SunnudagsMogginn - 13.06.2010, Blaðsíða 21

13. júní 2010 21
að aukast en með meiri skilningi eykst vitaskuld sjálf-
virknin. Þannig sparast offjár.“
Verður hægt að slökkva?
Það leiðir hugann að gamalli pælingu – jafnvel ótta –
okkar mannanna. Koma vitvélarnar til með að
verða hæfari til að leysa ákveðin verkefni en við
og þar með leysa okkur af hólmi? Er þetta galin
pæling?
„Nei, nei, þetta er alveg raunhæf pæling. Við
höfum til dæmis þegar séð að vefarar eru orðnir
óþarfir. Fram eru komnar vefvélar. Hins vegar er
erfitt að spá langt fram í tímann í þessum efnum.
Ég held það taki að minnsta kosti sextíu til sjötíu
ár að finna upp vélar sem verða raunveruleg
áskorun við mannsvitið. Það mun hins vegar ger-
ast á endanum svo framarlega sem hnötturinn
heldur áfram að rúlla.“
Verður þá ekki hætta á misnotkun? Ekki þarf að
fjölyrða um breyskileika okkar mannanna?
„Vissulega. Mikið kemur til með að velta á því
hvernig stjórnkerfi við höfum í þeim löndum þar sem
þessari tækni verður beitt. Bretar hafa um langt skeið
notað – sumir segja misnotað – myndavélar til að
fylgjast með einstaklingum og það er gott dæmi um
eina stefnu sem þetta getur tekið. Ég ætla ekki að
taka afstöðu til þess hvort það er gott eða slæmt,
það þarf að meta á hverjum tíma.
Hvort vélarnar verði það sjálfstæðar að þær
rotti sig saman um yfirráð á plánetunni þykir
mér aftur á móti afar ólíklegt. Ég get róað þig
með því. Það er alltaf einhver sem ræður yfir fram-
leiðslu þessara véla og það er háð okkar stjórn- og hag-
kerfi hver fær að nota þær til hvers.“
Síðan verður væntanlega hægt að slökkva á þeim?
Eða hvað?
„Já, það verður slökkvari á þessum vélum langt fram
eftir þessari öld. Smíði vitvéla gengur hins vegar út á að
gefa þeim aukið sjálfstæði. Það þýðir að færri ut-
anaðkomandi kraftar geta skemmt fyrir þeim. Slökkv-
arinn gæti því orðið mun flóknari, kannski eins og að
slökkva á Internetinu,“ segir Kristinn og hlær.
Einmitt.
Því fleiri þeim mun betra
Það verður sum sé ekki á hvers manns færi að slökkva á
vitvélunum en það verður hægt.
„Já, þetta eru allt kerfi sem mannshugurinn hefur
framleitt og skilur – alla vega að langstærstum hluta.“
Það er því engin hætta á því að Vitvélastofnun komi
til með að stuðla að yfirtöku vélmennanna?
„Þær áhyggjur eru með öllu óþarfar. Sá sem sefur ekki
yfir þessu á nóttunni er með hugann við rangar ógnir í
tilverunni. Þegar þessi spurning kemur upp verður mér
alltaf hugsað til þess að rétt ákvarðanataka á góðum upp-
lýsingagrunni er forsenda hagsældar og velferðar mann-
kynsins og vitvélar eru snar þáttur í þeirri viðleitni að
auka þetta vit til að við getum tekið ennþá betri ákvarð-
anir við að gera áætlanir um framtíðina. Þannig ég lít svo
á að því fleiri sem eru að stúdera og smíða vitvélar þeim
mun betra fyrir framtíð mannkynsins alls.“
Þetta líkan er nokkuð nýtt af nálinni í heiminum en fyr-
irmyndirnar eru meðal annars Gervigreindarstofnun
Þýskalands og Media Lab í MIT í Bandaríkjunum, þar sem
ég var við nám á sínum tíma.“
Mikilvægt skref
Hafið þið fengið viðbrögð að utan við þessari ný-
breytni?
„Já, við fengum erlendan gestafyrirlesara á stofnhátíð
Vitvélastofnunar á dögunum, dr. Antonio Chella, vís-
indamann og stjórnanda vélmennaseturs háskólans í Pa-
lermo á Ítalíu. Mér þótti ákaflega vænt um orð hans en
dr. Chella sagði að tilurð Vitvélastofnunar væri ekki að-
eins mikilvægt skref fyrir Ísland, heldur allan heiminn.
Vísaði hann þar bæði til viðskiptamódels stofnunarinnar
og til þess brautryðjendastarfs sem stofnunin, ásamt
samstarfsaðilum sínum, stefnir að á næstu árum og ára-
tugum. Meðal samstarfsaðila telur stofnunin Gervi-
greindarsetur HR, M.I.T. í Bandaríkjunum, DFKI í
Þýskalandi og CCP.“
Það verður þá fylgst grannt með ykkur á komandi
árum?
„Við verðum undir smásjá. Ekki bara þeirra sem eru í
áskrift og eru að leggja pening í verkefnið, heldur líka
háskólaumhverfisins. Þá ætla ég rétt að vona að rík-
isstjórn Íslands komi til með að veita okkur athygli.
Komi okkur til með að ganga vel, sem ég bind
miklar vonir við, má nefnilega velta fyrir sér
hvort ekki sé ástæða til að gera tilraunir með víð-
tækt samstarf af þessu tagi á fleiri sviðum en hug-
búnaði.“
Hvaðan kemur fjármagnið?
„Við fengum styrk úr Markáætlun Rannís 2009, sem
er stærsti styrkur sem veittur hefur verið úr samkeppn-
issjóði til íslensks rannsóknalífs. Hann er reyndar algjör
forsenda þess að þetta sé hægt. Styrkurinn er til sjö ára og
gerir okkur kleift að leggja út í þá miklu uppbyggingu
sem er framundan. Tölvunarfræðideild Háskólans í
Reykjavík veitir mótframlag til stofnunarinnar, ásamt
CCP.“
Mikilvæg nálægð við HR
Stofnunin hefur göngu sína í bráðbirgðahúsnæði í Há-
skólanum í Reykjavík. Hvar verður hún til húsa í fram-
tíðinni?
„Í nýrri byggingu hér á lóð HR sem verið er að reisa,
enda teljum við nálægðina við stærstu tölvunarfræðideild
landsins og eina gervigreindarsetrið mjög mikilvæga. Það
eru fimm ár síðan við Yngvi Björnsson stofnuðum Gervi-
greindarsetur HR, sem hefur gengið alveg ótrúlega vel og
er eitt af sterkustu rannsóknasetrum á Íslandi í dag. Það
verður lykillinn að samstarfi Vitvélastofnunar við HR á
komandi árum.“
Hvað eru starfsmenn Vitvélastofnunar margir og
hvernig er hópurinn samsettur?
„Starfsmennirnir eru fimm. Þrír í fullu starfi og tveir í
hlutastarfi. Allir þessi starfsmenn, fyrir utan einn, hafa
það hlutverk að koma stofnuninni af stað. Við erum með
einn rannsakanda í fullu starfi og erum að ráða annan frá
Bandaríkjunum síðar í þessum mánuði. Við munum svo
ráða einn til tvo á ári næstu árin, þannig vöxturinn er
ekki hraður en það skiptir sköpum að velja rétta fólkið
enda er sviðið mjög sérhæft með tilliti til menntunar.
Fólkið sem við leitum að þarf bæði að vera mjög fært í
tölvum en um leið góðir vísindamenn og sú blanda er alls
ekki algeng - menn hafa yfirleitt lagt áherslu á annað
hvort. Síðan er það aukakrafa að menn séu með gríð-
arlega sterkar hugmyndir um rannsóknaráherslur og geti
spurt góðra spurninga, því góð spurning er forsenda
góðra og árangursríkra rannsókna. Þetta er mikilvægt því
við viljum ekki að ríkið, þ.e. Rannís, þurfi að lyfta undir
baggann endalaust heldur sjáum við fyrir okkur að ríkið
dragi sig út úr starfseminni. Þá mun Vitvélastofnun
keppa við aðrar stofnanir um styrki úr samkeppn-
issjóðum, hérlendis og erlendis. Tekjustofnarnir verði
með öðrum orðum annars vegar fyrirtæki í áskrift og hins
vegar samkeppnisstyrkir, innlendir og erlendir.“
Hvað er raunhæft að þetta taki langan tíma?
„Við stefnum að því að gera þetta á sex árum.“
Hvað reiknarðu með að margir komi til með að starfa
hjá stofnuninni þá?
„Tíu til fimmtán manns. Þá verðum við komin í þá
stöðu að geta vaxið um tvo eða þrjá starfsmenn á ári
næstu tuttugu árin, jafnvel hraðar. Við höfum til hlið-
sjónar þýsku gervigreindarstofnunina. Hún byrjaði með
sama fjölda og við fyrir tuttugu árum og óx hægt til að
byrja með. En nú er hún mjög sterkt hreyfiafl í þýskri ný-
sköpun í hátækni og starfa þar yfir 400 manns.“
Skaði hvorki sig né aðra
Takmarkið er að smíða vélar með vitsmuni. Hvert
verður hlutverk þeirra í samfélagi mannanna?
R2D2 var mörgum
Stjörnustríðs-
aðdáendum kær.
Getty Images
Jón Gnarr, verðandi borgarstjóri Reykvíkinga, opnar vef Vitvélastofnunar, iiim.is, á stofnhátíðinni á dögunum.
„Vitvélar nýtast alls staðar. Við getum skipt orðinu
„vit“ út fyrir orðið „sjálfvirkni“ en vélar af því tagi hafa
verið að ryðja sér til rúms síðan í iðnbyltingunni. Þær
verða sífellt fullkomnari og almennari, sjálfvirknin nýtist
á fleiri og fleiri sviðum.
Það sem fólk hugsar oftast um þegar vitvélar ber á
góma eru vélmenni, sem fá til dæmis það hlutverk að
þrífa heimilið. Það er ekkert óeðlilegt að fólk hugsi þann-
ig enda vill svo til að allt okkar tilbúna umhverfi er miðað
við mannslíkamann í meðalstærð. Þess vegna gæti það
hentað mjög vel takist okkur að búa til vélar sem eru það
sjálfstæðar og vitrænar að þær geti gengið um þetta um-
hverfi án þess að skaða sjálfar sig eða aðra. Og þjóna ein-
hverju hlutverki. Það yrði ágæt nýting á slíku viti.
Það er samt alls ekki eina nýtingin. Við höfum nú þegar
birtingarmyndir gervigreindarinnar á mörgum sviðum,
eins og tæknina sem Google notar við leit. Annað gott
dæmi er sjálfvirkur fókus á myndavélum. Um leið og vél-
ar eru farnar að geta fundið andlit í myndfletinum átta
þær sig á því að líklegt er að ljósmyndarinn vilji hafa það í
fókus. Samt er ennþá langt í land að vélarnar skilji mynd-
ir eða texta, með áherslu á orðið „skilja“, með sama hætti
og við skiljum slíkt efni. Það er þessi skilningur sem þarf