð verið so, at tá
ein hundur pissar, so vilja
allir pissa. Somuleiðis vísir
tað seg nú eisini at vera við
blaðútgávu. Men hugsa
vit um ta ørgrynnu av
donskum vikubløðum,
sum floyma inn yvir
okkum í túsundatali, og
sum so at siga øll verða
útseld, so skuldi tað verið
gjørligt hjá einum blaði á
okkara egna móðurmáli og
tað við hampuliga góðum
lesitilfari, at yvirliva uttan
at noyðast at fylla tað við
fjákutum naknum konu-
fólkum, potens- og sex-
problemum,
Vit fara at gera eina
roynd og vóna, at tað
eydnast. Vit vilja ikki lova
lesaram okkara ov nógv,
men royna at gera blaðiS
so fjølbroytt sum gjørligt.
Stríðshug
og dirvi
Framin skrivar í oddagrein
um verkføllini i Danmark í
mei:
Tann stjóm, borgarlig
ella ikki, sum skal umsita
eitt kapitalistiskt samfel-
ag, hevur hesar og hasar
(ógvuliga avmarkaðu)
møguleikar.
Hvat er at gera, tá bæði
stagnatión og inflatión er
og bæði arbeiðsloysið og
halhð á gjaldjavnvágini
era hækkandi? Lærabókin
hevur onki svar!
Tað er júst móti eini
shkari støðu tað gongur í
løtuni í Danmark og fleiri
øðram «vestligum» lond-
um., Tí eru hendingamar
her í mei heldur ikki ein
endi, men ein byrjan.
Danski arbeiðaraklassin
hevur av nýggjum víst
stríðshug og dirvi, nýggir
bólkar era komnir aftrat
og standa solidariskir.

♦