Fréttablaðið - 06.10.2010, Blaðsíða 22

MARKAÐURINN 6. OKTÓBER 2010 MIÐVIKUDAGUR8
Ú T T E K T
H L U T H A F A R Í
F R U M T A K I
Hluthafi Eignahlutur
Nýsköpunarsjóður atvinnulífsins 37,0%
Lífeyrissjóðir Bankastræti 7 11,0%
Lífeyrissjóður verslunarmanna 10,0%
Gildi lífeyrissjóður 9,0%
Landsbankinn (NBI) 7,0%
Íslandsbanki 7,0%
Arion banki 7,0%
Sameinaði lífeyrissjóðurinn 5,0%
Stapi - lífeyrissjóður 4,0%
Söfnunarsjóður lífeyrisréttinda 2,0%
Lífeyrissjóðirnir hafa verið á
útopnu í íslensku atvinnu- og
efnahags lífi síðustu mánuði. Nú
um stundir leggja þeir grunn-
inn að tveimur mannafls frekum
framkvæmdum sem eiga að draga
úr atvinnuleysi á næstu fimm
árum. Þá hafa þeir varið tugum
milljarða króna í fjárfestingar í
fyrirtækjum af öllum stærðum
og gerðum.
Ekki liggja fyrir nákvæmar
tölur um það fjármagn sem
lífeyris sjóðirnir ætla í þessi við-
skipti. Ætla má að lægri mörkin
hljóði upp á rúma 150 milljarða
króna. Ekki er útilokað að upp-
hæðin hækki um allt að þrjátíu
milljarða til viðbótar.
TÖPUÐU MIKLU Í HRUNINU
Lífeyrissjóðirnir töpuðu gríðar-
legum fjárhæðum í hruninu
haustið 2008. Hrein eign þeirra til
greiðslu lífeyris nam 1.867 millj-
örðum króna í lok september árið
2008. Þar af voru rétt rúmir 807
milljarðar bundnir í innlendum
og erlendum hlutabréfa- og verð-
bréfasjóðum. Á sama tíma námu
bankainnistæður þeirra 85 millj-
örðum króna.
Í lok október, einum mánuði
síðar, höfðu 186 milljarðar króna
gufað upp úr bókum þeirra. Á
sama tíma hafa iðgjöld þeirra í
auknum mæli farið inn á banka-
bækur með fulla ríkisábyrgð.
Í lok júlí áttu lífeyrissjóðirnir
165 milljarða króna í sjóðum og
bankainnistæðum. Það er 130 pró-
senta aukning á tveimur árum.
ÞVINGUÐ STAÐA
Hrafn Magnússon, framkvæmda-
stjóri Landssamtaka lífeyris-
sjóða, segir lífeyrissjóðina í
þröngri stöðu. Möguleikar þeirra
til fjárfestinga hafi verið orðnir
mjög takmarkaðir hér á landi.
Á sama tíma hafi forsvarsmenn
lífeyrissjóðanna staðið frammi
fyrir þeim vanda að til þeirra
renni rétt rúmir hundrað millj-
arðar í iðgjöld á ári hverju. Stór-
um hluta iðgjalda hafi þeir safn-
að í sjóði og bankainnistæður og
ráði nú yfir miklu handbæru fé.
Þá hafi vaxtalækkun valdið því
að fjármagn lífeyrissjóðanna leiti
í annan farveg, svo sem í fram-
kvæmdir og sjóði.
Hrafn bendir á að aðkoma líf-
eyrissjóða að einkaframtaks-
sjóðum hafi gefið góða raun úti
í hinum stóra heimi um árabil.
Framtakssjóður Íslands, sem
settur var á laggirnar í fyrra, sé
eftirlíking af slíkum sjóði. Fjár-
magn í erlendu sjóðunum sé hins
vegar talsvert hærra sem hlutfall
af eignum þeirra en hér, eða allt
upp undir sjö prósent. Sjóðir sem
þessir hugnast honum vel: „Þetta
dreifir áhættunni og tekur ekki
sömu sveiflur og vísitölur,“ segir
hann.
Hér verður litið á þrjár helstu
leiðir sem lífeyrissjóðirnir hafa
farið upp á síðkastið í því augna-
miði að styðja við endurreisn
efnahags- og atvinnulífsins. Tím-
inn einn mun svo leiða í ljós hver
ávöxturinn verður af ævisparn-
aðinum.
Fjármagn
lífeyrissjóðanna
leitar í nýjan farveg
Lífeyrissjóðir landsins hafa unnið hörðum höndum að því að koma
iðgjöldum úr öruggu skjóli bankanna í umferð í atvinnulífinu. Gróflega
áætlað liggja rúmir 150 milljarðar króna í pípum sjóðanna. Jón Aðalsteinn
Bergsveinsson skoðar hvar lífeyrissjóðirnir hafa verið að fjárfesta upp á síð-
kastið og hvað liggur á teikniborðinu.
Samlagssjóðurinn Frumtak
er í eigu Nýsköpunarsjóðs at-
vinnulífsins, viðskiptabank-
anna þriggja og nokkurra líf-
eyrissjóða. Hann hefur yfir
að ráða um fjórum milljörð-
um króna til kaupa á hlutafé í
sprota- og nýsköpunarfyrirtækj-
um sem komin eru af klakstigi
og eru vænleg til vaxtar og út-
rásar. Segja má að hann sé beint
framhald af Nýsköpunarsjóði,
sem fjárfestir í fyrirtækjum á
klakstigi.
Frumtak var sett á laggirnar
vorið 2008 en fjárfesti í fyrsta
sinn í febrúar í fyrra. Sjóður-
inn hefur síðan þá keypt hluta-
fé í sex fyrirtækjum til viðbót-
ar, þremur til fjórum á ári fyrir
832 milljónir króna.
Hver einstök fjárfesting
Frumtaks getur hlaupið á allt frá
fimmtíu til fimm hundruð millj-
ónum króna. Í reglum sjóðsins er
miðað við að hann eigi hlutinn í
þrjú til fimm ár. Ávöxtunarkrafa
einstakra fjárfestinga er þrjátíu
prósent að lágmarki. Sjálfur á
sjóðurinn að vera starfræktur í
sjö ár. Hann hefur heimild til að
uppbótartíma í þrjú ár.
Frumtak er starfræktur sem
hefðbundinn sjóður. Hann er
lokaður, kallar eftir nýju fé frá
fjárfestum sem hlutdeild eiga í
honum og fjárfestir í fjögur ár.
Fjárfestingartímabilið er því
rétt hálfnað.
Egger t Claessen , fra m-
kvæmdastjóri Frumtaks, reiknar
með því að verði fjárfest á sama
hraða og hingað til muni sjóð-
urinn eiga í fimmtán fyrirtækj-
um þegar yfir lýkur. Hann segir
sjóðinn nýta helming fjárfest-
ingargetu sinnar.
„Ég hafði meiri væntingar til
hans. Staðreyndin er sú að þau
verkefni sem sjóðnum stendur
til boða að fjárfesta í eru ekki
það mörg eða af þeim gæðum
sem sjóðurinn gerir kröfu um.
Það er áhyggjuefni,“ segir hann.
„Ég hélt í upphafi – fyrir tveim-
ur árum – að ég myndi nær
drukkna í endalausum hug-
myndum. Staðreyndin er sú að
svo er ekki. Við virðumst eiga
nóg af hugmyndum en ekki nóg
af fyrirtækjum.“
Frumtak styður við
sprotafyrirtækin
Mun eignast hlut í fimmtán fyrirtækjum þegar yfir
lýkur, spáir Eggert Claessen framkvæmdastjóri.
EGGERT CLAESSEN Framkvæmdastjóri
Frumtaks hélt í upphafi að hann myndi
drukkna í fjárfestingarkostum. Sú varð
ekki raunin. MARKAÐURINN/ANTON
Tvö verk eru formlega í pípunum sem lífeyrissjóð-
irnir munu fjármagna.
Fyrra verkefnið eru vegaframkvæmdir, breikk-
un Suðurlandsvegar, gerð Vaðlaheiðarganga, lagn-
ing Sundabrautar og breikkun Vesturlandsvegar.
Hitt er bygging nýs háskólasjúkrahúss, stundum
nefnt hátæknisjúkrahús, í Vatnsmýrinni í Reykja-
vík. Áætlaður kostnaður beggja verkefna ef allt er
talið er í kringum 89 milljarðar króna.
Kveðið er á um báðar framkvæmdirnar í stöð-
ugleikasáttmála ríkisstjórnarinnar og aðila vinnu-
markaðarins, sem undirritaður var í júní í fyrra.
Framkvæmdirnar eru mannaflsfrekar og munu
lífeyrissjóðirnir fjármagna þær.
Lífeyrissjóðirnir hafa enn sem komið er ekki
varið neinu fé í verkefnin, að sögn Hrafns Magn-
ússonar, framkvæmdastjóra Landssamtaka lífeyr-
issjóða.
VEGAFRAMKVÆMDIR
Vegaframkvæmdirnar fela í sér gerð Vaðlaheiðar-
ganga auk þess að lokið verði við að tvöfalda Reykja-
nesbraut, Vesturlandsvegur tvöfaldaður að hluta
og Suðurlandsvegur á milli Reykjavíkur og Selfoss
sömuleiðis. Þar verða áfram svokallaðir 2+1 kaflar,
til skiptis ein akrein í aðra átt en tvær í hina.
Áætlaður framkvæmdakostnaður er um 31 millj-
arður króna á árunum 2010-2015. Að teknu tilliti til
virðisaukaskatts er hann áætlaður um 38 milljarðar
króna, um 8-13 milljarðar króna á ári.
Áætlað er að framkvæmdirnar verði fjármagn-
aðar með lánsfé, útgáfu skuldabréfa til 25 ára án
ríkis ábyrgðar. Stefnt er á að lánin verði greidd niður
með veggjöldum.
Þessa dagana er verið að fara í gegnum forsendur
Vegagerðarinnar um umferðarspá og hugsanlegan
kostnað. Umræða um lánskjör er skammt komin.
NÝR LANDSPÍTALI
Samið var um aðkomu lífeyrissjóðanna að bygg-
ingu sjúkrahússins í nóvember í fyrra. Spital-
hönnunarhópurinn hafði betur í samkeppni um til-
lögur að byggingunni í júlí í sumar og hefur verið
samið við hann um frumhönnun og gerð alútboðs-
gagna. Frumhönnun mun í fullum gangi og fer hún
hljóðlega þótt samstarf við lífeyrissjóðina sé lítið
enn sem komið er.
Bygging nýs sjúkrahúss er komin talsvert
skemmra á veg en vegaframkvæmdirnar. Þó er
gert ráð fyrir að hægt verði að flytja inn í bygging-
una árið 2016. Áætlaður kostnaður nemur 33 millj-
örðum króna. Með kostnaði við húsbúnað og tæki
og endurnýjun eldra húsnæðis gæti hann farið í
51 milljarð króna.
Vegir lífeyrissjóðanna og
hátæknisjúkrahús
LITLI OG STÓRI Á GÖTUM ÚTI Á meðal fyrirhugaðra verkefna
lífeyrissjóðanna er breikkun Suðurlandsvegar að hluta á milli
Selfoss og Reykjavíkur. MARKAÐURINN/GVA
SJÚKRAHÚS FRAMTÍÐARINNAR Þessi tölvuteiknaða
mynd af nýju háskólasjúkrahúsi sýnir hvernig það mun líta út.
Lífeyrissjóðirnir munu eiga húsið en hafa af því leigutekjur.
38milljarðarkróna
51 milljarðurkróna